Vendosja e një kufiri të çmimit të naftës nga Rusia – që u finalizua javën e kaluar nga zyrtarë të lartë të qeverive të G7 në Uashington – është një çështje edhe më e ndërlikuar në tregun aktual të naftës dhe rrethanat gjeopolitike sesa zakonisht. Diapazoni jozyrtar i çmimit të naftës prej 40-75 dollarë amerikanë për fuçi Brent (pb) në fuqi për shumicën dërrmuese të mandatit të ish-presidentit të SHBA Donald Trump në detyrë u menaxhua përmes një kombinimi kërcënimesh (të tërheqjes së ushtrisë amerikane nga Arabia Saudite , dhe miratimi i legjislacionit ‘NOPEC’, kryesisht) dhe shpërblimet (garancia e vazhdueshme e sigurisë për Arabinë Saudite dhe investimet nga kompanitë amerikane në vend). Megjithatë, Arabia Saudite nuk ishte në atë kohë një fuqi kryesore bërthamore në mes të një pushtimi të një vendi të madh evropian të iniciuar nga një president i cili kishte vendosur gjithçka personalisht për suksesin e tij. Edhe ekonomikisht, aksionet në lidhje me diapazonin e mëparshëm të çmimit të naftës de fakto nuk ishin aq të komplikuara sa janë tani, me një tranzicion sizmik që po projektohej për të larguar Evropën dhe fuqitë e tjera nga energjia e lirë ruse, por ende duhej kohë për ta bërë këtë. Ekonomitë kryesore botërore tashmë po duhet të përballen me efektet inflacioniste të çmimeve të larta të energjisë, të katalizuara nga pushtimi rus i Ukrainës në shkurt, me rritjet ekonomike të normave të interesit duke shtuar tani presionin negativ ekonomik të parë nga fundi i masave të ndryshme të lehtësimit sasior, që nga kriza e madhe financiare. Prandaj, nga njëra anë, gjëja e fundit që duan tani ekonomitë kryesore të G7 është që kjo të shoqërohet nga një rënie e madhe e furnizimeve ruse me naftë dhe gaz gjatë këtij procesi tranzicioni, por nga ana tjetër, ata janë shumë të vetëdijshëm se çdo dollar në rritje i shtuar çmimit me të cilin Rusia mund të shesë naftën dhe gazin e saj do të thotë se ajo mund të qëndrojë më gjatë në Ukrainë dhe të vrasë më shumë ukrainas. Kjo do të thotë gjithashtu se aksionet personale për Presidentin rus, Vladimir Putin, vazhdojnë të rriten, gjë që, nga ana tjetër, rrit shanset për një përshkallëzim më të gjerë në luftë bërthamore kur ai kupton se përballet me dështim të garantuar në luftën e tij.
Ky akt delikat balancues u pranua nga Sekretarja e Thesarit e SHBA-së, Janet Yellen se një kufi çmimi në 60 dollarë pb të diapazonit të WTI-së do t’i jepte Rusisë një nxitje për të vazhduar prodhimin e naftës dhe do të barazohej me rreth 68 dollarë amerikanë pb brent, duke pasur parasysh çmimin e fundit historik të SHBA-së. Premium prej 8 dollarësh pb i Brent ndaj WTI. Kufiri përfundimtar i çmimit të naftës nga Rusia do të vendoset deri në 5 dhjetor, kur do të hyjë në fuqi një embargo evropiane ndaj naftës ruse dhe kufizimet e lidhura me transportin dhe sigurimin e naftës në det.
Duke pasur parasysh dualitetin e dukshëm ideologjik që luan në konceptimin e këtij kufiri të çmimit të naftës, nuk është aspak e sigurt se ai do të zbatohet me rigorozitet. Kjo do të thotë, duke qenë se G7 nuk dëshiron të ndalojë të gjitha eksportet e naftës nga Rusia, por vetëm të kufizojë sa të ardhura mund të bëjë nga çdo fuçi, pyetja për tregjet globale të naftës mbetet se sa naftë mund të arrijë Rusia të eksportojë edhe me kufiri i çmimit në lojë? Në terma të përgjithshëm të tregut të naftës, kjo është shifra kryesore, pasi eksportet ruse të naftës që rrjedhin në tregun global me çmime mbi kufirin e çmimit të naftës do të futen në përzierjen e kërkesës dhe ofertës globale të naftës, e cila nga ana tjetër do të ushqehet në çmime. Përgjigja për këtë pyetje varet kryesisht nga transporti detar dhe nga korridori Rusi-Iran-Irak-Kinë.
