Heri Sinkler Levis (7 shkurt 1885-10 janar 1951), është romancieri dhe dramaturg i njohur amerikan i viteve 1920-1930, romanet e të cilit, janë kronika natyraliste të shoqërisë moderne amerikane, të “qyteteve të vogla” të saj, të klasës së mesme të pasur dhe një pikturë satirike e monotonisë së saj, e vulgaritetit të biznesit dhe konsumatorit, e fanatizmit dhe hipokrizisë së saj.
Karikaturat e lakuriqta të Levisit, ndonëse mirëkuptuese, kanë ndezur polemika të zjarrta.
Në vitin 1930 iu dha çmimi “Nobel” për Letërsinë me motivacionin “për artin e tij të fuqishëm përshkrues dhe piktoresk dhe aftësinë e tij për të krijuar, me zgjuarsi dhe humor, lloje të reja personazhesh”./Konica.al
Në skenën letrare të ndarë me njerëzit me emrat e Heminguejit, Folknerit, Stajnbekut, Bakut, Dos Pasos, Fitzxheraldit, gjigantë të frikshëm, Levis arriti në një mënyrë shumë të pavarur nga veprat e tyre dhe, në çdo rast, me zërin e tij novator arriti të gdhendte një rol kryesor.
Gjithsesi ai mbetet një nga figurat më të mëdha të letërsisë amerikane.
Krijimtaria e tij është e vrazhdë, po njëherazi është e vlefshme dhe e shëndoshë, duke dëshmuar bujari të madhe, një ndjenjë të madhe humanizmi dhe guxim të padiskutueshëm.
Mbi të gjitha, ai ishte piktori i madh i jetës amerikane, i mënyrës së jetesës amerikane.
I lindur në 1885 në Sauk-Center, në shtetin e Minesotës, ai e bëri këtë qytet të vogël në Miduest mjedisin për romanet e tij të ardhshme. Në 1922, “Main Street” dhe “Babbitt”, patën sukses të pa konsiderueshëm, duke u pasur nga një sërë romanesh të tjera. Në vitin 1930, ai ishte amerikani i parë që mori çmimin “Nobel” dhe provokoi protesta të shumta, duke mbajtur një fjalim hakmarrës, ku denoncoi “frikën që amerikanët kanë nga letërsia”. Puna e Levisit është ajo e gazetarit dhe e reformatorit. Ai denoncon mediokritetin e shtresave të mesme amerikane, konformizmin e tyre, ligësinë e tyre. Personazhet e tij marrin një lehtësim të jashtëzakonshëm: Carole Keniccot, An Vichers, Babbitt, Elmer Gautry… Levis mund të konsiderohet një shkrimtar “i përkushtuar”, vepra e të cilit karakterizohet nga një kritikë brilante, e zgjuar, jashtëzakonisht satirike ndaj zakoneve, borgjezisë, provincializmit, më saktë kontradiktat më latente dhe më hipokrite të amerikanëve./Konica.al/Ishte autori, që, me fjalën, shkatërroi vendin e tij, deri në atë pikë sa grisi petkun e plotfuqishmërisë arrogante që mbështjellë Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe tregonte përmes lakuriqësisë së përftuar, natyrën efektive, të paqëndrueshme, të kotë dhe të çuditshme, gjë që e dëshmon edhe fjalimi i jashtëzakonshëm i mbajtur më 12 dhjetor 1930, me rastin e dhënies së Nobelit.
“Është fati im në këtë fjalim, që vazhdimisht të kaloj nga optimizmi në pesimizëm dhe të kthehem përsëri, por i njëjti është fati i kujtdo që shkruan dhe flet për çdo gjë në Amerikë – më kontradiktore, më dëshpëruese, më emocionuese nga të gjitha vendet në këtë botë sot… Në Amerikë, shumë prej nesh – jo vetëm lexuesit, por edhe shkrimtarët – janë ende të tmerruar nga letërsia që nuk është glorifikimi i gjithçkaje në Amerikë. Për të qenë jo vetëm një ”bestseller”, por për t’u dashur me të vërtetë, në Amerikë, një shkrimtar duhet të deklarojë se të gjithë burrat amerikanë janë të gjatë, me pamje të bukur, të pasur, të ndershëm dhe të fuqishëm në golf […] Shkrimtarët ose poetët, dramaturgët, skulptorët ose piktorët amerikanë detyrohen të punojnë vetëm, në hutim të plotë, pa ndihmë tjetër përveç asaj të integritetit të tyre moral”.
Sinkler Lewis kapi mendjengushtësinë dhe konformitetin e Amerikës së klasës së mesme në gjysmën e parë të shekullit të 20-të./Konica.al
Vepra të shquara të letërsisë kanë një peshë të fortë profecie rreth tyre, por të paktë ishin klasikët amerikanë që e ilustruan këtë gjë si bestselleri i Levisit i vitit 1935 “Këtu s’mund të ndodhë”. Me shkrimin e kësaj kronike të një grushti shteti fashist në Shtetet e Bashkuara, Levis ishte parashikues shqetësues për atë që do të duhej për të rrezikuar më shumë se 100 vjet traditë demokratike në Amerikë. Ai parashikoi jo vetëm se kërcënimi do të vinte nga e djathta, por se ai do të vinte i veshur me retorikë populiste dhe premtime të destinuara për t’u thyer. Në mes të nazizmit në Gjermani dhe dominimit të përgjithshëm diktatorial në Evropë, si një vëzhgues i kujdesshëm i realitetit historik, politik dhe shoqëror të epokës, Levis krijoi një roman mahnitës, brilant të fuqishëm dhe të pabesueshëm.
“Këtu nuk mund të ndodhë” shquhet jo vetëm për gjallërinë e komplotit dhe karakterizimeve të tij, por edhe për rolin e eventeve artistike, ndoshta më të guximshme të sponsorizuara nga qeveria në historinë e SHBA-së. Kjo ishte premiera e një shfaqjeje të bazuar në roman si një ngjarje mbarëkombëtare, që u hap njëkohësisht në 21 shtete, natën e 27 tetorit 1936. “Këtu nuk mund të ndodhë” nuk është fitorja e vetme e mprehtësisë sociale, apo politike të Levisit.
Në vitin 1926, me “Arrowsmith”, ai fitoi çmimin “Pulitzer”, por e refuzoi, duke argumentuar se të gjitha çmimet janë të rrezikshme dhe, nga të gjitha, “Pulitzer” ishte një nga më të rrezikshmit, veçanërisht për lirinë e autorit. Dr. Arrowsmith, mjeku hero që luftonte me forcat e injorancës shkencore për të parandaluar një sërë epidemish, paratha sfidat e pandemisë covid-19 në një Amerikë, ku arritje shkencore si vaksina denigrohen për përfitime politike./Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
”Çdo vend ka shkrimtarët që meriton”
”Anabel Li” nën shqipërimin nolian
