Aktualisht ekzistojnë katër skenarë për perspektivën e ekonomisë globale. Tre prej tyre sjellin rreziqe potencialisht serioze me implikime të gjera për tregjet.
Më pozitive është një “ulje e butë”, ku bankat qendrore në ekonomitë e përparuara arrijnë të rikthejnë inflacionin në objektivat e tyre prej 2% pa shkaktuar një recesion. Ekziston edhe mundësia e një uljeje të butë. Këtu objektivi i inflacionit arrihet, por nëpërmjet një recesioni relativisht të butë (të shkurtër dhe të cekët).
Skenari i tretë është një ulje e vështirë, ku kthimi në inflacionin 2% kërkon një recesion të zgjatur me paqëndrueshmëri potencialisht të rëndë financiare (siç është më shumë shqetësime bankare dhe agjentë me levë të lartë që vuajnë vështirësi serioze për shërbimin e borxhit). Nëse përpjekja për të zbutur inflacionin shkakton paqëndrueshmëri të rëndë ekonomike dhe financiare, një skenar i katërt bëhet i mundur: bankat qendrore fshihen dhe vendosin të lejojnë inflacionin mbi objektivin, duke rrezikuar një ankorim të pritjeve inflacioniste dhe një spirale të vazhdueshme të çmimit të pagave.
Siç qëndrojnë gjërat, eurozona është tashmë në një recesion teknik, me PBB-në që ka rënë në tremujorin e katërt të 2022 dhe në tremujorin e parë të 2023, dhe me inflacion ende shumë mbi objektivin (pavarësisht rënies së tij të fundit). Mbretëria e Bashkuar nuk është ende në një recesion, por rritja është ngadalësuar ndjeshëm dhe inflacioni mbetet kokëfortë i lartë (mbi mesataren e OECD). Dhe Shtetet e Bashkuara pësuan një ngadalësim të mprehtë në tremujorin e parë edhe pse inflacioni bazë (i cili përjashton çmimet e ushqimeve dhe energjisë) mbeti i lartë (ndonëse po bie, ai mbetet mbi 5%).
Ndërkohë, rimëkëmbja e Kinës pas Covid-19 duket se ka ngecur, duke vënë në pikëpyetje objektivin relativisht modest të rritjes prej 5% të qeverisë për vitin 2023. Dhe ekonomitë e tjera të tregut në zhvillim dhe ato kufitare po shfaqin rritje relativisht anemike në krahasim me potencialin e tyre (me përjashtim të Indisë) , me shumë që ende vuajnë nga inflacioni shumë i lartë.
Cili nga katër skenarët është më i mundshëm? Megjithëse inflacioni ka rënë në shumicën e ekonomive të përparuara, ai nuk e ka bërë këtë aq shpejt sa shpresonin bankat qendrore, pjesërisht për shkak se shtrëngimi i tregut të punës dhe rritja e shpejtë e pagave i kanë shtuar presionit inflacioniste në sektorët e shërbimeve me intensitet të punës. Për më tepër, politikat fiskale ekspansioniste po ushqejnë ende kërkesën dhe po kontribuojnë në vazhdimësinë e inflacionit.
Kjo e ka bërë më të vështirë për bankat qendrore përmbushjen e mandatit të tyre për stabilitetin e çmimeve. Pritshmëritë e tregut që bankat qendrore u kryen me rritjen e normave të interesit dhe madje do të fillonin të ulin normat në gjysmën e dytë të 2023-ës janë shuar. Rezerva Federale e SHBA, Banka Qendrore Evropiane, Banka e Anglisë dhe shumica e bankave të tjera të mëdha qendrore do të duhet të rrisin edhe më shumë normat para se të ndalojnë. Ashtu siç bëjnë, ngadalësimi ekonomik do të bëhet më i vazhdueshëm, duke rritur rrezikun e një tkurrjeje ekonomike dhe streset e reja të borxhit dhe bankave.
Në të njëjtën kohë, zhvillimet gjeopolitike – disa prej të cilave dalin nga bluja, si marshimi i dështuar i Grupit Wagner në Moskë – vazhdojnë ta shtyjnë botën drejt paqëndrueshmërisë, deglobalizimit dhe fragmentimit më të madh. Dhe tani që rimëkëmbja e Kinës po humbet fuqinë, ajo ose duhet të ndjekë politika agresive stimuluese – me implikime për inflacionin globalisht – ose të rrezikojë të nënvlerësojë ndjeshëm objektivin e saj të rritjes.
Nga ana pozitive, rreziku i një shtrëngimi të rëndë kredie ka rënë që nga dështimet bankare në mars dhe disa çmime të mallrave janë zbutur (pjesërisht për shkak të pritjeve për një recesion), duke ndihmuar në zbutjen e inflacionit të mallrave. Prandaj, rreziku i një uljeje të vështirë (skenari i tretë) duket më i ulët se sa ishte disa muaj më parë. Por me rritjen kokëfortë të pagave dhe inflacionin bazë që detyron bankat qendrore të bëjnë rritje shtesë të normës, një recesion i shkurtër dhe i cekët gjatë vitit të ardhshëm (skenari dy) është bërë shumë më i mundshëm.
Më keq, nëse një recesion i lehtë materializohet, ai mund të gërryejë më tej ndjenjën e konsumatorit dhe të biznesit, duke krijuar kështu kushtet për një rënie më të rëndë dhe më të zgjatur dhe duke shtuar rrezikun e stresit financiar dhe kreditor. Përballë mundësisë që skenari i dytë të evoluojë në të tretën, bankat qendrore mund të pulsojnë dhe të lejojnë që inflacioni të mbetet shumë mbi 2%, në vend që të rrezikojnë të shkaktojnë një krizë të rëndë ekonomike dhe financiare.
Kështu, trilema e politikës monetare e fillimit të viteve 2020 mbetet. Bankat qendrore përballen me detyrën jashtëzakonisht të vështirë të arritjes së stabilitetit të çmimeve, stabilitetit të rritjes (pa recesion) dhe stabilitetit financiar njëkohësisht.
Cilat janë implikimet për çmimet e aseteve në këta skenarë? Deri më tani, aksionet në SHBA dhe ato globale kanë ndryshuar tregun e tyre të mbartur të vitit 2022 dhe yield-et e obligacioneve kanë lëvizur pak më poshtë – një model që është në përputhje me një ulje të butë për ekonominë botërore, ku inflacioni bie drejt normës së synuar dhe shmanget tkurrja e rritjes. Për më tepër, aksionet amerikane – kryesisht aksionet e teknologjisë – janë forcuar nga zhurma rreth inteligjencës artificiale gjeneruese.
Por edhe një recesion i shkurtër dhe i cekët – e lëre më një ulje e vështirë – do të shkaktonte rënie të konsiderueshme në aksionet amerikane dhe globale. Dhe nëse bankat qendrore do të mbyllnin sytë, rritja që rezulton në pritjet e inflacionit do të rriste yield-et e obligacioneve afatgjata dhe përfundimisht do të dëmtonte çmimet e aksioneve, për shkak të faktorit më të lartë të zbritjes që do të aplikohej për dividentët.
Ndërsa një uragan i fortë për ekonominë globale duket më pak i mundshëm sesa disa muaj më parë, ne ende ka të ngjarë të hasim një stuhi tropikale që mund të shkaktojë dëme të konsiderueshme ekonomike dhe financiare.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Project Syndicate“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Në prag të çlirimit, Miladin Popoviç u vra në Prishtinë…”
‘Një mal me rreziqe’ përball ekonomisë globale!
“AlJazeera”: Pesë fakte mbi inflacionin
