Donald Trump vazhdimisht ka shtyrë vendet evropiane që të kontribuojnë më shumë për të mbështetur NATO-n. “Evropa duhet të bëjë më shumë,” tha ai gjatë një takimi të NATO-s në Varshavë më 2017.
Presidenti pastaj tha se “të gjithë e dinin se Evropa duhej të kontribuonte më shumë për aleancën mbrojtëse. Por a është kjo e vërtetë? Epo … ndoshta.
“Rezultatet dhe konkluzionet nuk janë të qarta,” thotë profesor Jo Jakobsen në Departamentin e Sociologjisë dhe Shkencës Politike të NTNU. Jakobsen ka studiuar zhvillimet në NATO pas Luftës së Ftohtë. Ai ka përdorur disa tregues të ndryshëm për të hetuar nëse Europa kontribuon mjaftueshëm sa i përket shpenzimeve të mbrojtjes, numrit të ushtarëve dhe gatishmërisë së popullit për të luftuar për vendin e tyre. Rezultatet u botuan në revistën European Security.
“Fundi i Luftës së Ftohtë bëri të mundur uljen e buxheteve të mbrojtjes, të cilën disa nga vendet evropiane të NATO-s e shfrytëzuan,” tha profesori i asociuar Gunnar Fermann në të njëjtin departament.
“Që nga Lufta e Ftohtë, anëtarët evropianë të NATO-s në përgjithësi kanë reduktuar shpenzimet e tyre të mbrojtjes”, thotë Jakobsen.
Shumica e vendeve evropiane shpenzojnë më pak në mbrojtje sesa disa dekada më parë. Duke përdorur vetëm këtë metodë të matjes, Trump ka mjaft të drejtë.
“Europa gjithashtu ka hequr në masë të madhe shërbimin e detyrueshëm ushtarak dhe numrin e reduktuar të trupave”, thotë Jakobsen. Ky është një tjetër tregues që presidenti amerikan ka ë drejtë.
Fermann tregon një rast veçanërisht interesant. “Anëtari i NATO-s Gjermania uli ndjeshëm shpenzimet e mbrojtjes pas Luftës së Ftohtë. Sot, shpenzimet ushtarake gjermane janë 1.2 për qind të PBB-së së saj, ndryshe nga SHBA, që shpenzon 3.6 për qind të PBB-së së saj në mbrojtje, “thotë ai.
Gjermania duket të jetë një xhuxh i zhdërvjellët ushtarak në lidhje me rëndësinë e saj ekonomike dhe pozicionin strategjik në Evropë, shton Fermann.
Me fjalë të tjera, nuk është një tablo e ndritshme për këdo që dëshiron të mbrojë përpjekjet e Evropës për në NATO gjatë viteve të fundit. Sot, vetëm Britania e Madhe, Greqia, Rumania, Estonia, Letonia dhe Lituania kanë përmbushur objektivin e NATO-s prej 2 përqind të GDP-së së tyre për shpenzimet e mbrojtjes. Por situata nuk është aq e thjeshtë.
Fermann beson se vendet evropiane të NATO-s duhet të marrin parasysh tensionet e rritura të kohëve të fundit midis NATO-s dhe Rusisë.
Kombet që u bënë anëtare të NATO-s pas Luftës së Ftohtë, të cilat në përgjithësi ishin shtete të Evropës Lindore pranë Rusisë, në përgjithësi kanë qenë më të shqetësuar për mbrojtjen territoriale.
“Për Gjermaninë, çështja është më e komplikuar. Si një anëtar i NATO-s, autoritetet gjermane duhet të mbajnë solidaritetin e aleancës në konkurrencën gjeopolitike midis Shteteve të Bashkuara dhe Rusisë. Në të njëjtën kohë, Gjermania bashkëpunon gjerësisht me Rusinë, veçanërisht rreth energjisë, të cilën Polonia dhe Shtetet e Bashkuara e shohin skeptikisht. Kjo krijon interesa të konfliktit të politikës së sigurisë që reflektohen në investimet e mbrojtjes relativisht të ulta të Gjermanisë “, thotë Fermann.
Në periudhën 1990-2014, Shtetet e Bashkuara udhëheqëse të Aleancës e konsideronin kontributin strategjik të anëtarëve në NATO më pak në drejtim të parave dhe më shumë në aspektin e aftësisë për të dhënë forcë të fuqishme ushtarake për operacionet në rajonet e largëta.
“Por ne duhet të jemi të kujdesshëm në gjykimin nëse Europa ka qenë përfituese dhe nuk ka dhënë asgjë në këmbim. Kjo varet tërësisht nga treguesit që përdorni, “thotë profesori Jacobsen.
Kjo pikëpamje lidhet me konfliktet e shumta të luftës civile, në veçanti me “luftën kundër terrorit”, që duhej të trajtoheshin. Vendet evropiane të NATO-s kanë marrë pjesë në mënyrë aktive në operacionet e koalicionit në Afganistan dhe Irak, për shembull.
Presidenti Trump nuk është i vetmi që kritikon përpjekjet evropiane të NATO-s. “Kërkesat amerikane që vendet europiane të NATO-s të kontribuojnë më shumë nuk është një fenomen që erdhi me Trump”, thotë Fermann.
Presidenti George W. Bush i kërkoi anëtarëve evropianë të NATO-s kontribute më të mëdha për operacionet e koalicionit në Lindjen e Mesme dhe Azinë.
Më vonë, presidenti Barak Obama u irritua me vendet që ai i perceptonte si shfrytëzues. Ai kërcënoi Britaninë e Madhe me dhënien fund të “marrëdhënieve të veçanta” të vendeve të tyre, nëse Mbretëria e Bashkuar nuk rriste shpenzimet e saj të mbrojtjes.
“Nëse evropianët duan të marrin më shumë kontroll në interesat e politikës së tyre të sigurisë, duhet të marrin përgjegjësi më të madhe financiare për sigurinë e tyre. Nuk mund të udhëheqësh nga pas”, thotë Fermann.
Fermann beson se kjo do të mbetet një paradoks dhe një sfidë për sa kohë që NATO dhe Shtetet e Bashkuara të qëndrojnë të mbyllura në arkitekturën e sigurisë evropiane.
Deri në vitin 1969, administrata Nixon ndjeu se ngarkesat e NATO-s duhej të shpërndaheshin më mirë mes vendeve anëtare.
“Por ne duhet të jemi të kujdesshëm në gjykimin nëse Europa ka qenë shfrytëzuese. Kjo varet tërësisht nga treguesit që përdorni, “thotë Jakobsen.
Nga Science Nordic
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Asnjë aleancë nuk mund ta zëvendësojë NATO-n…
