Kushdo në Irak që donte të blinte një makinë ose një shtëpi këtë javë, u trondit. Të dielën e kaluar, qeveria irakiane njoftoi një ndalim për të bërë marrëveshje personale ose biznesi në dollarë amerikanë.
Irakianët e zakonshëm zakonisht bëjnë blerje me bileta të mëdha duke përdorur dollarë. Për shkak të zhvlerësimit të vazhdueshëm të dinarit të tyre, ata do të kishin nevojë për disa thasë të mëdhenj mbeturinash të mbushura me kartëmonedha dinari letre për të blerë një makinë ose shtëpi. Kështu që ata zakonisht përdorin një portofol plot me dollarë.
Për dekada, dollari amerikan ka qenë monedha më e mirë për të pasur në Lindjen e Mesme nëse nuk keni mjaftueshëm dirhemë, dinarë, rialë ose paund në dorë.
Por kjo mund të ketë filluar të ndryshojë. Gjatë muajve të fundit, politikanë të lartë në një numër vendesh të Lindjes së Mesme kanë bërë deklarata që sugjerojnë se dominimi i dollarit në rajon mund të zbehet.
Në Irak, autoritetet amerikane e kishin bërë më të vështirë futjen e dollarëve në vend – ata me sa duket ishin të shqetësuar se shumë para amerikane po kontrabandoheshin në qeverinë fqinje iraniane, e cila është nën sanksione, por që mbështetet në heshtje nga shumë politikanë irakianë. Kjo mungesë e dollarëve ka çuar në paqëndrueshmëri në vlerën e dinarit irakian, i cili është i lidhur me monedhën amerikane.
Kjo paqëndrueshmëri solli ndalimin e fundjavës së kaluar. Në shkurt, pjesërisht falë edhe krizës së monedhës amerikane, Iraku tha se do të bënte biznes me Kinën duke përdorur juan në vend të dollarëve.
Kombet e Lindjes së Mesme kërkojnë alternativa
Në fillim të këtij viti, ministri i financave i Arabisë Saudite tha se vendi i tij ishte gjithashtu “i hapur” për të shitur naftë duke përdorur monedha të ndryshme, duke përfshirë euron dhe juanin kinez. Emiratet e Bashkuara Arabe kanë thënë se do të punojnë me Indinë, duke përdorur rupinë indiane. Vitin e kaluar, Egjipti njoftoi planet për të emetuar bono – letra me vlerë financiare që ndihmojnë qeveritë të mbledhin para – në juan kinez. Ajo kishte emetuar tashmë obligacione në jen japonez.
Për më tepër, disa vende të Lindjes së Mesme – Egjipti, Arabia Saudite, Emiratet e Bashkuara Arabe, Algjeria dhe Bahreini – kanë thënë se duan të bashkohen me bllokun gjeopolitik të njohur si BRICS, një akronim për Brazilin, Rusinë, Indinë, Kinën dhe Afrikën e Jugut. Rusia ka thënë tashmë se në një takim të ardhshëm të qershorit, aleanca do të diskutojë krijimin e një lloji të ri monedhe për tregtinë ndërkufitare midis anëtarëve.
Që nga viti 2021, Emiratet e Bashkuara Arabe kanë qenë gjithashtu pjesë e një projekti pilot të drejtuar nga Banka për Shlyerjet Ndërkombëtare me qendër në Zvicër, një lloj banke qendrore për bankat qendrore. Ky projekt shikon pagesat dixhitale, ndërkufitare që mund të anashkalojnë dollarin. Pjesëmarrës të tjerë janë Tajlanda, Hong Kongu dhe Kina.
A është bërë dollari amerikan?
Këto alternativa ndaj dollarit amerikan kanë çuar në një sërë titujsh të alarmuar së fundmi. “A është mbizotërimi i dollarit nën kërcënim?”, pyeti New York Times në shkurt. “Përgatituni për një botë të monedhës multipolare,” paralajmëroi Financial Times në mars. “De-dollarizimi po ndodh me një ritëm ‘mahnitues’”, shkroi Bloomberg në fund të muajit të kaluar.
