Kili së fundmi njoftoi planet për të ulur numrin e orëve të punës. Përgjatë pesë vitesh, kilianët do të punojnë përfundimisht vetëm 40 orë në javë në vend të 45 orëve aktuale.
Së bashku me Ekuadorin, Kili do të ketë javën më të shkurtër të punës në Amerikën Latine – një rajon që ka orët më të gjata zyrtare të punës në botë. Për krahasim, Argjentina, Meksika, Peruja dhe Panamaja kanë javë pune 48-orëshe, ndërsa në Brazil është 44.
Ligji kundër realitetit
Shumica e vendeve kanë orë pune të ligjshme që i mbrojnë punëtorët nga detyrimi për të kryer shumë punë jashtë orarit. Por në realitet, shpesh u bëhet presion për të lënë më shumë orë sesa kërkon ligji.
Japonia, për shembull, ka një term për punonjësit që duan të punojnë – Karoshi – ose fjalë për fjalë vdekje nga puna e tepërt. Vendi ka një javë pune 40-orëshe. Por abuzimi është aq i lartë, saqë qeverisë iu desh të miratonte një ligj tjetër në vitin 2018 që kufizon në mënyrë specifike orët jashtë orarit në rreth 30 orë në muaj.
Pavarësisht kësaj, një studim i vitit të kaluar zbuloi se 37% e 18,000 firmave ende u kërkonin punëtorëve të tyre të bënin shumë punë jashtë orarit – mesatarisht 80 orë të papaguara në muaj.
Shtetet e Bashkuara janë gjithashtu të famshme për kulturën e tyre të nxitimit, ku punëtorët pritet të bëjnë disa orë jashtë orarit në javë. Disa sektorë të ekonomisë si ligji, financat dhe teknologjia janë të njohur për grumbullimin e punës në stafin e tyre.
Raportet e punonjësve të teknologjisë që flenë nën tavolinat e tyre janë të zakonshme, ndërsa anketat tregojnë se shumë avokatë punojnë deri në 60 orë në javë për të përmbushur objektivat e orëve të faturimit të firmave të tyre.
Punëtorët amerikanë punojnë mesatarisht 1,791 orë në vit, 442 më shumë se punëtorët gjermanë dhe 301 më shumë se punëtorët francezë, sipas statistikave nga Organizata për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim (OECD).
Jo të gjitha vendet po ndjekin shembullin e Kilit për të shkurtuar orët e punës. Koreja e Jugut kishte planifikuar këtë vit të rriste kohën maksimale të punës në 69 orë pasi kompanitë u ankuan se 52 orë aktuale nuk ishin të mjaftueshme për t’i ndihmuar ata të përmbushnin afatet. Por punëtorët më të rinj organizuan protesta masive kundër planit, duke e detyruar qeverinë të rishqyrtojë. Në vitin 2021, koreano-jugorët punuan zyrtarisht 1,915 orë.
Franca, natyrisht, u bë e famshme për futjen e një jave 35-orëshe në vitin 2000. Edhe pse u interpretua gjerësisht si përmirësim i balancës punë-jetë, masa ishte një përpjekje për të ulur papunësinë, e cila kishte arritur një nivel rekord prej 12.5%. Java 35-orëshe ishte menduar gjithashtu të ishte pika ku duhet të fillonte puna jashtë orarit të paguar.
Sistemet politike, orari i punës dhe cilësia e punës
Cilësia më e lartë e mjedisit të punës – orët e punës, përfitimet, pushimet me pagesë, pensionet dhe sistemet shëndetësore – shpesh lidhet me demokracitë më të avancuara, ku kompanitë, sindikatat dhe shteti kanë zhvilluar një sistem të negociatave kolektive. Megjithatë, kjo nuk shfaqet në të dhënat më të fundit të ILO-s ku shumica e kombeve jo-evropiane punojnë më pak orë në javë.
Në përgjithësi, vendet e zhvilluara kanë në përgjithësi javë më të shkurtra zyrtare dhe më shumë ditë pushimi, për shkak të kërkesave kulturore për kohën e duhur të lirë. Ata gjithashtu priren drejt kompensimit më bujar jashtë orarit dhe ligjeve më të favorshme për pushimin prindëror.
Praktikat e përmirësuara të punës filluan në shekullin e 19-të dhe u zgjeruan masivisht pas Luftës së Dytë Botërore. Sot, në krahasim, vetëm 15% e punëtorëve në vendet e BE-së punojnë zyrtarisht më shumë se 48 orë në javë, ndërsa në Kinë dhe Korenë e Jugut, mbi 40% e punëtorëve e bëjnë këtë dhe në Kili është mbi 50%.
Diktatura ushtarake e Kilit nën gjeneralin Augusto Pinochet nga viti 1970 deri në vitin 1990 kufizoi ashpër pazaret e sindikatave për paga më të larta dhe një rrjet sigurie për mirëqenien nën një eksperiment me Monetarizmin (duke përdorur ofertën e parave për të stabilizuar ekonominë).
