Poet, eseist, dramaturg dhe autor pjesësh radiofonike, shkrimtar me arritje të pazakonta dhe autoritet të jashtëzakonshëm artistik dhe moral, biografia e të cilit u thur në mënyrë tragjike në historinë e shekullit XX. Zbigniev Herbert bën pjesë tek poetët më të rëndësishëm polakë i përkthyer në mbarë botën. Ndër veprat e botuara citojmë: “Zhurma e kohës”, “Litarët e dritës”, “Zoti Cogito”, “Labirinti buzë detit”, “Një barbar në kopsht”, “Epilogu i stuhisë”, “Raport prej qytetit të rrethuar” etj. Poeti i rezistencës kundër regjimit totalitar, që pllakosi për një kohë të gjatë Poloninë, humanisti dhe filozofi i lirisë, Zbigniew Herbert jetoi pesëmbëdhjetë vjet në Francë, në fshehtësi absolute. Lëndën për poezitë e tij të rezervuara e vjel kryesisht në burimin e historisë së trazuar të Polonisë, me anë të të cilave na zbulon një forcë çliruese në zemër të asociacineve të fjalëve./Konica.al
Zbigniew Herbert lindi në Lwow në 29 tetor 1924 (sot Lviv në Ukrainë), në Poloninë Lindore. Pas një fëmijërie të lumtur, ai vuajti dhimbjen e vdekjes së vëllait të vogël, pushtimin sovjetik të vitit 1939, më pas pushtimin gjerman të vitit 1941, me procesionin e dëbimeve dhe ekzekutimeve (xhaxhai i tij ishte një nga oficerët që vdiqën në Katyn). Pas luftës, familja e tij u vendos në Gdansk, në lindje të Polonisë, duke u aneksuar përgjithmonë nga BRSS. Pasi studioi drejtësi, biznes dhe filozofi, si dhe profesione të tjera të ndryshme, Herberti bëri debutimin e tij letrar në 1956 me koleksionin “Litar drite”. Në vijimësi do të botojë nëntë vëllime me poezi, tri vëllime me ese, si dhe disa pjesë radiofonike.
Edhe pse synimi i Herbertit si poet dhe subjektet e poezisë së tij janë serioze, ai arrin të ndërthurë në mënyrë efikase humorin dhe satirën. “Cilësia më e veçantë e imagjinatës së Herbertit, – shkroi Laurence Lieberman në revistën Poetry, – është fuqia me të cilën ai përdor fantazinë djallëzore, dinakërinë e absurditeteve zbavitëse, me seriozitetin më të lartë. Fantazia e tij me humor është parzmorja e një mendjeje jashtëzakonisht të shëndetshme që zbon shtypjen politike. Fantazia është një mjet mbijetese: është arma kryesore në një arsenal poezie, që shërben si rojtar i identitetit vetjak, një dallgëpritëse kundër skllavërisë mendore të kishës dhe shtetit totalitar”.
Poezia e Herbert vinte nga këndvështrimi i një personi të ndjeshëm dhe të ndershëm, që jeton në periudha të vështira, i cili, duke sublimuar ndjenjën e ngazëllimit, bukurisë dhe mirësisë, nxjerr në pah lëndimin, dhimbjen dhe indinjatën e tij. Herbert ishte lloji i intelektualit që tërheq mençurinë më shumë nga kuptimi universal, sesa erudicioni, megjithëse me të drejtë konsiderohej një përfaqësues i “poezisë së mendimit”.
Falë presidentit të Unionit të Shkrimtarëve, në vitin 1958 Herberti arrin të marrë një pasaportë për në Francë, ku qëndron për dy vjet. Për njëzet vjet, udhëtar i palodhur, ai viziton Italinë, Holandën, Greqinë, Gjermaninë Federale, Shtetet e Bashkuara… Tashmë i klasifikuar në listën e zezë, në 1975, ai vijoi të botonte në shtypin klandestin dhe shtypin e emigracionit. Në Varshavë u kthye në vitin 1981. Pas rënies së komunizmit në Poloni, në 1989, ai mbeti një dëshmitar i përkushtuar për zhvillimet në atdheun e tij. Vdiq në korrik 1998 në Varshavë pas një sëmundje të gjatë në mushkëri.
Poeti i historisë, filozofisë, politikës, individualitetit, vargjet e hapërdara të të cilit, të hartuara me kujdes dhe tingëllimë ironik, i dhuruan një reputacion ndërkombëtar. Në prag të vdekjes, në 1998, në moshën 73-vjeç, ai u quajt nga Hass: “një nga poetët më me ndikim evropian të gjysmëshekullit të fundit, dhe mbase – madje, edhe më shumë sesa bashkëkohësit e tij: Czeslaw Milosz dhe Wislawa Szymborska, poeti përcaktues polak i viteve të pasluftës”.
Herbert fitoi çmime të shumta letrare, polake dhe të huaja, përfshirë çmimin “Kościelski” (1963), çmimin austriak “Nikolaus Lenau” (1965), çmimin “Herder” (1973) dhe çmimin “Jeruzalem” (1990)./Konica.al
HAKELDAMA
Priftërinjtë kanë një problem
Që qëndron midis etikës e kontabilitetit
Çfarë të bëjnë me paratë
Që Juda ua hodhi te këmbët
Shuma qe regjistruar
Te shtylla shpenzime
Kronistët do ta shënojnë
Në shtyllën legjendë
Do të ishte e pahijshme ta futnin
Në rubrikën të ardhura të veçanta
Do të ishte e rrezikshme ta vinin në thesar
Ajo shumë mund t’i korruptonte paratë
Do të ishte pa vend
Të blinin me të një shandan për një tempull
Apo t’ua shpërndanin të varfërve
Pas një debati të gjatë
Ata vendosën të blenin sheshin e poçarëve
Të hapnin aty
Një varrezë për pelegrinët
Paratë e vdekjes
Në njëfarë mënyre
T’ia kthenin vdekjes
Kjo qe një zgjidhje
Plot takt
Atëherë përse
Emri i atij vendi
Shungullon nëpër shekuj
Hakeldama
Hakeldama
Fusha e gjakut
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“E dashur Elona”, Helena Kadare i shkruan të bijës së Sadijes
“Baca jem … u kry amaneti”