Dollarët amerikanë përbëjnë tani rreth 58% të rezervave të huaja zyrtare globalisht, raportoi Bloomberg në artikullin e tij, një rënie nga 73% në vitin 2001. Në fund të viteve 1970, ishte 85%.
Megjithatë, shumica e ekspertëve këmbëngulin se largimi nga dollari po shkon shumë më ngadalë sesa sugjerojnë titujt e fundit. Dhe kjo është sigurisht e vërtetë për Lindjen e Mesme.
Në Gjirin Persik, dollari ende sundon
Që nga vitet 1970, shtetet e Gjirit prodhues të naftës kanë pasur një partneritet me SHBA-në, ku Amerika ofron siguri dhe vende si Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe eksportojnë naftë. Shumica e vendeve të Gjirit, me përjashtim të Kuvajtit, i kanë lidhur monedhat e tyre me dollarin amerikan.
“Një nga treguesit më të mëdhenj të një zhvendosjeje serioze nga dollari do të ishte një shkëputje e këtyre monedhave,” vuri në dukje Hasan Alhasan, një studiues mbi politikën e Lindjes së Mesme për Institutin Ndërkombëtar për Studime Strategjike me qendër në Londër. “Por deri tani, ne nuk e kemi parë këtë.”
“Fjalët kyçe këtu janë “deklarata” dhe “potencialisht”, tha Daniel McDowell, një profesor i shkencave politike në Universitetin e Sirakuzës në Nju Jork, kur u pyet nëse pohimet e bëra nga udhëheqësit arabë sinjalizojnë rënien e dollarit në Lindjen e Mesme.
“Deklaratat janë të lehta, veprimi është më i vështirë”, tha ai për DW. “Për shtetet prodhuese të naftës, si Arabia Saudite, këto lloj deklaratash dhe agjitacionesh janë gjithashtu një mënyrë për të tërhequr vëmendjen e Amerikës. Flirtimi me kinezët mund t’i bëjë politikëbërësit amerikanë të përqendrojnë më shumë vëmendjen në interesat e shteteve të Gjirit.”
McDowell nuk e përjashton mundësinë që dominimi i dollarit një ditë të zbehet. “Të gjitha perandoritë përfundimisht shemben,” tha ai. Por tani për tani, “shumë nga këto biseda janë simbolike dhe politike. Çdo ndryshim që shohim do të jetë margjinal dhe i ngadalshëm.”
E motivuar nga lufta në Ukrainë
Ekspertët me të cilët foli DW të gjithë ranë dakord se ka të ngjarë të ketë dy arsye kryesore për kërcënimet e banorëve të Lindjes së Mesme për të përdorur monedha të tjera.
Së pari, thanë ata, ka të bëjë me luftën e Rusisë në Ukrainë.
Sanksionet janë një pjesë shumë e rëndësishme e debatit, mendon McDowell. Libri i tij i ri, “Bucking the Buck: Sanctions Financial US and the International Against the Dollar”, thotë po aq, duke argumentuar se “sa më shumë që SHBA të përdorë dollarin si një armë të politikës së jashtme, aq më shumë kundërshtarët e saj do të lëvizin ndërkombëtarët e tyre. aktivitetet ekonomike në monedha të tjera”.
“Aktualisht, ka shumë para ruse që kalojnë nëpër vende në Lindjen e Mesme dhe Azi,” shpjegoi Alhasan. “Në thelb ato janë vende që kanë zgjedhur të mos respektojnë ose të mos zbatojnë sanksionet amerikane ose evropiane.”
Por nëse sanksionet ndaj Rusisë do të forcohen më tej, duke i kthyer ato në ato që njihen si sanksione dytësore, atëherë ato vende do ta kishin shumë më të vështirë t’i shmangnin ato. Sanksionet dytësore ndëshkojnë gjithashtu palët e treta – vendet ose bizneset – që punojnë me entitetin e sanksionuar. Kushdo që dëshiron të bëjë biznes me SHBA-në ose Bashkimin Evropian do ta ketë të vështirë të kapërcejë sanksionet dytësore.