Vende të tjera në Amerikën Latine ndoqën shembullin së bashku me Mbretërinë e Bashkuar nën Margaret Thatcher dhe SHBA nën Ronald Reagan në vitet 1980. Koncepti i rritjes së produktivitetit dhe sistemit të shtetit të mirëqenies u konsiderua kryesisht i papajtueshëm.
Orari i punës i lidhur me kënaqësinë
Një nga vendet e OECD-së në mesin e atyre me javët më të shkurtra të punës është Danimarka, e cila renditet si një nga vendet më të lumtura në botë. Danimarka është e njohur për konceptin “hygge”, i cili përshkruhet si “krijimi i një atmosfere të ngrohtë dhe shijimi i gjërave të mira në jetë me njerëz të mirë”.
Në Francë dhe Gjermani, gjithashtu, një shtet i madh kombinohet për të krijuar një ekuilibër punë-jetë. Njerëzit në Itali ende në fakt gëzojnë balancën më të mirë punë-jetë, sipas OECD. Italianët e punësuar kanë kohën më të madhe për argëtim dhe aktivitete personale, ndërsa vetëm 3% e punonjësve në vend punojnë me orë shumë të gjata (50 ose më shumë orë në javë).
Një tjetër faktor kryesor që çon në punëtorët e kënaqur janë të ardhurat e tyre. Klasat e mesme dhe punëtore të SHBA-së dhe Britanisë së Madhe kanë parë stanjacion ose rënie të pagave reale që nga viti 1980, kur politikat monetariste – ose të ashtuquajturat neoliberale – u përhapën për herë të parë në ekonomitë anglo-saksone.
Sot, të përballur me një reagim politik nga ata që janë kryesisht të përjashtuar nga korrja e përfitimeve të rritjes ekonomike, shumë konservatorë të tregut të lirë argumentojnë se një shtet më i vogël dhe biznese me taksa të ulëta do të ndihmojnë në rritjen e pagave. Sa më i madh të jetë byreku, aq më shumë për të shkuar përreth, pavarësisht nga madhësitë relative të fetave.
Por me ardhjen e inteligjencës artificiale (AI), një popullsie në plakje dhe bazës dhe fuqisë prodhuese të botës që po zhvendoset në Azi, çështja e cilësisë së punës është përsëri në tryezën politike. Franca nën Presidentin Emmanuel Macron është një rast kyç provë. Pse, pyesin shumë francezë, a duhet të paguajnë për rritje dhe produktivitet më të ulët me pension më të shkurtër? Kush ka të drejtë është një zgjedhje politike.
Jeta e punës në një botë pas pandemisë
Kovid lejoi dhjetëra miliona staf me bazë në zyrë të punonin nga shtëpia, duke nxitur thirrjet, ndërsa ekonomitë u rikuperuan, për të mbajtur një ekuilibër më të mirë punë-jetë duke shmangur udhëtimet e gjata dhe kostot e kujdesit për fëmijët. Shumë kompani ende lejojnë stafin të punojë tërësisht nga distanca ose përmes një sistemi hibrid të zyrës dhe shtëpisë.
Consultancy McKinsey llogariti se rreth 20% e fuqisë punëtore në ekonomitë e përparuara mund të vazhdojnë të punojnë nga shtëpia midis tre dhe pesë ditëve në javë për një kohë të gjatë pa ndikuar në produktivitetin.
Futja e vizave të punëtorëve nomadë në shumë vende u nxit nga kërkesat e punonjësve për të punuar nga kudo në botë, duke përfshirë Tajlandën, Spanjën dhe Kroacinë.
Vende të tjera po eksperimentojnë me javë pune katër-ditore, përfshirë Belgjikën, e cila tani i lejon punonjësit të zgjedhin nëse do të bëjnë të njëjtin numër orësh gjatë një jave katër ose pesë ditore.
Në MB, dhjetëra kompani u nënshkruan për një provë nga Cambridge dhe Universiteti i Oksfordit së bashku me Kolegjin e Bostonit, për të testuar ndikimin në produktivitet nga një javë 4-ditore. Pothuajse të gjitha firmat vazhduan më pas me marrëveshjen e re. Suedia dhe Islanda kanë kryer prova të ngjashme, ndërsa Spanja po ofron gjithashtu të subvencionojë pagat e kompanive që marrin pjesë në eksperimentin e saj të ardhshëm.
Pavarësisht titujve të frikshëm se qindra miliona vende pune do të zëvendësohen nga AI në të ardhmen e afërt, shumë përkrahës të teknologjisë i shohin platformat gjeneruese të AI si ChatGPT si ndihma kryesisht për njerëzit, megjithëse platformat po përmirësohen çdo ditë. Shumë argumentojnë se do të duhen dekada për të zëvendësuar plotësisht njerëzit dhe deri atëherë, inteligjenca artificiale mund t’i çlirojë ata që ankohen për punë të tepërt për t’u përqëndruar në detyra të tjera produktive.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Deutsche Welle“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
