Pas 15 vitesh trazirash ekonomike, nga kriza evropiane e borxhit te pandemia e Covid-19 dhe pushtimi i Rusisë në Ukrainë, ekonomia evropiane duket se do të jetë e dobët në vitin 2024. Por a mashtrojnë paraqitjet?
Gjermania, ekonomia më e madhe e Evropës, është goditur veçanërisht rëndë nga rritja e çmimeve të energjisë dhe ngadalësimi i vazhdueshëm i Kinës. Për më tepër, Gjermania ka përkeqësuar problemet e saj ekonomike duke zbutur ose braktisur shumë prej reformave të orientuara nga tregu të ish-kancelarit Gerhard Schröder, të cilat më parë kishin mbështetur rritjen e saj të fuqishme të PBB-së. Megjithëse parashikuesit kryesorë gjermanë parashikojnë se vendi (mezi) do të shmangë një recesion në vitin 2024, perspektiva e tij ekonomike mbetet e pasigurt.
Franca është pak më mirë. Por me një deficit fiskal prej 5.5% të PBB-së në 2023 dhe normat reale të interesit në rritje globalisht, qeveria franceze është nën presion për të shtrënguar politikën. Nga ana tjetër, pas vitesh rënieje të produktivitetit dhe çështjeve të vazhdueshme të borxhit, Italia po rritet sërish dhe duket se është në një trajektore pozitive. Dhe Greqia, e cila mban ekonominë më të madhe të nëndheshme të Bashkimit Evropian, vazhdon të luftojë, kryesisht për shkak të evazionit të shfrenuar fiskal.
Megjithatë, ka disa arsye për shpresë. Së pari, ekonomitë e Evropës Qendrore dhe Lindore kanë tejkaluar Evropën Perëndimore prej disa kohësh. Sipas Eurostat, Polonia ka kaluar Greqinë dhe Portugalinë për sa i përket PBB-së reale për frymë, me vende si Rumania në rrugën e duhur për të arritur piketa të ngjashme brenda pesë viteve të ardhshme. Ndërsa Hungaria është përballur me luhatjet e kursit të këmbimit dhe një tkurrje prej 0.8% në 2023, duke reflektuar përpjekjet e kryeministrit Viktor Orbán për të frenuar pavarësinë e bankës qendrore, vendi pritet të kthehet në rritje solide në 2024 dhe 2025.
Sigurisht, vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore po plaken gjithashtu me shpejtësi, njësoj si homologët e tyre perëndimorë. Megjithatë, tani për tani, Lindja me rritje të shpejtë do të vazhdojë të tërheqë normën e përgjithshme të rritjes së Evropës. Ndërsa vëzhguesit amerikanë shpesh e marrin si të mirëqenë përparimin e këtyre vendeve, aftësia e BE-së për të ndihmuar vendet e reja anëtare të kapërcejnë çështjet institucionale të trashëguara dhe korrupsionin nuk duhet nënvlerësuar.
Së dyti, Evropa Jugore po rritet gjithashtu më shpejt se Evropa Veriore, me Spanjën, Portugalinë dhe madje edhe Greqinë që e tejkalojnë rritjen gjermane me një diferencë të madhe që nga viti 2020. Kjo është pjesërisht e kapur nga rritja e zymtë në vitet pas krizës financiare globale; por, duke pasur parasysh industritë e fuqishme turistike të këtyre ekonomive dhe varësinë më të ulët nga prodhimi, ajo mund të vazhdojë.
Së treti, nuk do të ishte e mençur të vihej bast kundër një ringjalljeje afatgjatë të ekonomisë gjermane. Kur isha studente e diplomuar në fund të viteve 1970, një nga shokët e mi të klasës paraqiti një dokument që tregonte se si Gjermania Lindore kishte tejkaluar ekonomitë e tjera të bllokut sovjetik. “Ata ende nuk kanë shpikur një sistem ku ekonomia gjermane është joefikase,” tha ai. Megjithëse kthesa e fundit majtas e Gjermanisë mund të përfundojë duke vërtetuar se ky argument është i gabuar, ka më shumë gjasa që vendi të arrijë të korrigjojë kursin dhe të kthehet në ndërtimin e infrastrukturës me cilësi të lartë.
Së katërti, zgjedhjet e ardhshme në të gjithë Evropën mund të sjellin një lidership efektiv shumë të nevojshëm. Presidenti francez Emmanuel Macron, që dikur shihej si pasardhësi i ish-kancelares gjermane Angela Merkel si lideri më i respektuar i Evropës, ka luftuar për të adresuar sfidat e shumta ekonomike të vendit të tij dhe është kritikuar për naivitetin e tij në trajtimin e presidentit rus Vladimir Putin. Dhe pasardhësi aktual i Merkelit si kancelar gjerman, Olaf Scholz, po përballet me vlerësime të zymta të miratimit që e bëjnë presidentin e SHBA Joe Biden të duket popullor në krahasim. Me zgjedhjet federale të Gjermanisë të vitit 2025 që priten në horizont, ekziston një mundësi reale që Scholz të zëvendësohet.
Pavarësisht stabilizimit të Mbretërisë së Bashkuar, kryeministri Rishi Sunak pengohet nga perceptimi i përhapur se ai është një rosë e çalë. Partia Konservatore e Sunak aktualisht është shumë prapa në sondazhe kundër një Partie Laburiste të rigjallëruar, e cila e ka pozicionuar veten me sukses si ekonomikisht centriste. Në të kundërt, kryeministrja italiane Giorgia Meloni është shfaqur papritur si një nga udhëheqësit më efektivë dhe më popullorë të Evropës.
Së fundi, kërcënimi i afërt i një fitoreje ruse në Ukrainë mund të katalizojë integrimin fiskal të Evropës – një perspektivë e paimagjinueshme jo shumë kohë më parë. Ndërkohë, siç argumentova kohët e fundit, zgjedhjet presidenciale të nëntorit në SHBA nuk ka gjasa të zbusin trazirat e vazhdueshme politike të Amerikës, pavarësisht nga rezultati.
E gjithë kjo sugjeron se Evropa ende mund ta kthejë situatën e saj. Tregjet evropiane të aksioneve mund të përsërisin lehtësisht performancën e papritur të fortë të vitit të kaluar, duke pasur parasysh se vlerësimet, të matura nga raportet çmim-fitim, janë dukshëm më të ulëta se ato në SHBA. Megjithëse tregu i aksioneve amerikane ka tejkaluar atë të Evropës për vite me radhë, viti 2024 mund të jetë ndryshe.
Ndërsa ekonomitë evropiane kanë rezultuar të dobët për një kohë të gjatë, asnjë trend nuk zgjat përgjithmonë. Sado e zymtë që duket perspektiva e Evropës tani, perspektivat e saj ekonomike mund të duken pak më të mira më vonë këtë vit.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Project Syndicate“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
A mund të shmanget recesioni global?
“Gjermania u bashkua sepse kishim një BE dhe një NATO”
“Muajt e ardhshëm, më të vështirët në historinë e BE”