Së pari, ekziston pyetja se sa anije mund të sigurojë Rusia për të lëvizur naftën e saj. Disa burime të larta në industrinë e naftës në sferat e sigurisë energjetike të SHBA dhe Bashkimit Evropian, të cilave u fol ekskluzivisht nga OilPrice.com javën e kaluar, besojnë se Rusia mund të sigurojë në një kohë shumë të shpejtë të paktën tre të katërtat e transportit të nevojshëm për të lëvizur naftën e saj si zakonisht për blerësit e vendosur, dhe deri në 90 për qind brenda disa javësh pas kësaj. Përpara pushtimit të Ukrainës, sipas shifrave të IEA, Rusia eksportonte rreth 2.7 milionë fuçi në ditë (bpd) naftë bruto në Evropë dhe 1.5 milionë fuçi të tjera produkte nafte. Më gjerësisht, në fund të janarit të këtij viti, gjithashtu sipas IEA, eksportet totale globale të naftës të Rusisë ishin 7.8 milionë fuçi në ditë, dy të tretat e të cilave ishin bruto dhe kondensatë. Prandaj, duke përdorur diapazonin e skenarit të mundshëm të mësipërm, tregjet globale të naftës do të humbnin vetëm midis 0.78 milionë fuçi në ditë dhe 1.95 milionë fuçi në ditë të niveleve të naftës ruse para pushtimit të Ukrainës, edhe me vendosjen e kufirit, pavarësisht nga të gjithë faktorët e tjerë. Duke pasur parasysh flotat e mëdha të cisternave të naftës të operuara nga vetë Rusia, Kina, India dhe Irani, nuk do të kishte mungesë të anijeve në dispozicion të saj dhe ‘problemi’ i përmendur zakonisht i mbrojtjes së transportit dhe ngarkesave dhe sigurimit të dëmshpërblimit do të mbulohej mjaft lehtë nga të gjitha vendet e përmendura, siç ndodhi kur sanksione të tilla të lidhura me sigurimin e transportit u vendosën ndaj flotës iraniane të cisternave të naftës nga SHBA.
Së dyti, korridori Rusi-Iran-Irak-Kinë ofron gjithashtu disa mekanizma të tjerë për lëvizjen e naftës nën një mjedis sanksionesh. Irani, në bashkëpunim me Rusinë dhe Kinën, dhe duke përdorur Irakun si një kanal, kur ishte e nevojshme, nuk kishte zgjidhje tjetër veçse të zhvillonte metodat e veta për të anashkaluar sanksionet që nga viti 1979, në të cilat është bërë aq i aftë sa është një çështje krenarie kombëtare për nivelet më të larta. Në dhjetor 2018 në Forumin e Dohas, ministri i jashtëm i atëhershëm i Iranit, Mohammad Zarif, deklaroi se: “Nëse ka një art që ne e kemi përsosur në Iran, [që] mund t’ua mësojmë të tjerëve për një çmim, është arti i duke shmangur sanksionet.” Nga fundi i vitit 2020, vetë ministri i atëhershëm iranian i naftës, Bijan Zangeneh, shtoi një detaj të vogël në një metodë të tillë të provuar dhe të besuar: “Ajo që eksportojmë nuk është nën emrin e Iranit. Dokumentet ndryshohen vazhdimisht, si dhe specifikimet.”
