Beteja ndërmjet Shteteve të Bashkuara dhe Britanisë së Madhe për Supremacinë në Lindjen e Mesme Moderne vjen e trajtuar nga James Barr në një libër me titull “Lordë të shkretëtirës: Lufta e Britanisë me Amerikën për të dominuar Lindjen e Mesme”.
“Nëse humbim në Lindjen e Mesme”, deklaroi Harold Macmillan, kancelari i Britanisë, në janar të vitit 1956, “humbim naftën. Nëse e humbim naftën, nuk mund të jetojmë.”
Sot është e vështirë të kujtojmë se si ishte situata në Britani pas Luftës së Dytë Botërore, sa e ndjeshme ishte ajo ndaj rënies së fuqisë së saj perandorake dhe sa e varur nga mbajtja e pozitës së saj në Lindjen e Mesme.
Por e gjitha kjo kërkonte bashkëpunimin e Amerikës. Dhe ky bashkëpunim, siç thotë James Barr në “Lordët e shkretëtirës”, nuk ishte gjithnjë gati. Të dy vendet ishin rivalë si dhe partnerë.
Ata kishin një interes të përbashkët në stabilizimin e Lindjes së Mesme dhe në mbajtjen e komunizmit në gjirin e tyre. Por kalimi nga Pax Britannica në Pax Americana ishte i çrregullt e i ngatërruar.
Nisur nga kjo, James Barr, autor i një libri të mëparshëm mbi rivalitetin anglo-francez në rajon, ka kërkuar në arkiva për të shtuar detaje në histori.
Duke dalë nga lufta e ngarkuar me borxhe, Britania e gjeti veten duke u zhvendosur gradualisht si një fuqi globale. Amerika e zëvendësoi atë si sponsor të Sionistëve në Palestinë.
Amerika zuri vendin e Britanisë në Arabinë Saudite, dhe me të mori edhe kontrollin e naftës së sapozbuluar.
SHBA e akuzonte Britaninë për mbajtjen e një monarkie në Egjipt dhe, sipas Barr, i dha një dritë jeshile Gamal Abdel Nasser dhe oficerëve të tij të ushtrisë, të cilët morën pushtetin atje në vitin 1952.
Në 1956, rivaliteti mes Londrës dhe Uashingtonit u shtua. Kur Nasser shtetëzoi kompaninë e Kanalit të Suezit dhe Britania u bashkua me forcat me Francën dhe Izraelin për ta rrëzuar atë, Presidenti i Amerikës ishte tmerrësisht i zemëruar. Por amerikanët nuk ishin kundër ndryshimit të regjimit, nëse u përshtatej atyre.
Ata kishin bashkëpunuar me Britaninë për të përmbysur kryeministrin e Iranit, Mohammed Mossadeq, në vitin 1953, pasi ai kishte shtetëzuar kompaninë anglo-iraniane të naftës.
Një dekadë më vonë, CIA mbështeti me sa duket grushtin e Baathist në Irak, i cili çoi përfundimisht në ngritjen e Sadam Huseinit.
Libri i Barrit përpiqet ti shtojë historisë ngjyra dhe interes. Ashtu si shumë gazetarë që merren me shkrimin e historisë, edhe ai nganjëherë niset nga tregimet me të vjetra. Më shumë analiza dhe pak reportazhe mund të kenë ndihmuar lexuesit të kuptojnë gjithçka.
Ky është një libër përgjithësisht i mirë, por titulli i tij mund të jetë mashtrues. Shumë fuqi botërore janë përpjekur të dominojnë shkretëtirat e Lindjes së Mesme. Por asnjë nuk ka patur sukses…
Nga The Economist
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Iraku mes Iranit dhe Arabisë Saudite
Pasojat e globalizmit
Evropa në udhëkryq/ Si do veprojë ajo?
