Arbëreshët e Zarës (Arbëneshë në dialekt ose arbanas, siç njihen në Kroaci) janë një komunitet i vogël shqiptar, por me ndikim, në Kroaci – ardhur nga rajonet përreth liqenit të Shkodrës, zhvendosur në Zarë, në vitet 1700. Sot komuniteti është i përhapur në të gjithë Kroacinë.
Arbëreshët vijnë nga një popullsi shqiptare me fe katolike në rajonin e Liqenit të Shkodrës, sot në Mal të Zi, në kohën e sunduar nga Perandoria Osmane, i cili lëvizi në veri midis shekujve XVII dhe XVIII. Një valë e parë migratore, më 1655, u vendos në Pula dhe Istria. Vala e dytë, më 1726-27 dhe 1733, u mbështet dhe u hartua nga kryepeshkopi i Zarës, Vicko Zmajević dhe Republikës së Venecies, për të ripopulluar fshatin dhe zonën e pasme të Zarës.
Këto grupe u integruan në sferën sociale dhe ekonomike të Dalmacisë Veneciane.
Edhe nëse ata u asimiluan në qytete të tjera bregdetare, në Zarë ishin në gjendje të ruajnë gjuhën e zakonet, gjithashtu në sajë të një zgjidhjeje të veçantë. Në fakt, arbëreshët u vendosën në periferi të Zarës, në një tokë kënetore të furnizuar nga pronari venecian Erizzo, një lokalitet i njohur më vonë si Borgo Erizzo / Varoš Eričina ose Arbënesh / Arbanasi.
Këto skica tregojnë pamjen e vendbanimit të Zarës në Kroaci, në periudhën e vendosjes së arbëreshëve.
Zara ( Zadari) në vitet 1500 ishte pika më perëndimore në përparimin drejt Perëndimit, të fuqive osmane, vend ku edhe ishin ndalur pa pasur mundësinë të zgjasnin pushtimin me tej në Europë. Për të mos shërbyer si strehë për turqit (muhamedanët kroatë), shkatërruan manastirin e vjetër françeskan të Shën Gjonit.
Arbanasi do të bëhej aktori kryesor ekonomik në sektorin e ushqimit në Zadar, për dy shekujt e gjysmë të ardhshëm.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
”Moti i madh” troket në UNESCO
“Moj e bukura More…” Arbëreshët në UNESCO?
‘Hora degli Albanesi’, jeta e pasardhësve të Skënderbeut në Palermo
