Ali Akbar Salehi, shefi bërthamor i Iranit dhe ish-ministri i jashtëm, ka paralajmëruar se iranianët po e humbasin durimin me Bashkimit Evropian, që është zotuar për të vazhduar tregtinë me Teheranin, pavarësisht sanksioneve të Shteteve të Bashkuara kundër naftës dhe sektorit bankar.
“Nëse ne nuk mund të shesim naftën tonë dhe nuk gëzojmë transaksione financiare, atëherë nuk mendoj se marrëveshja do të na sjellë dobi”, tha Salehi përpara një takimi të 27 nëntorit me shefen e politikës së jashtme të BE, Federica Mogherini në Bruksel.
Fuqitë europiane, Gjermania, Franca dhe Britania, kanë qenë nën presion nga Uashingtoni për të ndjekur shembullin e saj dhe për t’u tërhequr nga marrëveshja e Iranit, e njohur gjithashtu si Plani i Përbashkët i Përbashkët i Veprimit (JCPOA).
Presidenti Donald Trump ka paralajmëruar se ata që ndihmojnë Teheranin të shmangin sanksionet “Nuk do të bëjnë biznes me Shtetet e Bashkuara.” Republika Islamike nuk ka ndihmuar në lehtësimin e bashkëpunimit efektiv me Evropën. Në të njëjtën kohë, agjentët e lidhur me Teheranin janë përpjekur të shtojnë vrasjet dhe bombardimet në tokën evropiane gjatë muajve të fundit, duke dëmtuar përpjekjet politike dhe diplomatike për të ndërtuar lidhje konstruktive midis Iranit dhe Evropës.
Pse, atëherë, është BE-ja ende aq e vendosur të shpëtojë marrëveshjen bërthamore të Iranit? Përgjigjja qëndron në frikën evropiane të sigurisë dhe pasojat ekonomike në qoftë se JCPOA prishet, dhe ndoshta edhe në mënyrën se si Teherani mund të jetë në gjendje të ushtrojë presion mbi Evropën për të shpëtuar marrëveshjen.
Ndërkohë që shqetësimet rreth shpërbërjes së JCPOA dhe lëvizjeve të mundshme të Teheranit për zhvillimin e armëve bërthamore vazhdojnë, fuqitë evropiane duket se janë më pak të shqetësuara për Iranin bërthamor në vetvete sesa për atë që do të ndodhte nëse Shtetet e Bashkuara ose Izraeli dhe aleatët e saj arabë do të luftonin për të parandaluar atë.
Një luftë e udhëhequr nga Shtetet e Bashkuara ose Izraeli nuk ka të ngjarë të përfshijë Europën drejtpërdrejt, por çdo luftë mund të ketë ende një ndikim të rëndësishëm në sigurinë dhe ekonominë e kontinentit.
Ndoshta opsioni i parë është një dallgë masive migrantësh nga Irani drejt Evropës. Një luftë ka të ngjarë të shtyjë shumë iranianë për të ikur nga vendi, ashtu siç bënë gjatë revolucionit të vitit 1979. Kjo mund të dëmtojë infrastrukturën humanitare dhe të mirëqenies së Bashkimit Evropian.
Udhëheqësit iranianë e dinë këtë mirë. Në një fjalim në fillim të korrikut, ministri i brendshëm i Iranit, Abdolreza Rahmani Fazli paralajmëroi se nëse Teherani “i mbyll sytë për 24 orë”, më shumë se një milion refugjatë dhe azilkërkues do të largoheshin për në Evropë. “Ne nuk do ta bënim atë për arsye fetare dhe humanitare”, tha ai.
Së fundi, që nga lindja e tij si një shtet revolucionar në vitin 1979, Irani është përpjekur sistematikisht të nxisë një rrjet rajonal të aktorëve jo-shtetërorë. Këto grupe kanë shërbyer historikisht si një shtyllë e strategjisë së Teheranit për të zgjeruar ndikimin dhe për të penguar agresionet. Kjo taktikë mund të përdoret për të kërcënuar sigurinë evropiane.
Me fjalë të tjera, Republika Islamike mund të shfrytëzojë lidhjet e saj me organizata si Hezbollahu apo Al Qaeda për të ndëshkuar rivalët e saj.
Në një paralajmërim ndaj fuqive evropiane në nëntor, Abbas Araghchi, zëvendësministri i jashtëm i Iranit dhe kryenegociatori bërthamor, tha “Nëse Evropa mendon se Azia Perëndimore do të ishte më e sigurt pa JCPOA, ata janë të lirë ta provojnë”.
“A mundet Europa të përballet me një valë të re të terrorizmit, migrimit dhe krizës bërthamore?”
Qeveria e presidentit Hassan Rouhani ka lavdëruar vazhdimisht “vullnetin politik” të Evropës për të shpëtuar marrëveshjen bërthamore. Tani çështja është nëse Bashkimi Evropian do të jetë në gjendje të zbatojë premtimet që ka dhënë, ndërkohë që presioni amerikan rritet.
Maysam Behravesh është gazetar dhe kandidat për doktoraturë në Departamentin e Shkencave Politike në Universitetin Lund të Suedisë.
Reuters
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Konflikti SHBA-Iran/ Pasojat për amerikanët
Çfarë i kërkon Evropa Iranit?!
