Bashkimi Evropian i është bashkuar Shteteve të Bashkuara dhe Mbretërisë së Bashkuar në ndalimin e importeve të naftës ruse dhe produkteve të tjera të rafinuara të naftës, pasi synon t’i japë fund lidhjeve të tij energjetike me Moskën, e cila për vite ka qenë burimi i saj më i madh i energjisë.
Ndalimi shoqërohet me një kufi çmimi për karburantin e rafinuar rus, që synon të dëmtojë të ardhurat ruse, ndërkohë që garanton që embargoja e karburantit të BE-së të mos përfundojë duke rritur çmimet globale të naftës, të cilat tashmë janë të larta.
Embargoja e produkteve të naftës vjen dy muaj pas një ndalimi të ngjashëm për naftën bruto ruse të sjellë nga deti – të dyja të shpallura në qershor si pjesë e paketës së gjashtë të sanksioneve të BE-së kundër Rusisë në përgjigje të “sulmit brutal dhe të paprovokuar të Moskës ndaj Ukrainës”.
Ndërsa embargoja e naftës së papërpunuar dhe kufiri i çmimit të naftës, i cili hyri në fuqi më 5 dhjetor, kaloi pa ndonjë ndërprerje të madhe, ndalimi i karburanteve të rafinuar – veçanërisht, dizelit me përdorimin e tij të gjerë industrial dhe të brendshëm – e ka shtyrë tregun në pasiguri mes historikisht rezerva të ulëta të naftës në Evropë.
“Nafta e papërpunuar është më e këmbyeshme,” thanë Eugene Lindell dhe Joshua Folds nga konsulenca e energjisë FGE. “Është shumë më e vështirë të prodhosh naftë/benzinë ndërsa, për naftën bruto, prodhimi në rrjedhën e sipërme është shumë më i larmishëm në shkallë globale. Ka shumë më tepër lloj nafte bruto në treg dhe potencialisht ka naftë/benzinë,” thanë ata për DW.
A do të rrisë ndalimi çmimet e naftës?
Kjo do të varet kryesisht nga sa të suksesshme janë vendet evropiane në gjetjen e shitësve alternativë për të ndihmuar në plotësimin e boshllëkut të shkaktuar nga ndalimi dhe sa efektive është Moska në gjetjen e tregjeve të reja për karburantin e saj të shmangur nga BE-ja. Nëse këto dy gjëra ndodhin, atëherë ndikimi në ofertë dhe çmime do të ishte i heshtur dhe jetëshkurtër.
Nëse jo, atëherë sanksioni mund të çojë në ndërprerje të mëdha në industritë e varura nga nafta si transporti dhe bujqësia, me rritjen e çmimit të karburantit duke minuar më tej luftën kundër inflacionit.
Ndërprerja e perceptuar tashmë po rrit çmimet e naftës, të cilat tashmë kanë qenë kokëfortë të larta gjatë një viti e gjysmë të kaluar. Ndërsa situata është përmirësuar muajt e fundit për shkak të një dimri të butë, rezervat e naftës mbeten në nivele të pakëndshme.
Çmimet e naftës mund të rriten më tej në afat të shkurtër për të reflektuar një rritje në kostot e transportit, pasi furnizimet tani do të duhet të vijnë nga rajone më larg, kosto më të larta të prodhimit në vende të tilla si SHBA dhe primi i rrezikut.
“Tregu është shumë i ndjeshëm tani dhe shumë i shqetësuar”, thanë për DW analistët e FGE. “Bota duhet të shohë ende se ato flukse ruse do të ridrejtohen dhe se nuk ka një ndërprerje të qëndrueshme në flukset ruse. Pasi tregu ta pranojë këtë, atëherë primi i rrezikut dhe nivelet e ndjenjave duhet të ulen.”
Kujt mund t’i drejtohet BE-ja për naftë?
BE-ja u mbështet tek Rusia për gati gjysmën e nevojave të saj për naftë përpara pushtimit rus të Ukrainës më 24 shkurt 2022. Kjo përqindje ra gjatë vitit të kaluar, por mbeti e rëndësishme me anëtarët e BE-së që blenë më shumë se 200 milionë fuçi naftë vitin e kaluar, sipas energjisë firma analitike Vortexa.
Në fakt, në prag të ndalimit, blloku rriti blerjet e tij nga vendi në nivelet e para pushtimit në përgatitje për të hequr qafe karburantin rus, diçka që Kevin Wright, një analist nga firma e të dhënave të energjisë Kpler, e përshkroi si ” hurra e fundit” përpara se të fillonte embargoja. “Mundësia e fundit për të blerë nga burimi më i afërt i madh, duke mbajtur kostot e transportit të ulëta në krahasim me furnizimin nga më larg,” shkroi ai në një analizë në faqen e internetit të Kpler.
Ndalimi i ka lënë BE-së një boshllëk prej rreth 600,000 fuçi naftë dhe produkte të lidhura me naftën në ditë, një hendek që BE synon të mbyllë me furnizime të shtuara nga Lindja e Mesme, Azia dhe SHBA. Me kapacitetin e vet përpunues nën presion, BE-ja tashmë është mbështetur në ato rajone gjatë muajve të fundit për të kompensuar mungesën.
Kjo varësi ka të ngjarë të rritet vetëm me rritjen e rafinerive të mëdha si uzina Al-Zour në Kuvajt dhe rafineria Jazan në Arabinë Saudite. Për më tepër, Gjermania ka nënshkruar një marrëveshje me Abu Dhabi National Oil Co të Emirateve të Bashkuara Arabe që do të shihte që firma e naftës të sigurojë 250,000 tonë naftë në muaj në 2023.
