Publikohen dokumentet e Arkivit Qendror i Shtetit në Tiranë (fondi i ish-Komitetit Qendror të PPSh-së), të cilat i përkasin vitit 1973, ku ndodhet një raport-informacion i ambasadorit shqiptar në Romë, Piro Koçi, dërguar Drejtorit të Drejtorisë së Marrëdhënieve me Jashtë pranë aparatit të Komitetit Qendror të PPSh-së, Agim Popa, lidhur me problemin që kishte dalë me shtëpinë botuese italiane në Milano, së cilës në vitin 1972, me anë të profesorit të letërsisë, Gino Fosati, i ishin dorëzuar biografitë e shkrimtarëve dhe dramaturgëve të njohur, Fadil Paçrami dhe Qamil Buxheli, për t’i përfshirë dhe botuar ata në Enciklopedinë Italiane, ‘De Agostini’. Raport-informacioni i plotë i ambasadorit shqiptar nga Roma, për Komitetin Qendror të PPSh-së në Tiranë, ku i bëhen me dije me detaje dhe hollësira të gjitha demarshet që ishin bërë nga ana e diplomatëve shqiptarë në Romë me në krye sekretarin e III-të të ambasadës, Lumo Shehu, pranë asaj shtëpie botuese, për tërheqjen e materialeve të Fadil Paçramit, si dhe në rezistencën që kishin hasur nga pala italiane, e cila, jo vetëm se ishte në dijeni se ai shkrimtar e dramaturg, tashmë kishte probleme për shkaqe politike dhe ishte shkarkuar nga funksionet partiake e shtetërore që kishte mbajtur deri në atë periudhë kur Tirana zyrtare e kishte propozuar për ta përfshirë në Enciklopedinë ‘De Agostini’, por për refuzimin e palës italiane, mund të kishte ndikuar edhe lidhja që kishte ajo shtëpi botuese, me Ernes Koliqin!
Nga: Dashnor Kaloçi
Publikohen disa dokumente arkivore të nxjerra nga Arkivi Qendror i Shtetit në Tiranë (fondi i ish-Komitetit Qendror të PPSh-së), të cilat i përkasin vitit 1973, ku ndodhet një raport-informacion i ambasadorit shqiptar në Romë, Piro Koçi, dërguar Drejtorit të Drejtorisë së Marrëdhënieve me Jashtë pranë aparatit të Komitetit Qendror të PPSh-së, Agim Popa, lidhur me problemin që kishte dalë me shtëpinë botuese italiane në Milano.
AMBASCIATA
DELLA REPUBLICA POPOLARE D’ALBANIA
IN ITALIA
VIA ASMARA 9
ROME 20.12.1973
Shoku Agim
Në shkresën Nr. 269 datë 11.11.1973, ju informuam mbi punën e bërë për mosbotimin në Enciklopedinë Italiane ‘De Agostini’ të biografisë së Fadil Paçramit dhe Qamil Buxhelit. Shoku Petro Taku, më transmetoi shqetësimin e shokëve për këtë çështje dhe udhëzimet sesi të veprojmë.
Nuk di, por mbase me shkresën e mësipërme mund të mos e kemi paraqitur të plotë e të qartë këtë çështje, prandaj që në fillim dua t’ju përsëris se, për ne tani është bërë e qartë se qëndrimi i redaktorit përgjegjës për të botuar biografinë e Fadilit, niset nga konsiderata politike dhe si e tillë, më duket e vështirë në mos e pamundur për, të penguar botimin, pavarësisht taktit që do të përdorim.
Problemin e tërheqjes së materialit biografik, të dorëzuar për këta dy persona, ne e filluam me kujdes që në fillim, pikërisht sepse dyshonim për kuriozitetin që do të ngjallte ky veprim në redaksinë e Enciklopedisë. Prandaj së pari morëm kontakt me Gildo Fosati, një profesor letërsie me anë të të cilit, u janë dorëzuar materialet shtëpisë botuese.
Ky, është bashkëpunëtor i jashtëm i saj dhe i predispozuar që të ndihmojë në botimin e të dhënave mbi letërsinë tonë në këtë enciklopedi. Atij, ju kërkua që të na kthente materialet e dorëzuara për Fadil Paçramin e Qamil Buxhelin, me pretekst se ato na kërkoheshin nga dërguesi për t’i parë edhe njëherë pasi kishin disa të meta e mangësi, pa i dhënë fare të kuptohej sesi e kishim hallin.
Meqë po vonohej përgjigja, këtë kërkesë ja përsërita dhe unë atij, kur u takova me të në 1 Tetor në ambasadën kineze me rastin e festës së Republikës Popullore të Kinës. Pas kësaj ai, erdhi në ambasadë dhe na njoftoi se ishte e pamundur që të bënte gjë sepse shtëpia botuese, nuk ja kthente materialin. Në këto kushte ne, menduam që të ndërhyjmë direkt dhe dërguam në Milano, Sekretarin e II-të të ambasadës, shokun Lumo Shehu, për të marrë kontakt me shtëpinë botuese.
Në takimin e parë që pati Lumo me redaktorin përgjegjës të kësaj rubrike të Enciklopedisë, pas shpjegimeve që ju dhanë për të argumentuar kërkesën, u duk sikur ai mbeti dakord, por shtoi se ato i kishte kryeredaktori dhe se për këtë vetëm ai mund të vendoste.
Në takimin me kryeredaktorin që në fillim ai, mbajti qëndrim të prerë dhe deklaroi se materiali është i mjaftueshëm për ata, dhe nëse ne insistojmë ata mund të ma e kthenin, dhe të mos botonin asgjë për Qamil Buxhelin.
Ndërsa për Fadil Paçramin ata, do t’i botonin patjetër këto të dhëna, të marra nga burime të tjera, meqenëse ai na qenka një shkrimtar dhe dramaturg i madh e me talent, dhe se veprat e tij ata e dinin që nuk do të viheshin më në skenën e teatrit shqiptar, dhe se në enciklopedinë e tyre botoheshin të dhëna për shkrimtarë të çdo ngjyre, pa u nisur nga konsideratat politike, etj., etj.
Nga kjo bisedë doli qartë se ai, ishte në dijeni të plotë mbi masat e marra ndaj Fadilit, dhe kjo mbase nëpërmjet shtypit italian, por nuk përjashtohet edhe ndonjë lidhje që kjo shtëpi botuese mund të ketë me Ernest Koliqin. Pra mesa shikohet, këtu kemi të bëjmë me motive politike që e shtyjnë këtë redaktor të insistojë, mbi botimin e të dhënave për Fadilin.
Në fund të bisedës ai, i dha Lumos fotokopjet e materialit biografik të Paçramit e Buxhelit, të dorëzuara nga ne dhe i premtoi se origjinalet, do t’i dërgojë më vonë, pasi gjoja nuk i kishte aty. Por ai theksoi edhe njëherë se pavarësisht kësaj ai, do të botonte diçka mbi Fadil Paçramin, pa përdorur të dhënat tona.
Deri tani ky material, nuk na është kthyer. Ne, ashtu siç na udhëzuat ju do të gjejmë rastin t’i kërkojmë, por na duket e vështirë që këto materiale, të mos botohet në kushtet e lartpërmendura./Memorie.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Enveri s’ka gisht në eliminimin e babait, pasi Nexhmija…”
“Ngado ta kthesh, Ismaili ka gabuar”
“Tani që u bëra familjar, nuk shkoj në Shëngjergj”
