Asteroidi na ka goditur, dhe papritmas gjithçka ka ndryshuar. Por asteroidi që është rrëzuar në planetin tonë është i padukshëm. Dikush ka nevojë për një mikroskop, jo një teleskop, për ta parë atë.
Me COVID-19, bota përballet me disa kriza në një: një krizë globale shëndetësore ka shkaktuar kriza në ekonomi, shoqërinë civile dhe jetën e përditshme. Mbetet për tu parë nëse paqëndrueshmëria politike do të vijë pas tyre, qoftë brenda vendeve apo ndërkombëtarisht. Por, qartë, pandemia ka ndryshuar në mënyrë drastike jetën. Fundi i krizës dhe pasojat e tij nuk mund të parashikohen, por mund të parashikohen disa ndryshime të rëndësishme.
Kriza nuk është thjesht komplekse, dhe kërcënuese për themelet e shoqërive individuale dhe ekonomisë globale. Është gjithashtu shumë herë më e rrezikshme se kriza globale financiare e vitit 2008. Për dallim nga ajo, koronavirusi kërcënon miliona jetë në të gjithë botën, dhe efektet e tij në ekonomi nuk janë përqendruar në vetëm një sektor.
Në të gjithë botën, shumica e aktiviteteve ekonomike janë pezulluar. Përveç numrit të të vdekurve dhe stabilitetit të sistemeve shëndetësore, pikëpyetja e madhe tani është se sa e rëndë do të jetë rënia ekonomike dhe çfarë pasojash do të ketë.
Në mënyrë të ngjashme, ne mund të hamendësojmë vetëm se çfarë pasojash do të ketë virusi në rajone tashmë të brishta, dhe veçanërisht në kampe refugjatësh.
Irani duket se po shkon drejt një krize të madhe humanitare, në të cilën më të varfërit do të jenë më të prekurit. Përtej kësaj, është akoma shumë herët për çdo vlerësim realist të pasojave humanitare të COVID-19.
Por përvoja e kaluar na tregon se tronditjet e mëdha si kjo priren të prishin sistemet politike dhe marrëdhëniet ndërkombëtare.
Në veçanti, në demokracitë perëndimore, qeverisja vihet në diskutim. Parimet e të drejtave të njeriut mund të “dalin kundër” imperativave ekonomike. Pandemia gjithashtu duket se shkakton një konflikt midis të rinjve dhe të moshuarve, dhe midis autoritarizmit dhe demokracisë liberale.
E megjithatë një skenar alternativ është i mundur, në të cilin kriza COVID-19 krijon një lloj solidariteti të ri. Mos të harrojmë, një tërmet dhe tsunami në Oqeanin Indian në dhjetor 2004 krijuan kushtet për t’i dhënë fund luftës civile në Aceh, Sumatra e Veriut.
Të gjithë kërkojnë nga shteti që të hedhë shuma të mëdha parash në ekonomi, dhe të shpëtojë (ose të marrë përsipër) kompani dhe sektorë, që konsiderohen të nevojshme. Roli i shtetit do të duhet të zvogëlohet pas kalimit të krizës, por mënyra se si bëhet kjo vihet në diskutim. Deri atëherë, “qeveria e madhe”, qoftë Komisioni Evropian apo autoritetet kombëtare, pritet të përgatiten për fatkeqësinë tjetër. Stabiliteti, efikasiteti, kapaciteti dhe kostot e sistemeve ekzistuese të kujdesit shëndetësor do të mbeten një çështje e rëndësishme.
Kriza COVID-19 ka treguar se nuk është vërtet e mundur të privatizohet kujdesi shëndetësor. Në fakt, shëndeti publik është një e mirë themelore publike dhe një faktor shumë i rëndësishëm në sigurinë strategjike.
Do të ketë gjithashtu një vëmendje të shtuar, të qëndrueshme për sektorin farmaceutik, veçanërisht sigurimin e brendshëm të barnave kritike dhe zhvillimin e tyre. Kjo nuk do të thotë se ekonomia e tregut do të shfuqizohet.
Sidoqoftë, deri më tani, BE nuk ka luajtur një rol të spikatur në përgjigjen globale ndaj COVID-19. Kjo nuk është për t’u habitur. Në krizat ekzistenciale, njerëzit kanë tendencë t’i kthehen asaj që dinë më mirë, dhe ajo që ata dinë më së miri është shteti-komb. Por shtet-kombet e Evropës me siguri mund të luajnë një rol të menjëhershëm në menaxhimin e krizës, por ato nuk mund të zgjidhin krizën. Mbi të gjitha, tregu i vetëm, monedha e përbashkët dhe Banka Qendrore Evropiane janë mekanizmat e vetëm që mund të parandalojnë një kolaps ekonomik dhe të mundësojnë rimëkëmbjen.
Cila është alternativa? Një kthim në botën ku të gjithë kujdesen për veten e tyre? Për qeveritë e vendeve anëtare të BE-së, kjo do të sillte vetëvrasje politike dhe ekonomike.
Pandemia e COVID-19 është kriza e parë e shekullit njëzet e një që prek me të vërtetë tërë njerëzimin. Por do të ketë më shumë kriza dhe nuk do të vijnë të gjitha në formën e një virusi.
Mënyra e vetme për të menaxhuar kërcënimet ndaj njerëzimit është përmes bashkëpunimit dhe koordinimit më intensiv midis qeverive dhe institucioneve shumëpalëshe.
Organizata Botërore e Shëndetit, dhe Kombet e Bashkuara në përgjithësi, duhet të forcohen me çdo kusht. COVID-19 na kujton që të gjithë ne tani jemi në të njëjtën varkë.
Joschka Fischer ishte Ministër i Jashtëm gjerman dhe ZëvendësKancelar nga 1998-2005. Fischer hyri në politikë pasi mori pjesë në protestat antikrijuese të viteve 1960 dhe 1970, dhe luajti një rol kryesor në themelimin e Partisë së Gjelbër të Gjermanisë, të cilën ai e drejtoi për gati dy dekada.
Përkthyer dhe përshtatur nga Project Syndicate/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Brexit dhe një rend i ri evropian…
Lamtumira e Angela Merkelit
Siguria evropiane dhe pengesat e Gjermanisë