Blloku mund të përfitojë gjithashtu nga të ashtuquajturat larje, ku nafta ruse do të përzihet me produkte të tjera jo-ruse në vende të tilla si Turqia dhe do të rieksportohet përsëri në Evropë.
Po në lidhje me Kinën dhe Indinë?
India dhe Kina, të cilat janë shfaqur si blerësit më të mëdhenj të naftës bruto ruse në 12 muajt e fundit, mund të luajnë një rol të madh në ruajtjen e rezervave të naftës së BE-së.
Eksportet e naftës së Indisë në Evropë janë rritur që nga pushtimi, pasi rafinerët përfitojnë nga kostot e ulëta të lëndës së parë falë uljes së madhe të naftës së papërpunuar ruse dhe çmimeve të larta të naftës.
Në një shenjë të kohërave që do të vijnë, vitin e kaluar, kur grevat e punëtorëve mbyllën sektorin francez të rafinimit, BE-ja pa një rritje të importeve të naftës dhe produkteve të ngjashme nga India, e cila nuk është një furnizues tradicional i karburantit në Evropë.
Kina ka rritur grupin e saj të parë të kuotave të eksportit të vitit 2023 për naftë dhe produkte të tjera të rafinuara të naftës, eksportet e të cilave janë rritur muajt e fundit. Lëvizja pritet të mbajë eksportet e saj me naftë në nivele rekord, gjë që mund të ndihmojë potencialisht të shtyjë fuçitë nga prodhuesit e tjerë drejt perëndimit në Evropë.
“Politika e Kinës është ndryshimi i lojës,” tha Mark Williams, një drejtor kërkimi në Wood Mackenzie, duke shtuar në një shënim për klientët se vendi “mban çelësin e të gjithë kapacitetit të tepërt të rafinimit globalisht”.
Ku do ta shesë Rusia naftën e saj?
Rusia ka arritur të mbajë rrjedhjen e naftës së saj të papërpunuar, kryesisht me mbështetjen e Indisë dhe Kinës, të cilët kanë nxjerrë naftën e shmangur nga blerësit tradicionalë evropianë të Moskës me zbritje të mëdha. Megjithatë, ndryshimi i rrugës me naftë larg tregut të tij më të madh mund të jetë më sfidues në mungesë të një tregu të gatshëm për karburantin rus.
Ekspertët presin që nafta ruse e shitur më parë në Evropë të devijohet drejt Turqisë dhe vendeve në Amerikën Latine dhe Afrikë.
“Rusia tashmë është detyruar të zvogëlojë shumë naftën e saj për t’u shitur njerëzve që nuk kanë domosdoshmërisht nevojë për të,” tha Lindell.
Lindell, i cili është kreu i produkteve të rafinuara në FGE, pret që një pjesë e madhe e naftës ruse të arrijë në Turqi dhe më pas të riemërohet dhe të rieksportohet në Evropë si “naftë turke”. Turqia ka parë një rritje të madhe të importeve të naftës nga Rusia në muajt e fundit.
“Ka vende që janë të gatshme të akomodojnë dhe të marrin fuçi me zbritje,” tha Lindell, një arsye pse FGE nuk sheh një rënie në eksportet e produkteve të naftës ruse në 2023.
Megjithatë, ka të tjerë që thonë se Rusia do të kishte vështirësi për të zhvendosur të gjithë naftën e saj dhe mund të detyrohet të shkurtojë prodhimin.
Cili do të ishte ndikimi i kufirit të çmimit të naftës?
Bashkimi Evropian dhe vendet e industrializuara të Grupit të Shtatë (G7) ranë dakord të premten të vendosin një kufi të çmimit prej 100 dollarë (91 euro) për fuçi për naftën ruse dhe 45 dollarë për fuçi për produktet me zbritje si nafta.
Kufiri i çmimit ka për qëllim të sigurojë që nafta ruse dhe produktet e tjera të naftës mund të shiten ende në vendet e treta dhe të parandalojë çdo rritje masive të çmimeve pas ndalimit të BE-së. Mekanizmi do t’i lejojë firmat evropiane të sigurimeve dhe transportit të vazhdojnë të ofrojnë shërbimet e tyre për transportuesit që transportojnë produkte nafte ruse në rajone të tjera për sa kohë që karburanti blihet në ose nën një nivel kufiri të rënë dakord.
Kufiri i çmimit të produkteve të naftës do të kishte ndikim minimal në prodhimet ruse të rafinimit të naftës së papërpunuar dhe eksportet e distilimit, tha Williams i Wood Mackenzie, duke shtuar se me çmimet e naftës së papërpunuar ruse deri në 40 dollarë për fuçi, marzhet e rafinimit do të mbeten ende të forta.
“Në këto nivele, ekonomia ruse e rafinimit është ende shumë e fortë, kështu që nxitja për të rafinuar naftën e papërpunuar në produkte nafte mbetet e lartë,” tha Williams.
Kufiri i çmimit pasqyron një masë të ngjashme të vendosur për naftën bruto ruse. Kufiri i çmimit të naftës së papërpunuar prej 60 dollarë për fuçi ka ndihmuar që nafta ruse të rrjedhë, por me zbritje të mëdha, siç ishte menduar.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Deutsche Welle“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
A mund të mbijetojë bota pa mallrat ruse?
A është kjo një tjetër luftë për naftë?
A ka rezerva të mjaftueshme mielli në Shqipëri?
