Ndërsa ekonomia botërore fillon ngadalë të rikuperohet nga kriza Covid-19, ndikimi i jashtëzakonshëm në industrinë e naftës do të shohë furtuna të vazhdueshme me tepricë dhe dëme të përhershme, që do të thotë një rikuperim i shpejtë nuk ka të ngjarë.
Kjo rënie më e fundit e çmimeve shënon fundin e superciklit të tregut të naftës që filloi në fillim të viteve 2000. Për vendet që mbështeten në shitjet e naftës, kjo rënie e çmimeve të fundit ka krijuar paqëndrueshmëri të mëtejshme politike.
Gjatë pandemisë Covid-19, kërkesa për naftë ra në nivel global; kjo rënie u nxit së pari nga Kina, e cila u ndal në janar. Pastaj në shkurt dhe mars erdhën bllokimet e ekonomive të tjera të mëdha në Evropë, SHBA dhe Amerikën Latine.
Përplasja e kërkesës për naftë solli çmimet nën zero në prill të vitit 2020, kjo çështje pritej të ishte afatshkurtër, ajo mund të vazhdojë të tërhiqet. Ka pasur gjithashtu një rritje në falimentimet e industrisë së naftës, kryesisht në Amerikën e Veriut. Vlerësohet se gati 400 kompani të naftës dhe gazit kanë deklaruar falimentimin këtë vit.
Lufta e çmimeve Rusi-Arabia Saudite
Me bizneset që janë në ngërç në të gjithë botën, kishte kuptim që të gjithë prodhuesit kryesorë të naftës të zvogëlojnë furnizimin dhe të përpiqen dhe të zgjidhin çështjen e ruajtjes. Çmimi global i naftës është diktuar kryesisht nga OPEC +, Organizata e Vendeve eksportuese të naftës plus Rusia dhe disa të tjerë, duke prodhuar në total rreth gjysmën e naftës në botë.
Ishte një makth politik që bota të shikonte Rusinë dhe Arabinë Saudite tek filluan një luftë çmimesh. Gjatë takimit të 6 marsit të OPEC-ut, Rusia nuk pranoi të pajtohej për shkurtime shtesë të propozuara nga prodhuesit e OPEC. Nga ana tjetër, Arabia Saudite vendosi të rrisë prodhimin e saj të naftës. Në këtë periudhë, edhe Arabia Saudite dhe Rusia po prodhonin mbi-normë ’në mes të një tronditje të kërkesës. Deri në prill, çmimi i naftës ishte negativ dhe investitorët që mbanin të ardhmen e naftës u detyruan të paguanin për të ngarkuar kontratat e naftës për shkak të depozitimit të objekteve të depozitimit.
Takimet midis anëtarëve të OPEC + vazhduan, dhe marrëveshja e arritur në prill ishte për të shkurtuar me 9.7 milion bpd në prodhimin e kombinuar për dy muaj – nga maji dhe qershori – dhe më pas lehtësimi i këtyre në 7.7 milion bpd, për të mbetur në fuqi deri në fund të vitit . Nga janari i vitit 2021, shkurtimet e prodhimit do të lehtësoheshin në 5.8 milion bpd dhe do të mbeteshin në fuqi deri në fund të prillit 2022.
OPEC ka bërë çmos për të frenuar prodhimin në përpjekje për të balancuar furnizimin – por nuk është e mjaftueshme.
Disa analistë parashikuan se çmimet e naftës do të bënin një rikthim të mprehtë në formë V në gjysmën e dytë të vitit 2020 – dhe kjo do të ndodhte në një vit ‘normal’. Por me pandeminë Covid-19 duke vazhduar përhapjen dhe riformatimin e botës, kësaj radhe mund të ishte shumë ndryshe.
Më shumë sesa një përplasje tjetër
Historikisht, nafta ka qenë e prirur për ulje dhe ngritje të shpeshta. Gjatë tre dekadave të fundit, vlerësohet se ka pasur pesë episode të tjera ku çmimet e naftës ranë 30 përqind ose më shumë në një periudhë shtatë mujore, që përkon me ndryshimet e mëdha në ekonominë globale dhe tregjet e naftës.
Sipas një raporti të Bankës Botërore nga 2015, në fillim të viteve 1980, në të njëjtën kohë me embargon e OPEC, çmimet e naftës pësuan një “rënie të shpejtë”. Pas krizës financiare, pati një goditje në vitin 2008, e cila u pasua nga një përplasje e shkaktuar nga recesioni. Pastaj u arrit një çmim rekord i lartë i naftës në 2011. Kishte gjithashtu një rënie të çmimeve të naftës në gjysmën e dytë të vitit 2014, atëherë çmimi mesatar global në 43.73 dollarë për fuçi në 2016.
Pika e mprehtë prej të paktën 30 përqind konsiderohet e rëndësishme – por këtë herë, çmimet kaluan në dysheme, duke humbur 100 përqind dhe më shumë, dhe duke shkuar në nën zero. Dhe madhësia e plotë e rrëshqitjes është e ndërlikuar nga rrethanat e jashtëzakonshme të vitit 2020.
