Spanjollët e konsiderojnë si Servantesin e shekullit të 19-të. Botimi i një vëllimi me dy romane nga Benito Perez Galdos, ofron një mundësi të shkëlqyer për të zbuluar shkrimtarin spanjoll, i cili është tejet i panjohur, apo edhe i keqkuptuar jashtë universit kulturor hispanik. Mirëpo, shkrimtari i madh Mario Vargas Llosa e konsideron atë si shkrimtarin më të mirë spanjoll të shekullit të 19-të: “Ai bëri atë që bënë Balzaku, Dikensi dhe Zola, për të cilët pati gjithmonë admirim, në vendet e tyre përkatëse: të tregonte në romane historinë dhe shoqërinë e vendit të tij […] pa paragjykime ideologjike, duke u përpjekur të bëjë dallimin midis të tolerueshmes dhe të patolerueshmes, fanatizmit dhe idealizmit, bujarisë dhe meskinërisë, madje edhe tek kundërshtarët e tij” ./Konica.al
Pra, kush ishte Galdos?
I lindur më 10 maj 1843, në Las Palmas de Gran Canaria, ai ishte fëmija i dhjetë i udhëheqësit ushtarak të ishullit, nënkolonelit Sebastian Perez dhe një gruaje me temperament, Dona Maria de Los Dolores de Galdos, e cila, siç thonë, kishte frerët e shtëpisë. Që në vitet e universitetit, djaloshi shfaqi shpirtin kritik, humorin dhe ambiciet e tij për të shkruar. Meqë kishte rënë në dashuri me një kushërirë, në moshën 19-vjeçare e ëma e dërgoi me studime për drejtësi në Madrid. Por i tërhequr nga gazetaria dhe jeta boheme, atje ai frekuentonte më pak kurset, sesa kafenetë ku takoheshin piktorë, gazetarë, artistë, politikanë etj. Begatia financiare e familjes së tij, më vonë krijimtaria e bollshme letrare (njëqind romane, tridhjetë drama, artikuj të panumërt në gazeta) e lejuan t’i përkushtohej ekskluzivisht të shkruarit. Në 1897, ai u zgjodh në Akademinë Mbretërore Spanjolle. Në vitin 1907, ai u zgjodh deputet republikan në Cortes, më pas u rizgjodh. Në 1912 u verbua, kësisoj iu desh t’i diktonte librat e fundit. Vdiq më 4 janar 1920 në Madrid. Statuja e tij qëndron në një park në kryeqytetin spanjoll.
Vëzhgimi i realitetit
Galdos e përqendroi fjalimin e pranimit në Akademi në “shoqërinë bashkëkohore si çështje romantike”. Në të vërtetë, kjo temë ka qenë burimi kryesor i një prodhimi letrar që e bën atë të konsiderohet nga shumë njerëz, si “narratori tjetër më i madh spanjoll, i të gjitha kohërave”, pas Servantesit. Fusha e parapëlqyer ishin klasat e mesme me dy obsesionet e tyre: snobizmin dhe frika e dështimit. Ambiciet, dramat, xhelozitë, poshtërsitë që ato ngjallnin, frymëzojnë te shkrimtari sa realizëm, aq edhe ironi. Vëzhgimi i realitetit, që ai e vendosi mbi imagjinatën e romantikëve, derdhi, në fakt, estetikën e tij. Ai e përdorte atë si për pamjen fizike të personazheve të veta, ashtu edhe për gjuhën e tyre – gjë që e shndërroi një shkrimtar brilant të dialogut teatror. Theksojmë gjithashtu, se kineasti i njohur Luis Bunuel përshtati tri romanet e tij për kinemanë: “Nazarin” (1959), “Viridiana” (1961) dhe “Tristana” (1970).
Romanet e të ndaluarës
I titulluar “Romanet e të ndaluarës”, vëllimi përmbledh dy vepra të shkrira në një. Në “Mundimi”, familja Bringas zhvendoset në Pallatin Mbretëror, ndërsa oficeri don Francisko ishte caktuar me shërbim në Oborr. E shoqja, Rosalia, trajton si shërbëtore një jetime të varfër, por jashtëzakonisht të bukur, të destinuar, me sa duket, për në manastir. Shfaqet Agustin Caballero, një kushëri i kamur i Rosalias, bie në dashuri me Hirushen e vogël pas skandalit të madh të Rosalias. Mirëpo, përhapet fjala se vajza e re ka “mëkatuar” me një prift! Agustini, në pamundësi për t’u martuar për nder të familjes, por ende i dashuruar me të, do ta kthejë në dashnoren e tij. Në “Zonja Bringas”, gjejmë Rosalinë. Ajo ndjen një prirje në rritje për Perez, një aristokrat elegant dhe i hijshëm. Veçse është e martuar… Spanjolli Benito Perez Galdos luajti me situata dredharake për të vënë në pikëpyetje dëshirat e ethshme të modernitetit tonë të ndryshueshëm. Në të dyja rastet, tabutë e shoqërisë dhe kishës gjenerojnë “sekrete familjare”, që e privilegjojnë romancierin./Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Kurani dhe Bibla librat më të lexuar
Konica: Shqiptarët luftëtarë kryeneçë
Jeta donkishoteske e Servantesit
