Takimi i këtij muaji G7 dukej se konfirmonte atë që ka qenë prej kohësh e dukshme: Shtetet e Bashkuara dhe Kina po hyjnë në një luftë të ftohtë të ngjashme me atë midis SHBA dhe Bashkimit Sovjetik në gjysmën e dytë të shekullit XX.
Perëndimi nuk e shikon më Kinën vetëm si një konkurrent dhe rival por si një alternativë civilizuese. Edhe një herë, konflikti duket se ka të bëjë me “sisteme” . Mes një përplasje përshkallëzuese të vlerave dhe pretendimeve konkurruese ndaj fuqisë globale dhe lidershipit, një konfrontim ushtarak – ose të paktën një garë e re armësh – duket se është bërë një mundësi e veçantë.
Por, me një shqyrtim më të afërt, krahasimi i Luftës së Ftohtë është mashtrues. Rivaliteti sistemik midis SHBA dhe Bashkimit Sovjetik u parapri nga një nga luftërat më të ashpra dhe katastrofike “të nxehta” në histori.
Megjithëse SHBA dhe Bashkimi Sovjetik ishin fituesit kryesorë pas dorëzimit gjerman dhe japonez, ata kishin qenë tashmë armiq ideologjikë para luftës.
Nëse Gjermania dhe Japonia perandorake e Hitlerit nuk do të kishin kërkuar të dy dominimin e botës përmes pushtimit ushtarak, SHBA dhe Bashkimi Sovjetik nuk do të kishin qenë kurrë aleatë. Sapo mbaroi lufta, përballja midis komunizmit Sovjetik dhe kapitalizmit demokratik Perëndimor rifilloi, armiqësia e tyre u intensifikua nga brutaliteti i Sovjetizimit të detyruar në Evropën Qendrore dhe Lindore midis 1945 dhe 1948.
Në të njëjtën kohë, agimi i epokës bërthamore kishte prishur rrënjësisht politikën e energjisë duke e bërë të pamundur çdo luftë të ardhshme për hegjemoninë globale pa vetë-shkatërrim.
Shkatërrimi i ndërsjellë i siguruar e mbajti “të ftohtë” përballjen e superfuqisë, edhe pse kërcënoi të gjithë njerëzimin me katastrofë bërthamore. Nëse Bashkimi Sovjetik dhe Pakti i Varshavës nuk do të ishin rënë katër dekada më vonë, konflikti me sa duket do të ishte zgjatur për një kohë të pacaktuar.
Situata midis Perëndimit dhe Kinës sot është krejtësisht e ndryshme.
Megjithëse Partia Komuniste e Kinës e quan vendin “socialist” për të justifikuar monopolin e saj politik, askush nuk e merr atë emërtim seriozisht. Kina nuk e përcakton ndryshimin e saj nga Perëndimi në përputhje me pozicionin e saj mbi pronën private; përkundrazi, thjesht bën dhe thotë gjithçka që është e nevojshme për të ruajtur qeverisjen njëpartiake.
Që nga reformat e Deng Xiaoping në fund të viteve 1970, Kina ka krijuar një model hibrid që akomodon si tregjet dhe planifikimin qendror, ashtu edhe pronësinë shtetërore dhe private. CPC vetëm qëndron në krye të këtij modeli “Market-Leninist”.
Karakteri hibrid i sistemit kinez është ai që llogarit suksesin e tij.
Kina është në rrugën e duhur për të kapërcyer SHBA-të si teknologjikisht dhe ekonomikisht nga rreth 2030 – një arritje që Bashkimi Sovjetik kurrë nuk kishte një shans për të arritur në asnjë moment të historisë së tij 70-vjeçare.
“Socializmi miliarder” i Kinës është qartë më i pajisur për të konkurruar me Perëndimin se sa ishte sistemi i vjetër Sovjetik.
Nëse rivaliteti i sotëm sistematik nuk është i njëjtë me Luftën e Ftohtë, për çfarë duhet të ishte me të vërtetë një Luftë e Ftohtë II?
A është qëllimi të detyrohet Kina të bëhet më Perëndimore dhe demokratike? Apo është thjesht të përmbajë fuqinë e Kinës dhe ta izolojë atë teknologjikisht (ose, në minimum, të ngadalësojë ngjitjen e saj)? Dhe nëse Perëndimi do të arrinte ndonjë nga këto objektiva, çfarë atëherë?
Në fakt, asnjë nga këto objektiva nuk mund të përmbushej kurrë me një kosto të arsyeshme për palët e përfshira.
Kina është shtëpia e 1.4 miliardë njerëzve që mund të shohin se u ka ardhur mundësia historike për njohjen globale. Duke pasur parasysh shkallën e tregut kinez dhe ndërvarësitë ekonomike që krijon, ideja që Kina mund të izolohet është absurde.
Por ndoshta çështja ka të bëjë më shumë me pushtetin sesa me ekonominë. Kush do të jetë hegjemoni i shekullit njëzet e një?
Duke u bashkuar me pjesën tjetër të Perëndimit, a mundet SHBA të ndryshojë vërtet trajektoren historike të ngritjes së Kinës dhe rënies relative të Perëndimit? Dyshoj.
Njohja e Perëndimit se Kina nuk do të bëhet më demokratike nga zhvillimi i saj ekonomik dhe integrimi në ekonominë globale është e domosdoshme dhe e duhur për shumë kohë. Lakmia e mbajti në këmbë atë fantazi për shumë kohë.
Por unë do të merrem me një parashikim që shekulli i njëzet e një nuk do të karakterizohet kryesisht nga një kthim në politikën e fuqisë së madhe, edhe nëse aty duket se po shkojnë gjërat tani. Përvoja e pandemisë na detyron të shohim pak më gjërë. COVID-19 ishte një parathënie e thjeshtë e krizës së klimës, një sfidë globale që do të detyrojë fuqitë e mëdha të përqafojnë bashkëpunimin për hir të njerëzimit, pavarësisht se kush është “Numri Një”.
Për herë të parë ndonjëherë, pandemia ka bërë “njerëzimin” më shumë sesa një abstragim, duke e kthyer atë koncept në një fushë materiale për veprim.
Frenimi e koronavirusit dhe kursimi i të gjithëve nga kërcënimi i varianteve të reja të rrezikshme do të kërkojë më shumë se tetë miliardë doza vaksine. Duke supozuar se ngrohja globale dhe mbingarkesa e ekosistemeve rajonale dhe globale vazhdojnë me shpejtësi, e njëjta fushë e veprimit global do të bëhet fusha mbizotëruese në shekullin e njëzet e një.
Në këtë kontekst, çështja se kush është në krye do të vendoset jo përmes politikës tradicionale të fuqisë së madhe, por me të cilën fuqitë rriten për të siguruar udhëheqjen dhe kompetencën që kërkon situata.
Ndryshe nga e kaluara, një luftë e ftohtë do të shpejtojë, jo të parandalojë, shkatërrimin e siguruar reciprokisht.
Joschka Fischer, ministri i jashtëm dhe zëvendëskancelar i Gjermanisë nga 1998 në 2005, ishte një udhëheqës i Partisë së Gjelbër Gjermane për gati 20 vjet.
Përkthyer dhe përshtatur nga Project Syndicate/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Lufta” me Kinën/ Çfarë synon SHBA?
“Koronavirus më keq se lufta tregtare”
A është ende “Amerika e para”?
