Trauma e pushtimit rus të Krimesë dhe rajonit të Dunbasit, ka gjetur jehonë edhe në realizimet e disa kineastëve të talentuar në Ukrahinë, së fundmi.
Vibracioni kulturor i Ukrahinës është pasqyruar pa reshur në vitet e fundit, përmes filmave ambiciozë rreth agresionit ushtarak të Rusisë.
Edhe pse e kotë përballë bombave që bien, një kinema e tillë ofron një pamje kaleidoskopike të jetës dhe shqetësimeve bashkohore të ukrahinasve, që përballen me vështirësitë vdekjeprurëse të marrjes së Krimesë nga Rusia, në vitin 2014 dhe një luftë pothuajse të vazhdueshme, në rajonin e Donbasit.
“Hollywood Reporter” zgjodhi pesë filmat mbi konfliktin, me notat përmes këndvështrimit të artistëve të talentuar.
”Reflection” (2021), nga Valentyn Vasyanovych
Filmi më i fundit i Valentyn Vasyanovych, ‘Reflection’, ishte një nga favoritët kritikë të Festivalit të Filmit në Venecie, të vitit të kaluar. Me përmbajtje vizuale dhe artistike marramendëse, Vasyanovych përdor një sekuencë të shtënash me rreze të mesme, për të treguar një histori tronditëse rreth një mjeku të ri kozmopolit (Roman Lutskiy), i cili del vullnetar për t’u kujdesur për të plagosurit pranë zonës së betejës, në rajonin e Donbasit të Ukrahinës, vetëm për të marrë të kapur pothuajse menjëherë nga ushtarët rusishtfolës, të cilët pretendojnë se janë vendas, por janë me të vërtetë mercenarë rusë të dërguar për të ndihmuar pushtimin. Mjeku i nënshtrohet një sërë tmerresh – burgosje, tortura, bashkëpunim të detyruar – përpara se të fitojë befas lirinë dhe të fillojë një proces marramendës rikuperimi me vajzën e tij të vogël në Kiev. Kritiku i THR e përshkroi filmin si të ofronte “një pamje të fuqishme panoramike të konfliktit, një pamje plot me imazhe të tmerrshme tmerri, por edhe momente hiri, bukurie dhe dashurie të qëndrueshme”.
”Winter on Fire: Ukraine’s Fight for Freedom” (2015), nga Evgeny Afineevsky
Dokumentari i Evgeny Afineevsky paraqet një montazh tërheqës, në terren të protestave që u ndezën nga vendimi i qeverisë ukrainase në vitin 2014 për të pezulluar nënshkrimin e një marrëveshjeje tregtare me Bashkimin Evropian në favor të lidhjeve më të ngushta me Rusinë e Vladimir Putinit – një kapitull kyç në prag të pushtimit rus që filloi të enjten.
Afineevsky dhe ekuipazhi i tij ndjekin protestuesit nga vijat e frontit ndërsa ata fillojnë të demonstrojnë kundër regjimit të ish-kryeministrit Viktor Janukoviç, i cili kishte lidhje të ngushta me Putinin; dhe ato janë aty kur protestat rriten në qindra mijëra në sheshin Maidan të Kievit, duke shkaktuar një goditje vdekjeprurëse nga forcat qeveritare.
“Afineevsky gjeti një sërë dëshmitarësh, duke përfshirë studentë aktivistë, gazetarë, punëtorë, artistë dhe klerikë, të cilët të gjithë i shtojnë zëra të mprehtë kolazhit,” – shkroi kritiku i THR.
