Deri në orët e para të së hënës së kaluar, kur tërmeti me magnitudë 7.8 ballë goditi Turqinë, të gjithë prisnin që Rexhep Tajip Erdogan të ishte fituesi i zgjedhjeve presidenciale, edhe pse popullariteti i tij po vihej në provë nga kriza ekonomike në vendin fqinj. Inflacioni real që shkon në një normë prej më shumë se 100% po i shtyn çdo ditë gjithnjë e më shumë familje të zakonshme në varfëri absolute, por fakti që opozita deri më tani nuk ka arritur të bie dakord për një kandidat të përbashkët ka ofruar një avantazh të rëndësishëm politik për “sulltanin”, i cili kontrollon plotësisht shtetin dhe median.
Megjithatë, dhjetëra mijëra të vdekur dhe qindra mijëra të pastrehë – në një zonë elektorale të privilegjuar për presidentin e Turqisë – ndryshojnë rrënjësisht pamjen. Indikative janë fjalët e liderit zyrtar të opozitës Kemal Kilicdaroglu: “Nëse ka një person përgjegjës, ai është Erdogan”. Dhe kjo mund të tingëllojë si një kurorë opozitare, por i bën jehonë edhe ndjenjave të shumicës së turqve, madje edhe shumë prej atyre që deri pak ditë më parë betoheshin në emër të presidentit.
Tërmeti ishte i tmerrshëm, por – sipas ekspertëve – nuk justifikon shembjen e 6000 pallateve, madje edhe larg epiqendrës: rrjetet sociale të vendit dhe mediat opozitare kanë marrë ‘flakë’, duke iu referuar “sekretit të përbashkët”, një rreth kompanish të mëdha ndërtimi që kanë akses të fortë në rrethinat e Erdoganit. Duket se ata kishin ndërmarrë kontrata të mëdha për banesat publike. Sipas ankesave që kanë dalë në dritë, kanë qenë ata që kanë vepruar në zonat e prekura dhe për të përfituar nuk kanë respektuar as specifikimet bazë dhe në fakt në një zonë e cila është hipersizmike.
Të mbijetuarit përballen si me të ftohtin e ashpër ashtu edhe me mungesën e gjërave absolutisht të nevojshme për të mbijetuar. Ushqimet, çadrat dhe batanijet vijnë me vonesë të madhe dhe kur mbërrijnë nuk mjaftojnë për të mbuluar nevojat. Në fakt, është shumë pak në krahasim me atë që u nevojitet të mbijetuarve. Shumica flenë në tenda të improvizuara dhe në gërmadha. “I shpëtuam tërmetit, por të gjithë do të vdesim nga të ftohtit dhe uria” është emëruesi i përbashkët i asaj që thonë ata.
Veç kësaj, vendimi i qeverisë për të bllokuar aksesin në Twitter për rreth 12 orë ndezi një valë të re zemërimi. Qëllimi i tij ishte të parandalonte përhapjen e imazheve të ashpra të tragjedisë së madhe njerëzore në të gjithë Turqinë dhe cunamit të komenteve të zemëruara nga njerëzit e thjeshtë, shumë prej të cilëve deri pak ditë më parë pinin ujë në emër të Erdoganit.
Krahas gjithë kësaj, qeveria nuk është në gjendje të shpjegojë se si janë shpenzuar shumat nga e ashtuquajtura “taksa e tërmetit” e vendosur pas tërmetit të madh të vitit 1999, pikërisht për t’u vënë në dispozicion në rast të një tërmeti tjetër të ngjashëm, si p.sh. ai që goditi Turqinë juglindore. Në gati 24 vitet që kanë kaluar, vlerësohet se duhet të ishte mbledhur shuma e madhe prej 4.3 miliardë dollarësh, të mjaftueshme të paktën për të lehtësuar të prekurit në vitin e parë.
Vlerësimet e para të shumave që do të kërkohen për rindërtimin flasin për më shumë se 50 miliardë dollarë – ky është një vlerësim që në fund të fundit mund të rezultojë konservativ, pasi fatkeqësia është shumë e madhe dhe prek 15% të popullsisë turke dhe 10% e PBB-së turke, e cila arrin në 819 miliardë dollarë. Është karakteristikë se tërmeti i vitit 1999 – me fatkeqësi dukshëm më të vogla – i kushtoi Turqisë 23 miliardë dollarë.
Zgjedhjet
Tërmeti ndryshon në mënyrë dramatike peizazhin politik në të cilin do të zhvillohen zgjedhjet presidenciale. Erdogan urdhëroi një ndihmë të menjëhershme financiare prej 494 euro për secilën familje të prekur dhe premtoi se do të sigurojë strehim për ata që humbën shtëpitë e tyre ndërsa vizitoi zonat e dëmtuara. I tronditur dukshëm, ai eci me vështirësi, foli me të mbijetuarit dhe përqafoi foshnjat. Ai pranoi se kishte disa probleme me reagimin fillestar të shtetit dhe i bëri thirrje popullit turk të tregojë durim dhe të qëndrojë i bashkuar. “Qytetarët duhet të marrin parasysh vetëm njoftimet e autoriteteve dhe të injorojnë provokatorët.
