Për pesë muaj pas pushtimit të Rusisë vitin e kaluar, Ukraina – një prodhues kryesor i drithërave dhe produkteve të tjera bujqësore – nuk mund t’i eksportonte ato mallra në botë. Bllokada ruse e porteve të Ukrainës nënkuptonte bllokimin e një arterie jetike të sistemit global të ushqimit.
Kjo ishte potencialisht katastrofike për vendet më të varfra të botës për shkak të mungesës së grurit dhe rritjes së çmimeve, paralajmëruan ekspertët e sigurisë ushqimore. Rusia dhe Ukraina arritën përfundimisht një marrëveshje në korrik, të ndërmjetësuar nga Turqia dhe OKB, për t’i dhënë fund bllokadës. “Iniciativa e Kokrrave të Detit të Zi” nuk ka qenë e gjitha e qetë, por ka qëndruar kryesisht, pavarësisht kërcënimeve ruse për t’u tërhequr.
Kjo marrëveshje do të skadojë më 18 mars. Negociatat për rinovimin e saj janë në vazhdim, me Rusinë që tha në fillim të kësaj jave se ishte e gatshme ta zgjaste marrëveshjen për 60 ditë – gjysma e 120 ditëve që ra dakord kur marrëveshja u rinovua më parë nëntorin e kaluar.
Moska thotë se nuk është e gatshme të shkojë më tej për shkak të kufizimeve në eksportet e saj bujqësore. Megjithëse eksportet e ushqimit të Rusisë nuk janë sanksionuar drejtpërdrejt, zyrtarët rusë thonë se sanksionet dytësore mbi logjistikën dhe sigurimet e kanë bërë të vështirë eksportin për vendin. Moska ka sinjalizuar pakënaqësi në këtë pikë prej muajsh.
Cili është problemi?
William Moseley, profesor i gjeografisë në Macalester College dhe anëtar i Panelit të Ekspertëve të Nivelit të Lartë të OKB-së për Sigurinë Ushqimore dhe Ushqyerjen, thotë se është e vërtetë që Rusia ka luftuar për të eksportuar plehra sipas marrëveshjes. Por eksportet e grurit të vendit janë dyfishuar, thekson ai, duke sugjeruar se po ecin “shumë mirë”.
Kjo nxjerr në pah kompleksitetin rreth analizimit të Iniciativës së Kokrrave të Detit të Zi, tetë muaj pasi u ra dakord për herë të parë.
Marrëveshja e grurit kishte “kontribuar në uljen e kostos globale të ushqimit dhe ka ofruar lehtësim kritik për njerëzit,” tha Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së Antonio Guterres në fillim të këtij muaji, ndërsa në shkurt drejtori i Programit Botëror të Ushqimit (WFP) David Beasley tha se rinovimi i saj ishte “kritike”.
Bernard Lehmann, një ekspert veteran i sigurisë ushqimore dhe kryetar i Panelit të Ekspertëve të Nivelit të Lartë të OKB-së për Sigurinë Ushqimore dhe Ushqyerjen, tha për DW se marrëveshja e grurit ka pasur një ndikim të rëndësishëm në zbutjen e urisë në pjesë të Afrikës veriore dhe lindore, si dhe në Lindjen e Mesme dhe Azinë.
“Pa marrëveshjen, do të kishte mungesë drithi për këto importe dhe çmimet në përgjithësi do të ishin rritur edhe më shumë, duke e bërë blerjen e grurit nga vendet e tjera shumë, shumë të shtrenjtë”, tha ai. “Pra, marrëveshja në përgjithësi qetësoi tregun dhe vendet e përmendura më lart përfituan nga kjo.”
Moseley e përshkruan marrëveshjen si një “sukses të kualifikuar” pasi kontribuoi në një rënie prej 8% të çmimeve ndërkombëtare të grurit që nga marsi dhe i lejoi Ukrainës të hapte kapacitetin e magazinimit dhe të vazhdonte prodhimin. “Marrëveshja mund të konsiderohet kryesisht e suksesshme nëse qëllimi ishte qetësimi i frikës dhe stabilizimi i çmimeve të grurit,” tha ai.
Ai thekson se çmimet e grurit nuk janë kthyer ende në nivelet e paraluftës dhe thotë se marrëveshja nënvizoi se sa të cenueshme janë disa vende afrikane ndaj ndërprerjeve të furnizimit të importit të grurit dhe paqëndrueshmërisë së çmimeve. Ai thotë se vendet që prodhonin drithërat e tyre, duke përfshirë drithërat e vegjël tradicionalë si meli dhe melekuqe, dolën shumë më mirë gjatë krizës së fundit.
