Mbarë bota është një fazë absurde: autorja austriake dhe fituesja e çmimit “Nobel”, Elfriede Jelinek nuk di t’i ëmbëlsojë fjalët në të shkruarin e saj. Ajo shkruan për seksualitetin, dhunën, kulturën masive dhe fashizmin e ndrydhur. Në vitet 1980 dhe 1990, Jelinek ishte moralistja “e papërshtatshme”, me gjuhë të mprehtë, duke mbajtur një shembull ndaj asaj që ajo e shihte si shoqëri konservatore, fanatike dhe historikisht e harruar e atdheut të saj austriak. Me stilin e saj sarkastik, provokues, ndonjëherë përbuzës, ajo e ktheu gati gjysmën e vendit kundër. Shpesh konsiderohej një qytetare “e zemëruar”, e cila vijon të kufizohet edhe sot e kësaj dite./Konica.al
Pas marrjes së çmimit “Nobel” për letërsi, në 2004, romancierja u tërhoq nga sytë e publikut dhe rrallëherë jep intervista, por kjo s’do të thotë se rri duarkryq e nuk bën asgjë. Edhe pse nuk do të shfaqet në Panairin e Librit në Frankfurt, panairi më i madh i librit në botë, veprat e saj kanë ndikimin e duhur. Ajo i paraqet idetë e saj në ese, në biseda polemizuese, nekrologji, reflektime dhe, natyrisht, drama dhe romane. Në vitin 2003, shkroi një artikull për gazetën vjeneze “Der Standard”, me titull “Nevoja për të shkruar”, i cili ishte një shpengim për “gjuhën, e cila hap dhe mbyll gjithçka, mbyllet për gjithçka dhe po vetë është gjithçka”. Me gjuhën, të cilën Jelinek e konsideron një “instrument” në “fushën e formësimit” të gjërave, ajo është padyshim një nxitëse e flaktë letrare.
Jelinek e shpreh mendimin ashtu siç është
Të menduarit shpesh sillet rreth rolit të saj në botë dhe marrëdhënies së njerëzve me njëri-tjetrin, shpesh në lidhje me ngjarjet aktuale. Drama “Zhurma”, një kolazh zërash për pandeminë COVID-19, u shfaq premierë në “Deutsches Schauspielhaus” në Hamburg, në fillim të qershorit 2021. Është një lumë fjalësh për lajme, shpjegime, thashetheme, teori dhe mite konspirative që rrethojnë koronavirusin. “Uji i zi” është një tjetër dramë e Jelinek prej shkurtit 2020, e shkruar në lidhje me “çështjen Ibiza”, një skandal politik që do të rrëzonte pjesërisht qeverinë austriake në vitin 2019. Me dramën “Zemërimi”, Jelinek iu përgjigj sulmit terrorist në revistën satirike të Parisit “Charlie Hebdo” në vitin 2015. Drama vërtitet rreth tërbimit të fanatikëve fetarë dhe zemërimit të qytetarëve gjoja të denjë. […]
Elfriede Jelinek jo vetëm në vendlindje gëzon reputacionin e feministes radikale dhe provokuese, por edhe për audiencat gjermanishtfolëse tekstet e saj shpesh duken të vështira për t’u arritur. Shumë bashkatdhetarë e denoncojnë si një “përdhosëse të artit dhe kulturës”, madje e përbuzin si një “pornografi me ndikim komunist”.
Krijimtaria e Jelinek përfshin romane, drama, poezi, pjesë në radio, ese dhe vepra të ekranit. Në Austri dhe Gjermani, autorja, e cila jeton midis Vjenës dhe Mynihut, ka fituar çmime të mëdha: çmimin “Hajnrih Bël” të qytetit të Këlnit (1986), çmimin “Georg Büchner” (1988), çmimin e dramaturgëve “Mülheim” (2002/2004), si dhe çmimin për Radio Drama të të Verbërve të Luftës (2004) etj.
Jelinek, e lindur më 20 tetor 1946, në Mürzzuschlag, në rajonin Styria të Austrisë, u rrit në Vjenë. Në moshë të re u përball me problemet e saj psikologjike, si dhe sëmundjen nervore të të atit. Nëna e detyroi të merrte mësime vallëzimi dhe muzike për t’u bërë një fëmijë i mrekullueshëm, siç shkroi vetë dikur. Filloi të shkruajë për t’i shpëtuar ndërhyrjeve të nënës, kujton ajo. Debatet rreth romaneve, poezive dhe dramave vështirë se e kanë lënë autoren indiferente. Libri i fundit “Epshi”, denoncon dhunën seksuale të grave. Romani “Pianistja”, i cili më vonë u bë film, përshkruan dhunën në sferën private. “Babel, Die Kinder der Toten oder Stecken, Stab und Stangl” prej vitit 1995 skandalizon reagimin e medieve dhe politikanëve ndaj vrasjeve të katër romëve në Burgenland. Në dramën për refugjatët “Lutësit” (2014), Jelinek vë në dyshim trajtimin e personave që braktisin vendlindjen. Në vjeshtën e vitit 2004, kur mbërriti lajmi nga Stokholmi në lidhje me fitimin e çmimit “Nobel” për Letërsi, u habitën edhe botuesit e Berlinit të Elfriede Jelinek. Megjithatë, Jelinek iu shmang ndarjes së çmimit, nuk mori pjesë në ceremoni, megjithëse mbajti paratë e çmimit. Çdo vend, thuhet, ka shkrimtarët që meriton. Austrisë i është dhënë të shkruarit entuziast i Elfriede Jelinek, një nga zërat më të fuqishëm në letërsinë e gjuhës gjermane, bashkatdhetare e denjë e Thomas Bernhard (1931-1989), fëmija tjetër i tmerrshëm i Austrisë.
(DW)
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Absolutisti i relativitetit”