Në këtë klimë, e cila me gjasë do të përkeqësohet në periudhën e ardhshme, nga Tajip Erdogan i kërkohet të peshojë situatën dhe të vendosë nëse do të shtyhen ose jo zgjedhjet presidenciale të planifikuara për në maj, tre muaj nga dita e sotme. Megjithëse një parashikim kategorik nuk mund të bëhet as nga analistë dhe diplomatë kryesorë politikë të Turqisë, skenari i një shtyrjeje të shkurtër të zgjedhjeve duket i mundshëm – në fakt, 18 qershori përmendet si data e re më e mundshme, por pa asnjë tregues nga Lidershipi turk në bisedimet e zhvilluara me zyrtarët grekë ditët e fundit.
Megjithatë, vihet re se shumica e analistëve vlerësojnë se një shtyrje gjashtëmujore ose dymbëdhjetë mujore e zgjedhjeve – e cila mund të justifikohet nga Erdogan për shkak të shkallës së shkatërrimit në Turqinë juglindore – nuk do t’i shërbente atij elektoralisht, siç supozohet. se shpejtësia e rindërtimit nuk do të jetë e madhe .
Sido që të jetë, është e parakohshme të thuhet diçka për vendimet e Erdoganit – udhëheqja turke duket e kapur nga shkalla e katastrofës. Megjithatë, një zyrtar turk konfirmoi se shtyrja është në tavolinë, duke thënë se “tërmeti shkakton vështirësi të konsiderueshme në zhvillimin e zgjedhjeve”. Dhe kjo është e vërtetë, pasi nuk ka gjasa që në tre muaj të jetë rikthyer normaliteti në një zonë me mbi 10 milionë banorë, në mënyrë që qendrat e votimit të ngrihen në mënyrë rudimentare dhe qytetarët të mund të votojnë.
Marrëdhënia Greqi-Turqi
Tërmeti megjithatë pati efekte edhe jashtë vendit. Fakti që Greqia u përgjigj menjëherë, duke shprehur solidaritetin e saj verbalisht, por edhe duke dërguar ndihma materiale dhe shpëtimtarë, ashtu siç pritej, ndryshoi atmosferën që ishte kultivuar nga retorika antihelene e intervalit të kaluar. Është tregues se turqit u tallën me presidentin e tyre, duke komentuar se “në vend që ne të shkonim natën, erdhën grekët dhe në fakt për të na shpëtuar”
Dhjetëra mijëra llogari të mediave sociale u vërshuan me mesazhe mirënjohjeje për Greqinë dhe reagimin e saj të menjëhershëm. Në këtë atmosferë, qeveritarët mendojnë se nuk ka më bazë për një episod të nxehtë që presidenti turk kishte përfshirë në strategjinë e tij parazgjedhore.
Pala greke sigurisht nuk i di qëllimet e Erdoganit nëse mund të ringjallet “diplomacia e tërmetit” e vitit 1999 – megjithatë beson se tani e tutje presidenti turk do të fokusohet deri në zgjedhje, kurdo që ato të mbahen, ekskluzivisht në zbutjen e pasojave të fatkeqësia. Megjithatë, nuk mund të përjashtohet që në varësi të nevojave të tij parazgjedhore, mund të rikthehet retorika për çmilitarizimin e ishujve të Egjeut dhe referencat për casus belli.
Turqia – Perëndimi
“Për të siguruar pushtetin ai nxit konflikte dhe demonizon Perëndimin”, shkruante “The Economist” vetëm pak javë më parë, duke iu referuar Erdoganit. Në të vërtetë, rrëfimi i Perëndimit të keq që komploton kundër Turqisë krenare gjeti shumë dëgjues. Në një farë mënyre, “madhështia kombëtare” lehtësoi presionin e njerëzve të thjeshtë nga kriza ekonomike.
Megjithatë, vetëm pak ditë pas kërcënimeve të Erdoganit ndaj vendeve perëndimore, ishin ata që nxituan në ndihmë. Bashkimi Evropian, përmes Mekanizmit Evropian të Mbrojtjes Civile, mobilizoi më shumë se 30 ekipe kërkim-shpëtimi, si dhe personel mjekësor nga 21 vende evropiane. Në total janë ofruar më shumë se 1200 shpëtimtarë dhe 70 qen të trajnuar posaçërisht. Njëmbëdhjetë skuadra tashmë janë në fushë dhe pjesa tjetër pritet së shpejti. Edhe Suedia e injoroi daljen nga NATO për shkak të vetos turke dhe njoftoi një donacion prej 650,000 dollarësh për Federatën Ndërkombëtare.
Ky mobilizim humanitar i “lidh” duart Erdoganit për sa i përket demonizimit të Perëndimit. Të paktën në periudhën e ardhshme. Megjithatë, është tregues se as ai dhe as zyrtarët e qeverisë deri më tani nuk kanë bërë deklarata publike për të falënderuar komunitetin ndërkombëtar për solidaritetin e tyre. Vetëm ministri i Jashtëm Mevlüt Çavuşoğlu dhe këshilltari i tij Ibrahim Kalin po falënderojnë vendet që dërguan ekipet e shpëtimit, përmes kanaleve diplomatike ose personalisht me postime në Twitter.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