“Prodhimi më i lokalizuar i një shumëllojshmërie drithërash në disa vende afrikane është zgjidhja më e mirë afatgjatë,” tha ai. “Kriza e ushqimit është gjithashtu më e mprehtë në zonat e prekura nga konflikti, për shembull Somalia dhe Jemeni. Kjo marrëveshje nuk mund të ndihmojë në ato situata, megjithëse Programi Botëror i Ushqimit, i cili ndihmon në situata emergjente ushqimore, historikisht ka marrë shumë grurë nga Ukrainë.”
Friederike Greb, nga Programi Botëror i Ushqimit, thotë se Iniciativa e Drithërave të Detit të Zi ka qenë “shumë e suksesshme”, duke vënë në dukje se 24.5 milion ton drithë janë dërguar që nga hyrja në veprim.
“Ukraina është një furnizues kryesor për Programin Botëror të Ushqimit,” tha ajo. “Është më i madhi në 2022 dhe ishte më i madhi për sa i përket grurit në 2021. Në këtë kuptim, për sigurinë ushqimore, iniciativa është absolutisht kritike.”
Drithë për të pasurit?
Një kritikë e vazhdueshme ndaj marrëveshjes së grurit është se kombet më të pasura, duke përfshirë shumë në mbarë BE-në, morën më shumë grurë nga Ukraina pas përfundimit të bllokadës sesa vendet në rajonet më të varfra.
Kjo është e vërtetë, thotë Moseley. Por shumë nga ato që u dërguan përmes iniciativës ishte misri, jo gruri. Pika kryesore e marrëveshjes së drithit, shton ai, ishte se si ajo ndikoi në tregjet ndërkombëtare të drithit, më shumë se rrjedhën e vetë drithit ukrainas.
“Ajo që është më e rëndësishme është që drithërat të dalin në treg. Më shumë drithëra në treg, plus qetësimi i frikës, ushtron presion në rënie në çmimet e drithërave, gjë që përfiton të gjithë, por veçanërisht vendet më të varfra, më të pasigurta ushqimore, të cilat janë importues neto të drithërave.” tha ai.
Greb pajtohet. “Edhe nëse anija shkon në Evropë, atëherë vendi evropian që merr atë drithë nuk blen atë që mund të mendoni për tenxheren globale, kështu që ka më pak kërkesë nga ana globale dhe kjo do të thotë se dikush tjetër mund ta blejë atë.”
Rinovimi i marrëveshjes nuk mjafton në planin afatgjatë
Fokusi tani është në rinovimin e marrëveshjes për muajt e ardhshëm. Friederike Greb e Programit Botëror të Ushqimit thotë se është “absolutisht kritike” që marrëveshja të rinovohet. Ajo thotë se edhe pse marrëveshja ka stabilizuar çmimet e ushqimeve, ato mbeten në një nivel shumë të lartë krahasuar me nivelet para pandemisë dhe se përfundimi i marrëveshjes mund të provokojë një krizë rritjeje çmimesh që do të gjymtonte vendet me të ardhura të ulëta.
Lehmann thotë se një dështim për të rinovuar do të çonte në rritje masive të çmimeve, gjë që do të krijonte presion të mëtejshëm në pjesët e pasigurta ushqimore të botës. Programi Botëror i Ushqimit thotë se aktualisht janë 382 milionë njerëz që përballen me pasiguri akute ushqimore në 82 vende të botës, duke e përshkruar situatën aktuale si një “krizë globale urie me përmasa të paprecedentë”.
Ai ka besim se është në interesin e Rusisë për të rinovuar marrëveshjen. Moseley pajtohet, duke thënë se Moska mund ta shohë atë si një mënyrë për të fituar favore me aleatët e saj në Afrikë.
Megjithatë, ai thekson se ndërkohë që rinovimi i marrëveshjes së drithit është i dobishëm në afat të shkurtër, ai nuk trajton problemin strukturor të shumë vendeve të varfra që varen nga një gamë e ngushtë drithërash, domethënë gruri, misri dhe orizi, nga një pjesë e vogël e furnizuesve.
“Afatgjatë,” tha ai, “ne kemi nevojë për një sistem global ushqimor më elastik të ushqyer nga një gamë më e gjerë drithërash nga burime më të ndryshme.”
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Deutsche Welle“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Një luftë në Ukrainë mund të ketë pasoja globale
Pandemia dhe lufta tronditin globalizimin
Lufta e vetmuar e OBT-së për të mbrojtur tregtinë globale