Ka pasur një zhvendosje ekstreme në sjelljen e konsumatorit dhe pritet që ajo të qëndrojë në botën pas koronavirusit. Ndërsa presim një vaksinë, udhëtimi ndërkombëtar i linjës ajrore (një nga konsumatorët më të mëdhenj të naftës) mbetet në gjendje të ndaluar. I detyruar të punojë rreth pamundësisë për të udhëtuar, bota është përshtatur për të punuar, blerje dhe komunikim nga distanca. Pushimet në mbyllje kanë zvogëluar të ardhurat dhe fuqinë blerëse dhe do të duhet kohë për tu rikuperuar.
Për prova që udhëtimi i linjës ajrore nuk po tërhiqet aq shpejt sa pritej, mund të shikojmë Kinën, e cila ishte e para që u godit nga koronavirusi dhe tani e para që rifilloi udhëtimet e biznesit dhe ajrit. Qeveria kineze ka lehtësuar gradualisht masat e bllokimit, por pavarësisht kësaj, udhëtimi i linjës ajrore ka rënë në sipërfaqe dhe nuk po tregon shenja të rikuperimit, si ishin gjërat dikur.
Sëmundja bëhet kronike
Çmimi i naftës së papërpunuar është një faktor përcaktues kur bëhet fjalë për shëndetin e përgjithshëm të ekonomisë globale. Çmimet e ulëta të qëndrueshme të naftës kanë implikime të konsiderueshme për rritjen dhe inflacionin. Kjo rënie e çmimeve të naftës ndikon gjithashtu në normat e interesit botëror.
Tani, ju do të mendoni se nafta më e lirë do të ishte një gjë e mirë për konsumatorët në afat të shkurtër, por ky nuk është rasti. Konsumatorët mund të përfitojnë nga kostot e ulëta, por kjo rënie dramatike në çmimet e naftës do të ketë një ndikim të fortë në afat të gjatë dhe do të krijojë probleme ekonomike.
Raporti i Bankës Botërore nxjerr në pah se kërkesa e dobët globale dhe presionet akute ndaj eksportuesve të naftës, të kombinuara me pasiguritë e vazhdueshme të pas krizës dhe sfidat e politikave midis importuesve të mëdhenj, mund të kufizojnë disa nga përfitimet e pritura për ekonominë globale në një afat të shkurtër. Nga ana tjetër, për ekonomitë në zhvillim të importit të naftës, një rënie në çmimet e naftës duhet të mbështesë një rritje më të fortë, të ulë inflacionin dhe dobësi të ulët makroekonomike.
Kjo përplasje e naftës e vitit 2020 e kombinuar me pandeminë Covid-19 ka pasur gjithashtu një ndikim të madh në prodhuesit e naftës së argjilës në Amerikën e Veriut, të cilat kërkojnë çmime të naftës mbi 40 dollarë për fuçi për të mbajtur operacionet.
Kjo rënie e çmimeve të naftës ka detyruar gjithashtu fondet e pasurisë sovrane të tërheqin disa nga fondet e tyre nga tregjet financiare. Për shembull, Fondi Norvegjez i Pasurisë Sovran, i cili vlen rreth 1.5 trilion dollarë, humbi rreth 16 përqind në tremujorin e parë të këtij viti.
Gjatë kohës së botimit, standardi ndërkombëtar i papërpunuar Brent po tregtonte 42,80 $ për fuçi. Gjatë një takimi të OPEC të udhëhequr nga Ministri Saudit i Energjisë Princi Abdulaziz bin Salman dhe homologu i tij rus, Aleksandër Novak, ata diskutuan nëse do të zgjasin shkurtimet e prodhimit rekord prej 9.6 milion fuçi në ditë ose të zhyten në -7.7 milion bpd duke filluar në gusht. Anëtarët ranë dakord të rivendosin furnizimet e naftës në gusht. Hulumtimi i OPEC tregoi se një “valë e fortë” e koronavirusit mund të çojë në kërkesën e naftës për vitin 2020 duke rënë me 11 milion bpd.
Takimi tjetër i OPEC + JMMC do të mbahet më 18 gusht.
Sektori i naftës ka një të ardhme shumë të ndryshme pas kësaj rënie të çmimeve – mund të presim paqëndrueshmëri dhe pasiguri të mëtejshme. Luhatshmëria pritet të vazhdojë në tregun e naftës pasi shpërthimi Covid-19 dhe ngadalësimi i bizneseve vazhdon të shtojë presion në çmimet e naftës. Nafta po tregon shenja të ngadalta për të rikthyer në afatin e afërt, dhe për fat të keq nuk ka rregullim të shpejtë.
Nga Tanzeel Akhtar gazetar i pavarur britanik
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga RT
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
COVID-19 ‘i merr’ industrisë së naftës plot 1,8 trilion dollarë
Alarmi i ekspertëve mbi ekonominë