“Pra, qeveritë e shqetësuara për sanksionet e SHBA-së po mendojnë gjithnjë e më shumë se si mund të dalin përpara kurbës, edhe nëse nuk janë ende gati ose të interesuara për të bërë një zhvendosje radikale nga dollari,” arsyetoi McDowell.
Kërcënim për biznesin e naftës
Alhasan ofron një arsye të dytë pse disa shtete të Lindjes së Mesme mund të dëshirojnë të largohen nga dollari. “Unë mendoj se ka kuptimin që SHBA po përpiqet të rishkruajë rregullat e tregut global të naftës – për të synuar interesat ruse – dhe kjo paraqet një kërcënim strategjik për Arabinë Saudite,” argumentoi ai.
Në mars, ministri saudit i Energjisë, Princi Abdulaziz bin Salman tha se nëse ndonjë vend përpiqet të vendosë një kufi çmimi mbi eksportet e naftës saudite, në të njëjtën mënyrë siç ishte bërë me Rusinë, kombi i tij nuk do të tregtonte më me të. Një ditë më vonë, ministri i energjisë i Algjerisë, nga frika e një precedenti të rrezikshëm, i bëri jehonë kësaj deklarate.
Kjo është arsyeja pse lëvizja larg dollarit amerikan duket se do të vazhdojë për aq kohë sa vazhdojnë sanksionet, argumentoi Maria Demertzis, një profesoreshë e politikës ekonomike në Institutin Universitar Evropian në Firence, Itali dhe një bashkëpunëtore e lartë në Bruegel, një institut ekonomik. .
Por nuk do të ndodhë brenda natës. Edhe nëse disa vende duan të anashkalojnë dollarin amerikan si monedhë, do të jetë më e vështirë të zëvendësohet infrastruktura e shlyerjeve e ofruar nga sistemi i drejtuar nga dollari, vuri në dukje Demertzis.
Banka si një armë
“Nëse jeni India dhe doni t’i shisni diçka Kilit, për shembull, ka të ngjarë ta bëni atë në dollarë. Por ju nuk e bëni këtë vetëm sepse mund ta vlerësoni më lehtë një produkt në dollarë. Ju gjithashtu e bëni atë sepse ju përdorni infrastrukturën e dollarit amerikan për të shlyer transaksionin,” tha Demertzis, duke shpjeguar se shlyerja është “veprim ligjor i marrjes së parave nga një llogari dhe futjes së tyre në një llogari tjetër.”
Për ta bërë këtë, nevojitet një infrastrukturë e besueshme, tha ajo, diçka që SHBA ka ofruar për dekada. Çdo alternativë ndaj kësaj ka “ndikime të mëdha ligjore dhe qeverisëse,” shpjegoi Demertzis. “Për shembull, a e njeh Kili kuadrin ligjor të Indisë? Edhe të arrish atje ku dy banka qendrore vendosen në mënyrë dypalëshe është një udhëtim i gjatë.”
Fakti që SHBA dhe Evropa ngrinë aktivet e rezervës së bankës qendrore ruse të mbajtura në juridiksionet e tyre ka armatosur gjithashtu bankat qendrore dhe ndoshta ka dëmtuar sistemin financiar ndërkombëtar, sipas Demertzis.
Në Lindjen e Mesme, kjo është përkthyer në “një ndjenjë të vërtetë shqetësimi për armatimin e paprecedentë të tregtisë dhe financave ndërkombëtare të SHBA-së dhe madje edhe të BE-së, në kontekstin e luftës me Rusinë,” përfundoi Alhasan. Kjo është arsyeja pse vendet në Lindjen e Mesme “po përgatiten për një botë globale më shumëpolare, ku ata do të duan të jenë në pozicionin më të mirë për të vepruar brenda dhe jashtë zonave të dollarizuara”.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Deutsche Welle“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Dollari i lë vendin një sistemi multipolar të monedhave?
Kina: Qëllimi ynë nuk është të zëvendësojmë dollarin!