‘Homeward’ (2019), nga Nariman Aliev
Filmi Homeward i regjisorit ukrainas Nariman Aliev u shfaq premierë në Festivalin e Filmit në Kanë në vitin 2019, kur regjisori për herë të parë ishte vetëm 26 vjeç. Filmi fillon me babain 50-vjeçar Mustafa (Akhtem Seitablaev) dhe djalin e tij 20-vjeçar Alim (Remzi Bilyalov) duke vizituar një morg në Kiev për të mbledhur kufomën e plagosur nga plumbat e vëllait të madh të Alimit, Nazimit, i cili u vra në betejë pasi doli vullnetar për të luftuar në luftën e vazhdueshme kufitare me Rusinë. Mustafa ka rrënjë familjare në pakicën etnike myslimane tatar të Krimesë shumë të shtypur dhe mendon se duhet ta transportojë trupin e Nazimit në të gjithë vendin për ta varrosur në atdheun e tij stërgjyshorë. Kështu fillon një udhëtim rrugor në të gjithë Ukrainën që bëhet gjithnjë e më i përçarë dhe i mbushur me aksione, duke u përplasur me policinë rrugore, një ndalesë të detyruar në një fshat të përgjumur, një grabitje buzë liqenit dhe një përplasje me rojet kufitare. Tatarët e Ukrainës duruan mizori të papërshkrueshme gjatë epokës sovjetike dhe me Krimenë e kthyer nën okupimin rus që nga viti 2014, ata përballen me një valë të re persekutimi sot (toka e tyre u sekuestrua, organizatat e tyre politike u ndaluan). Fuqia perandorake ruse, pra, mbetet zuzari jashtë skenës në Homeward.
”The Earth Is Blue as an Orange” (2020), nga Iryna Tsilyk
Metadokumentari shpikës i Iryna Tsilyk, “The Earth Is Blue as an Orang”, është njëkohësisht një meditim mbi fuqinë shpenguese të kinemasë dhe një pyetje e gjendjes së vështirë të grave dhe fëmijëve që jetojnë në mes të luftës shumëvjeçare të Ukrainës në Donbas. Filmi ndjek një nënë beqare ukrainase të quajtur Hanna dhe katër fëmijët e saj teksa përpiqen ta mbajnë shtëpinë e tyre një strehë të sigurt plot jetë dhe mendjelehtësi ndërsa bombat bien dhe kaosi shpaloset rreth tyre. Çdo anëtar i familjes ka një pasion për kinemanë dhe Tsilyk i filmon ata ndërsa xhirojnë filmin e tyre të frymëzuar nga jeta e tyre në një kohë lufte – duke e shndërruar traumën në art si një mënyrë për të qëndruar njerëzor. Filmi rezultues i dha Tsilyk çmimin për regjinë më të mirë për dokumentarin botëror në Festivalin e Filmit Sundance 2020.
”Atlantis” (2018), nga Valentyn Vasyanovych
Për rastësi të lumtur, filmi Atlantis i regjisorit Valentyn Vasyanovych fitoi filmin më të mirë në Festivalin e Filmit të Venecias 2018 në seksionin horizonte në të njëjtën ditë kur regjisori ukrainas i burgosur Oleg Sentsov u lirua nga Rusia në një shkëmbim të burgosurish. Por filmi i Vasyanovych nuk ka të bëjë me funde të lumtura. Filmi zhvillohet në vitin 2025 të imagjinuar, pasi forcat patriotike në Ukrainën Lindore më në fund e kanë sjellë përfundimin e suksesshëm të luftës së gjatë me Rusinë. Por jo gjithçka është mirë në këtë histori të dhimbshme që ndryshon kohën, e treguar përmes syve të një ushtari që vuan nga PTSD i cili ka humbur familjen, shtëpinë dhe vetë kuptimin e jetës në luftë. Duke përfshirë vetëvrasjen, përpunimin e varrezave masive dhe shkatërrimin ekologjik, filmi është një meditim i fuqishëm mbi traumën e qëndrueshme të luftës edhe në fitoren e imagjinuar.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
”Kryezoti i unazave”: JRR Tolkien, një jetë si në film…
‘Derisa të besosh te vetja, nuk ke për të pasur një jetë’
”Dy luanët…” në OSCARS