Metodat e lidhura me transportin për të anashkaluar sanksionet janë mjaft të thjeshta, duke përfshirë çaktivizimin – fjalë për fjalë thjesht lëvizjen e çelësit – të ‘sistemit automatik të identifikimit’ në anijet që transportojnë naftë ruse, si thjesht po gënjen për destinacionet në dokumentacionin e transportit, siç përmendet nga Zanganeh. Në Evropë, Irani përdori këtë metodë për të futur naftën në disa nga portet e Evropës Jugore të kontrolluara më pak rigorozisht që kanë nevojë për komisione të tregtimit të naftës, duke përfshirë ato të Shqipërisë, Malit të Zi, Bosnjës dhe Hercegovinës, Serbisë, Maqedonisë dhe Kroacisë. Nga atje, nafta u zhvendos lehtësisht në konsumatorët më të mëdhenj të naftës në Evropë, duke përfshirë edhe përmes Turqisë. Për dërgesat me destinacion aziatik, metodologjia e besueshme për naftën e sanksionuar iraniane, e disponueshme edhe për naftën ruse, supozohet se ka përfshirë Malajzinë (dhe në një shkallë më të vogël Indonezinë) në dërgimin e eksporteve të naftës në Kinë, me cisterna të destinuara përfundimisht për në Kinë që angazhohen në det ose transferime vetëm jashtë portit të naftës iraniane në cisterna që mbajnë flamuj të tjerë.
Është me vend të theksohet në këtë pikë se ka disa lloje të naftës së papërpunuar ruse që janë gjithashtu jashtëzakonisht të përafërta në specifikime me klasat e krahasueshme në Iran, dhe për rrjedhojë në Irak, me të cilin Irani ndan shumë rezervuarë dhe fusha kryesore të naftës. Nëse G7 vendos të ashpërsojë sanksionet e saj kundër eksporteve ruse të naftës, atëherë Moska dhe Teherani mund të bien dakord për një marrëveshje shkëmbimi të një lloji apo tjetër që do të shihte naftën ruse të shkonte kudo që Irani kishte nevojë për të, me një sasi kompensuese të ‘irakut’, nafta shkon kudo ku dëshiron Rusia, pasi nafta e Irakut nuk është nën asnjë sanksion. Kjo strategji thelbësore e “riemërtimit” të naftës iraniane si naftë irakiane ka parë që vëllime të mëdha të naftës iraniane të lëvizin përmes infrastrukturës ekzistuese të eksportit të naftës së papërpunuar të Irakut, duke përfshirë transportues shumë të mëdhenj të naftës së papërpunuar të ngarkuar në dhe rreth qendrës jugore të eksportit të Basrës. Është bërë gjithashtu drejtpërdrejt në Evropën Jugore nëpërmjet portit turk të Ceyhan përmes tubacioneve të naftës së papërpunuar që kalojnë nëpër rajonin gjysmë autonom të Irakut të Kurdistanit, megjithëse këto kanë qenë subjekt i ndërprerjeve të vazhdueshme prej vitesh, dhe ka gjithashtu plane për tubacione të mëtejshme nga Iraku në Jordani dhe Siri.
OilPrice.com kupton nga burime pranë Ministrisë së Naftës së Iranit, me të cilat u fol ekskluzivisht javën e kaluar, se kishte “ndryshim të rëndësishëm” në këtë marrëveshje të mëparshme të gjatë për përcaktimin e flukseve të naftës së papërpunuar që vijnë nga Rusia, Irani dhe Iraku – domethënë, se nafta ruse Eksportet kishin përparësi ndaj atyre iraniane/irake në Evropë – gjatë udhëtimit shumë të fundit të zëvendëskryeministrit rus, Alexander Novak. “Baza për një marrëveshje të re në lidhje me flukset e naftës së papërpunuar që vijnë nga ‘Rusia/Irani/Iraku ishte hedhur në takimet e janarit [2022] [në Moskë, kur Presidenti iranian, Ebrahim Raisi – vizita e parë e një presidenti iranian në Rusi në pothuajse pesë vjet në atë moment], dhe këto u diskutuan më tej në dy javët e fundit,” tha burimi për OilPrice.com.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga OilPrice.com
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Si ndërhynë në treg Kurti, Micotakis e Vuçiç
