Çdo vit jepet çmimi “vendi i vitit” nga “The Economist”.
Vendet që ngjiten më larg janë shpesh ato që filluan nga fundi, të varfëra, të pa qeverisura dhe të paqëndrueshme.
Demokracia e fituar dhe paqja e freskët nuk zgjasin gjithmonë, pasi Aung San Suu Kyi, drejtuesi i Myanmar (vendi i Ekonomistit të vitit në vitin 2015) përfundoi duke kujtuar botën kur ajo u shfaq kohët e fundit në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë në Hagë dhe shkëlqeu mbi spastrimin etnik të Rohingyas, një pakicë muslimane, nga ushtarët e vendit të saj.
Në vitin 2019 tendenca më e mrekullueshme politike ishte një negativ: nacionalizmi luftarak. India ka zhveshur myslimanët e nënshtetësisë, Kina ka qenë duke mbyllur muslimanët në kampe, Amerika ka marrë një top shkatërrimtar në institucionet globale. Aq e fortë ishte rrezat globale sa ishte lehtësim të shikosh disa vende duke u tundur në anën tjetër.
Zelanda e Re meriton një përmendje të nderuar për përgjigjen e saj ndaj një masakre në xhami nga një nacionalist i bardhë. Jacinda Ardern, kryeministri, vuri shaminë dhe deklaroi se një sulm ndaj muslimanëve ishte një sulm ndaj të gjithë Zelanda e Re. Qeveria e saj ndaloi armë gjysmë automatike dhe bleu mijëra prej tyre nga publiku.
Edhe më mbresëlënëse ishte Maqedonia e Veriut, e cila ndryshoi emrin e saj për të promovuar paqen me fqinjin e saj. Greqia kishte kundërshtuar që ish monikeri i saj, Maqedonia, nënkuptonte një kërkesë në rajonin Grek me të njëjtin emër. Ndërhyrja greke i ndaloi maqedonasit të bashkohen në nato ose të fillojnë negociatat për t’u anëtarësuar në Bashkimin Evropian.
Kështu që ligjvënësit në Shkup gëlltitën krenarinë e tyre dhe votuan për riemërimin e vendit të tyre; ndryshimi hyri në fuqi në shkurt. Marrëdhëniet me Greqinë tani janë shumë më të ngrohta. Një burim mosmarrëveshjeje është hequr nga një rajon me lëmsh.
Maqedonia e Veriut është në rrugën e duhur për t’u bashkuar me nato. Mjerisht, Emmanuel Macron, presidenti i Francës (vendi i vitit 2017) po bllokon kandidaturën e saj për beun, nga frika se mirëpritja e një shteti tjetër ballkanik në klub do të shqetësojë votuesit francezë.
Dy vende u bënë veçanërisht më pak despotike në vitin 2019. Në protestat masive të Sudanit çuan në heqjen e Omar al-Bashir, një prej tiranasve më të egër në botë. Regjimi i tij islamik kishte vrarë dhe skllavëruar aq shumë afrikanë të zinj, sa një e treta e vendit u shkëput për të formuar Sudanin e Jugut në 2011. Z. Bashir u dënua për korrupsion në një gjykatë sudaneze në 14 dhjetor (shiko artikullin), por duket se nuk ka gjasa të ekstradohet në të dalë në gjyq për mbikëqyrjen e gjenocidit në Darfur.
Një qeveri e re për ndarjen e pushtetit zotohet të zhvillojë zgjedhje në tre vjet, po negocion paqen në Darfur dhe ka lehtësuar kodin e veshjes për gratë. Sidoqoftë, rreziku që banditë nga regjimi i vjetër mund të shkatërrojnë reformat demokratike është akoma shqetësues i lartë.
Kështu që fituesi është një vend Herman Cain, një kandidat për president i Amerikës, i hedhur poshtë dikur si “Ubeki-beki-beki-stan-stan”. Tre vjet më parë Uzbekistani ishte një diktaturë e modës së vjetër post-Sovjetike, një shoqëri e mbyllur e drejtuar me një brutalitet dhe paaftësi të jashtëzakonshme.
Regjimi i saj dyshohet se ka zier disidentët gjallë dhe sigurisht që i detyronte legjionet e burrave, grave dhe fëmijëve të mund të punonin në fushat e pambukut në kohën e korrjes.
Kur Islam Karimov, despot për 27 vjet, vdiq në vitin 2016, ai u pasua nga kryeministri i tij, Shavkat Mirziyoyev. Në fillim, pak ndryshuan. Por pas hedhjes së shefit të shërbimeve të sigurisë në 2018, Z. Mirziyoyev filloi reformat që janë përshpejtuar gjatë vitit të kaluar. Qeveria e tij i ka dhënë fund punës së detyruar. Kampi i tij më famëkeq i burgut është mbyllur.
Gazetarët e huaj janë të lejuar. Burokratët janë të ndaluar të bëjnë thirrje në bizneset e vogla, të cilat ata më parë i bënin vazhdimisht, t’i ngacmojnë për ryshfete. Më shumë vendkalime kufitare janë hapur, duke ndihmuar bashkimin e familjeve të ndara nga jorgan i çmendur i kufijve të Azisë Qendrore. Teknokratët e huaj janë ftuar të ndihmojnë në rregullimin e ekonomisë së bllokuar nga shteti.
Uzbekistani do të zhvillojë zgjedhjet parlamentare para vitit të ri (shiko artikullin). Megjithëse është larg nga një demokraci – të gjitha partitë mbështesin zotin Mirziyoyev dhe disa kritikë mbeten pas hekurave, disa prej kandidatëve kanë ofruar kritika të buta për qeverinë, e cila më parë do të ishte e paimagjinueshme.
Edhe Uzbekistët e zakonshëm gjithashtu ndjehen të lirë të bëjnë fushata dhe të mërziten për klasën politike, pa pasur frikë se do të tërhiqeshin në mes të natës. Uzbekistani ka ende një rrugë të gjatë për të bërë, por asnjë vend tjetër nuk ka udhëtuar aq larg në vitin 2019.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga The Economist
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
A duhet t’i taksojmë edhe më shumë të pasurit?
“Ballkanizimi” i Evropës
