Ka kaq shumë kriza globale këto ditë sa është gëzim të shohësh një që ishte parashikuar gjerësisht, por që nuk ka ndodhur, ose jo ende.
Pushtimi i Ukrainës nga Vladimir Putin ngriti frikën e bazuar për një krizë globale ushqimore të ngjashme me atë të viteve 2007-2008. Rusia dhe Ukraina së bashku përbëjnë rreth një të tretën e eksporteve globale të grurit, dhe shumë vende me të ardhura të ulëta dhe të mesme, veçanërisht në Lindjen e Mesme dhe Afrikë, varen nga importet e grurit. Ukraina dhe qeveritë aleate akuzuan Rusinë se po kërcënon urinë globale si një mjet gjeopolitik.
Furnizimi ndërkombëtar me ushqim ishte tashmë i cenueshëm pas thatësirave dhe korrjeve të dobëta në vitin 2021. Rezervat globale të drithërave, të cilat veprojnë si tampon për goditjet e furnizimit, janë në nivelin më të ulët për një dekadë. Ndryshimet klimatike i kanë bërë kushtet në rritje gjithnjë e më të paqëndrueshme. Këtë vit, India kaloi nga premtimi për të ushqyer botën në prill në vendosjen e kontrolleve të eksportit të grurit në maj pas një korrjeje të dobët.
Në rast, alarmi ka rënë. Çmimet globale të ushqimeve të matura nga indeksi i Organizatës së OKB-së për Ushqimin dhe Bujqësinë ranë për të gjashtën muaj radhazi në shtator në nivelet e para pushtimit.
A ishte ky rezultat i politikës së mirë apo fatit të mirë? A kanë nxjerrë mësime qeveritë nga 2007-8, kur kontrollet e panikut të eksporteve i shtynë çmimet botërore më të larta? Çfarë roli luajti nisma e drithërave e sponsorizuar nga OKB-ja, e rënë dakord në korrik, në të cilën Rusia lejoi Ukrainën të eksportonte grurë dhe misër? Po vendimi i Putinit këtë javë fillimisht për të pezulluar nismën dhe më pas për t’iu bashkuar asaj?
Përgjigja duket se ishte kryesisht fat. Joe Glauber, ish-negociatori kryesor i tregtisë bujqësore në SHBA dhe tani në Institutin Ndërkombëtar të Kërkimit të Politikave Ushqimore në Uashington, vëren se të korrat e shkëlqyera në eksportuesit e mëdhenj të drithit në hemisferën jugore – Australi, Argjentinë dhe Brazil – po ulnin me shpejtësi çmimet e misrit dhe grurit përpara Zi. Nisi nisma e Detit. Ndërkohë, një rritje e kërcënuar në mbarë botën e kostove të plehrave është përmirësuar nga rënia e çmimeve të gazit natyror, një nga inputet kryesore të tij.
Nisma e Detit të Zi ka qenë e dobishme, por jo dramatike. Ukraina ka dyfishuar eksportet e saj të drithërave, por ende vetëm në nivele 50 për qind më të ulëta se në vitin 2021. Në javët pas shpalljes së saj, çmimet e grurit ranë me vetëm rreth 5 për qind, pasi tashmë kanë rikthyer pothuajse të gjithë rritjen prej 50 për qind midis shkurtit dhe shkurtit dhe kulmin e tyre në maj. Siç ka treguar FT, Rusia gjithashtu ka shpronësuar grurin ukrainas dhe e ka kontrabanduar atë në tregun ndërkombëtar: nuk është tamam një akt altruist, por të paktën rrit ofertën globale.
Është një ngushëllim në afat të shkurtër që edhe një tjetër kolaps i nismës nuk do të ishte katastrofik. Por ai gjithashtu nënvizon se tregjet globale janë të shtrënguara dhe stoqet mbeten të ulëta edhe pa çështjen e Ukrainës. Indeksi i FAO-s mund të ketë rënë përsëri në nivelet e parë në shkurt, por tashmë ishte historikisht i lartë: aktualisht është rreth 40 për qind më i lartë se mesatarja për vitin 2020.
Është e vështirë këtu të fajësosh institucionet ndërkombëtare, të cilat të gjitha me përkushtim kanë vënë në veprim makinerinë e qeverisjes globale. Përveç lehtësimit të nismës së Detit të Zi, OKB-ja ka vazhduar të mbështesë Sistemin e dobishëm të Informacionit të Tregut Bujqësor (Amis), një shërbim monitorimi që synon të sigurojë qeveritë në panik që të mos vendosin kontrolle eksporti për shkak të frikës së pabazë të mungesës.
Organizata Botërore e Tregtisë ka paralajmë
ruar me zë të lartë për rreziqet e ndalimit të eksporteve. FMN-ja ka hapur një dritare të veçantë kreditimi për goditje ushqimore për vendet importuese të ushqimit me të ardhura të ulëta me probleme të bilancit të pagesave dhe Banka Botërore në mënyrë të ngjashme ka disbursuar shumë para.
Por është e vështirë të shohësh që këto të bëjnë një ndryshim thelbësor. Qeveritë ruajnë liri veprimi të gjerë sipas rregullave të OBT-së për të vendosur kufizime të eksportit, një situatë që nuk u përmirësua shumë nga një marrëveshje e dobët për sigurinë ushqimore në takimin ministror të OBT-së në qershor. Egjipti në shtator hoqi kontrollet e eksportit për ushqimet bazë që kishte vendosur në mars, por kjo u nxit nga konsideratat e tregut dhe jo nga koordinimi ndërkombëtar. Në përgjithësi, disa qeveri si ato në BE kanë rritur mbështetjen për prodhimin bujqësor, por jo mjaftueshëm rrënjësisht për të zgjeruar prodhimin e ushqimit të tregtueshëm.
Është një mendim i frikshëm, por shmangia e një krize ushqimore në vitin e ardhshëm varet kryesisht nga moti i mirë. Qeveritë, të ndihmuara nga institucionet ndërkombëtare, janë përmirësuar disi në menaxhimin e furnizimit global të ushqimit që nga kriza e mëparshme e madhe që shpërtheu 15 vjet më parë. Por kjo tregon se një ose dy vjet thatësire para 2022-ës i vendosi tregjet aq shumë në avantazh. Qeveritë do të duhet të bëjnë shumë më tepër nëse tronditjet nuk do të kërcënojnë llojin e urisë masive që bota ka pasur fatin t’i shpëtojë deri më tani këtë vit. /Alan Beattie
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Financial Times“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Kriza energjitike “fik” biznesin!
Kohë lufte, kohë vendimesh të pazakonshme
A erdhi kriza globale e ushqimit nga Putin?
