Për breza pas Luftës së Dytë Botërore, ishte një supozim i sigurt se globalizimi do të vazhdonte pa u ndalur. Hapja e ekonomive, përparimet teknologjike, shkëmbimi kulturor dhe angazhimi politik çuan në një nga periudhat më të gjera të ndërlidhshmërisë globale në histori. Pavarësisht paralajmërimeve të zymta të kohëve të fundit, ka prova të pakta se ky trend do të ndryshojë.
Të dhënat nga Indeksi i Lidhshmërisë Globale DHL (GCI), prodhuar nga Iniciativa DHL e NYU Stern mbi Globalizimin, tregojnë se lëvizja e mallrave, shërbimeve, kapitalit, informacionit dhe njerëzve përtej kufijve është rritur në mënyrë të qëndrueshme që nga vitet 1940 dhe më shumë se një e katërta e këtij shekulli.
Duke pasur parasysh prishjen e pandemisë së koronavirusit dhe lëvizjeve nacionaliste dhe populiste në rritje në të gjithë botën, shumë kanë menduar për rritjen e afërt të autarkisë dhe fundin e globalizimit siç e njohim.
Por ne ende nuk kemi parë një pikë kthese. Megjithë ngadalësimin pas krizës financiare të vitit 2008-09 dhe një rënie të shkurtër të mprehtë pas pandemisë, GCI dhe indekset e tjera tregojnë për një rikthim në flukset e globalizimit. Vëllimi i tregtisë botërore të mallrave është 5 përqind mbi nivelet para pandemisë, dhe shumica e flukseve të tjera po rikuperohen me shpejtësi, përveç lëvizjeve të njerëzve, të zbehur nga kufizimet e udhëtimit.
Pra, çfarë gabuan ekspertët? Ata keqkuptuan elasticitetin dhe ndryshimin e ngadalshëm të natyrës së institucioneve politike, ekonomike dhe sociale që mbështesin tendencat ekzistuese.
Pavarësisht lëvizjeve politike populiste anti-globaliste, veprimi kuptimplotë ka ardhur vetëm në margjina. Rritja e tarifave çoi në fërkime dhe ngritje të kostove të lidhura me shkëmbimin, por ato nuk e ndaluan tregtinë. Brexit e bëri marrëdhënien midis Mbretërisë së Bashkuar dhe BE të trazuar, megjithatë shumë përpjekje janë bërë për të shmangur dëmtimin e shkëmbimeve kritike.
Në vend që të largohen masivisht nga marrëveshjet tregtare dypalëshe dhe shumëpalëshe, gjatë viteve të fundit vendet kanë arritur marrëveshje të reja tregtare në Azi, Afrikë dhe rreth Paqësorit, ndërsa nafta ishte rinegociuar.
Me përjashtim të Brexit, ka pasur pak frenim politikash afatgjata për flukset e njerëzve. Një rishikim i kohëve të fundit i OKB gjeti 10 herë më shumë vende që lehtësojnë politikat e emigracionit sesa i kufizojnë ato. Ndërsa SHBA, Mbretëria e Bashkuar dhe BE po bëhen pak më pak miqësore ndaj emigrantëve, ato mbeten tërheqëse për të gjitha llojet e rrjedhave njerëzore: emigracionin e ligjshëm dhe të paligjshëm, studimet e zgjeruara dhe vizitat turistike. Vende të tilla si Kanadaja, Australia dhe Emiratet e Bashkuara Arabe, në një farë mënyre, janë bërë më mikpritëse dhe kanë mbushur boshllëkun.
Sa i përket rrjedhave të informacionit, ndërsa rregullimi i Big Tech po rritet, ka veprime shumëpalëshe për të rritur transferimet e të dhënave, të cilat gjithnjë e më shumë përfshihen në paktet tregtare. Politikat e të dhënave shpesh riafirmojnë mbrojtjen e privatësisë, por gjithashtu njohin rëndësinë e komunikimit ndërkufitar.
Sistemet, strukturat dhe paradigmat ekonomike të rendit ekonomik liberal të pas luftës së dytë botërore mbeten relativisht të paprekura. Hegjemonitë e dollarit amerikan dhe institucionet e udhëhequra nga SHBA vazhdojnë pavarësisht përpjekjeve të përsëritura për të zhvilluar alternativa të zbatueshme. Organizatat shumëpalëshe si OBT, FMN dhe Banka Botërore vazhdojnë të ofrojnë infrastrukturë kritike dhe mbështetje për shkëmbimin ekonomik.
Kina krijoi Bankën e Zhvillimit të Kinës dhe kryesoi Bankën Aziatike të Investimeve në Infrastrukturë. Megjithatë, ata janë ‘xhuxh’ krahasuar me Bankën Botërore dhe FMN, vëllezërit e tyre më të mbështetur gjerësisht. Vendet në zhvillim avokojnë për më shumë ndikim në institucionet financiare globale, por funksionet themelore të këtyre organeve nuk kanë ndryshuar.
Në një botë ku globalizimi po lëvizte në të kundërt, ne do të prisnim të shihnim më shumë shkëputje ekonomike. Megjithatë, shëndeti i përgjithshëm i ekonomisë globale vazhdon të ndikohet nga konsumatorët, bankat, kompanitë dhe njësitë në ekonomitë më të mëdha dhe më të pasura në botë, përfshirë politikën e brendshme të normës së interesit të SHBA dhe aktivitetin e bankës qendrore.
Edhe dalja e Kinës si një fuqi ekonomike ka ndihmuar në zgjerimin e tortës së globalizimit. Për sa kohë që vendet në zhvillim vazhdojnë t’i përmbahen hapjes ekonomike si një rrugë drejt rritjes dhe prosperitetit, pas udhëheqjes së Kinës, Koresë së Jugut dhe Japonisë, globalizimi nuk ka gjasa të lëkundet.
Në aspektin social, rënia e globalizimit ka të ngjarë të paraprihet nga ndryshimet në ndjenjat, me njerëzit që gjithnjë e më shumë nuk i miratojnë të huajt dhe refuzojnë kulturat e huaja. Megjithatë, një studim i Qendrës Kërkimore Pew tregon se shumica e vendeve i shohin emigrantët si një burim fuqie, dhe një studim i fundit nga US News tregoi se shumica e popullsisë së botës sheh vlerë të konsiderueshme në shkëmbimin global.
Globalizimi deri më tani ka duruar recesionet, një pandemi dhe nacionalizëm politik. Çfarë do të duhej që ajo të ndryshonte? Treguesit do të përfshinin veprime politike që pasqyrojnë gjithnjë e më shumë retorikën, duke gërryer besimin në multilateralizmin që minon institucionet shumëpalëshe, shkëputjen e ekonomive të botës dhe ndryshime të rëndësishme në ndjenjën shoqërore. Nëse nuk shohim ndryshime të tilla, presim që trendet e globalizimit të vazhdojnë, edhe pse ndoshta me një ritëm pak më të ngadalshëm.
Forca e globalizimit përballë kërcënimeve të rëndësishme nxjerr në pah nevojën për të gërmuar më thellë për të kuptuar institucionet shoqërore, politike dhe ekonomike, sesi ka të ngjarë të evoluojnë me kalimin e kohës dhe të dhënat që i mbështesin ato.
*Robert Salomon
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Financial Times
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Afrika ka në dorë shpëtimin e vetvetes nga kriza Covid
Pas krizës COVID-19, pritet një krizë borxhesh?
Nga kjo krizë do të dalim si në vitin 1945 apo si në 2010?
