Një revolucion i paparalajmëruar ka ndodhur në qasjen e Amerikës ndaj ekonomisë ndërkombëtare. Ndërsa mendimi i ri shfaqet, ai po riformëson ekonominë globale dhe aleancën perëndimore.
Qasja u parashtrua më qartë në një fjalim nga Jake Sullivan më 27 prill. Fakti që Sullivan është këshilltari i sigurisë kombëtare i Presidentit Joe Biden është një e dhënë. Rivaliteti strategjik me Kinën është thelbësor për të menduarit e ri.
Por fjalimi i Sullivan shkonte përtej gjeopolitikës. Ishte një përpjekje shumë ambicioze për të bashkuar qëllimet e brendshme dhe ndërkombëtare të administratës Biden – dhe për t’i kthyer ato në një tërësi koherente. SHBA synon të përdorë një politikë të re strategjike industriale për të rigjallëruar njëkohësisht klasën e mesme amerikane dhe demokracinë amerikane, duke luftuar ndryshimin e klimës dhe duke vendosur një epërsi të qëndrueshme teknologjike mbi Kinën.
Shumë nga aleatët e Amerikës kanë frikë se ajo që rrëshqiti nga tavolina ishin interesat e të huajve. Ata shqetësohen, veçanërisht, se subvencionet me vlerë qindra miliarda dollarë për industrinë amerikane dhe teknologjinë e pastër, të përcaktuara në Aktin e Reduktimit të Inflacionit, do të vijnë në kurriz të prodhuesve dhe punëtorëve në Evropë dhe Azi. Disa gjithashtu kanë frikë se presioni për të “zhdukur” tregtinë me Kinën do të prishë rëndë tregtinë ndërkombëtare. Dhe shumë janë të shqetësuar se kërkesat e SHBA-së për reformën e Organizatës Botërore të Tregtisë do të përfundojnë duke gjymtuar kujdestarin e tregtisë së lirë.
Zyrtarët e SHBA-së kundërshtojnë këto sugjerime – duke vënë në dukje referencat e përsëritura të Sullivan-it për interesat e aleatëve perëndimorë dhe jugut global në fjalimin e tij. Ata argumentojnë se Amerika më në fund po merr drejtimin në betejën kundër ndryshimit të klimës – dhe se kjo duhet të mirëpritet në mbarë botën.
Sullivan është gjithashtu i munduar të theksojë se “zhdukja e rrezikut” nuk do të thotë shkëputje e Kinës nga zinxhirët e furnizimit global. Duke më folur javën e kaluar, ai tha: “Ne po përpiqemi të ndërtojmë një botë në të cilën ka më shumë se një burim për produkte kritike”. . . Ne nuk po themi se Kina nuk duhet të ndërtojë iPhone ose të prodhojë panele diellore, por që edhe vendet e tjera duhet të bëjnë gjithashtu.”
Sullivan është i prirur të bindë miqtë e Amerikës se ky “konsensus i ri i Uashingtonit” mund të funksionojë për të gjithë. Ai mendon se SHBA ka bërë përparim thelbësor në takimin e fundit të G7 në Hiroshima – duke argumentuar se samiti arriti një “hap vërtet të rëndësishëm përpara”. Në veçanti, ai beson se aleatët e Amerikës tani janë të qetësuar për planet e saj për të subvencionuar tranzicionin e gjelbër dhe kanë përqafuar një qasje të ngjashme. Përpjekja për energji të pastër, argumenton ai, “do të jetë më shumë një burim bashkëpunimi sesa fërkimi në vazhdim”.
Ka pasur qartë një konvergjencë të konsiderueshme të gjuhës dhe qasjes në komunikatën e G7 për çështjet që variojnë nga heqja e rrezikut tek zinxhirët e furnizimit.
Por, duke folur me aleatët amerikanë – si në G7 ashtu edhe jashtë tij – është e qartë se ka ende shqetësim për politikën e SHBA. Një shqetësim i përsëritur është se Amerika do të vazhdojë të zbatojë masa që synojnë Kinën, të cilat “aleatët dhe partnerët” e saj më pas do të jenë nën presion të madh për t’i miratuar.
Lawrence Wong, zëvendëskryeministri i Singaporit – aleati më i ngushtë i Amerikës në Azinë Juglindore – paralajmëroi së fundmi se: “Nëse heqja e rrezikut merret shumë larg”. . . do të përfundojmë me një ekonomi botërore më të fragmentuar dhe më të shkëputur.” Në Evropë, ekziston ende shqetësimi se një arkitekturë e re ekonomike globale e projektuar në Uashington do të favorizojë në mënyrë të pashmangshme prodhuesit dhe punëtorët amerikanë.
Aleatët e ndryshëm të SHBA-së po reagojnë në mënyra të ndryshme. Gjithmonë ka pasur një lob brenda BE-së që favorizon krijimin e kampionëve evropianë, përmes një politike industriale. Ky lob është fuqizuar nga zhvendosja e Amerikës drejt politikës industriale. Dhjetorin e kaluar, BE-ja u angazhua për “një politikë industriale ambicioze evropiane” për tranzicionin e gjelbër dhe dixhital.
Por ka edhe evropianë që janë të shqetësuar se nëse BE-ja shkon poshtë rrugës së subvencionimit, ajo do të minojë tregun e saj të vetëm. BE-ja ka shumë më pak fuqi financiare sesa qeveria amerikane, kështu që mund të hiqet nga uji në një garë subvencionimi.
Aleatët amerikanë jashtë BE-së – si Britania, Japonia dhe Kanadaja – kanë një shqetësim të veçantë. Ata shqetësohen se nëse negociatat midis SHBA-së dhe BE-së bëhen mënyra kryesore për të vendosur një konsensus në “perëndimin global”, ata jashtë dy blloqeve kryesore do të jenë në disavantazh. Siç thotë një diplomat, BE dhe SHBA janë “si dy panda gjigante”. Ata çiftëzohen shumë rrallë. Por, nëse e bëjnë, kërcënon të jetë një marrëdhënie ekskluzive (edhe pse, duke folur teknikisht, pandat nuk janë monogame).
Në përgjigje të problemit të pandave, kanadezët po shqyrtojnë t’i japin G7 një rol zyrtar në propozimin dhe hartimin e rregullave të reja për ekonominë globale.
Britanikët janë të intriguar nga fjalimi i Sullivan për “partneritete të reja ekonomike ndërkombëtare inovative”. Në udhëtimin e tij në Uashington këtë javë, Rishi Sunak, kryeministri i Britanisë, do të eksplorojë zonat ku Mbretëria e Bashkuar mund të krijojë atë lloj partneriteti me SHBA-në – duke përfshirë teknologjinë e mbrojtjes dhe rregullimin e inteligjencës artificiale.
Mbi të gjitha këto diskutime ekonomike është një re frike gjeopolitike. Rusia po bën luftë në kufijtë e BE-së. Japonezët i frikësohen Kinës. Të gjitha palët shikojnë te xhaxhai Sam për mbrojtje ushtarake. Aleatët e Amerikës kanë ende rezervat e tyre për doktrinën Sullivan. Por kjo nuk është koha për të hyrë në një debat me SHBA. /Gideon Rachman
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Financial Times“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Nuk është krizë shëndetësore, por ekonomike”
“The Economist”: 53 ekonomitë e brishta në zhvillim
