Me gjithë fokusin se si ekonomia e Rusisë është në telashe, e izoluar dhe e goditur nga sanksionet perëndimore, Kina, aleati i saj më i rëndësishëm, gjithashtu përballet me lëkundje serioze. Asnjë vend tjetër i madh nuk po shfaq gropa më të thella të telasheve ekonomike.
Pas ndërtimit për muaj të tërë, stresi financiar që buron nga sektori i pronave kineze ka shpërthyer në nivele të paprecedentë në javët e fundit, duke destabilizuar një ekonomi tashmë të brishtë dhe duke e bërë më pak të ngjarë që Pekini të mbështesë në mënyrë agresive pushtimin e Ukrainës nga Rusia.
Të pasigurt nëse zhvilluesit me probleme të pronave janë thjesht jolikuidë dhe përkohësisht të mangët në para, apo të paaftë për të paguar dhe nuk ka gjasa të mbijetojnë, huadhënësit e mëdhenj kinezë janë të kujdesshëm ndaj dhënies së kredive të reja. Duke e patur të vështirë për të mbledhur para në shtëpi, zhvilluesit janë detyruar të marrin hua jashtë vendit me tarifa të larta. Diferenca midis obligacioneve me rendiment të lartë në tregun kinez jashtë shtetit dhe obligacioneve të qeverisë është tani në një nivel marramendës prej 3,000 pikë bazë, një nivel i parë për herë të fundit gjatë krizës financiare të vitit 2008.
Prona është kritike për rritjen në Kinë. Rreth 25 për qind e produktit të brendshëm bruto dhe 40 për qind e aktiveve të bankave në Kinë janë të lidhura me tregun e pronave, ku vlerësimet e normës efektive të mospagimit për obligacionet me yield-e të lartë janë afër 25 për qind, një rekord i lartë. Varësia nga kapitali i huaj është e lartë, por në shkurt të huajt shitën obligacionet e qeverisë në monedhën vendase të Kinës me një ritëm të paprecedentë, dyfishi i nivelit të mëparshëm mujor.
Këto pasiguri i bëjnë jehonë dyshimeve që përhumbën sistemin financiar të SHBA në vitin 2008, kur huadhënësit nuk mund të tregonin se cilët huamarrës të mëdhenj do të jetonin gjatë krizës dhe tregjet e kredisë ngrinë. Politikëbërësit kinezë duken të vetëdijshëm se nuk mund të përballojnë konfrontime që destabilizojnë më tej kushtet financiare.
Liu He, këshilltari kryesor ekonomik i presidentit kinez Xi Jinping, kohët e fundit u përpoq të qetësonte tregjet duke adresuar shqetësimet se si qeveria po trajton problemet në sektorin e pronave, rregullimin e platformave të mëdha të teknologjisë, një rritje të rasteve Covid-19 dhe më shumë. Komentet e tij sollën pak lehtësim në tregjet financiare, por rreziku sistemik në sektorin e pronave mbetet i lartë.
Fakti që rritja e kredisë në Kinë vazhdon të jetë e dobët, pavarësisht përpjekjeve të bankës qendrore për të stimuluar ekonominë, mund të jetë një shenjë fillestare e japonezimit. Me borxhin e saj në rritje, zvogëlimin e popullsisë dhe trazirat e tregut, Kina duket gjithnjë e më shumë si Japonia në vitet 1990. Kjo ishte kur Japonia hyri në një kurth deflacioni, pasi huadhënësit hezituan të jepnin hua pavarësisht se sa likuiditet pomponte banka qendrore në sistem.
Borxhi total në Kinë është trefishuar gjatë tre dekadave të fundit në gati 300 për qind të PBB-së, niveli i goditur nga Japonia rreth vitit 1990, në fillimin e të ashtuquajturave dekada të humbura. Popullsia në moshë pune të Kinës filloi të tkurret në vitin 2015, një hap drejt stagnimit që Japonia kaloi në mesin e viteve ’90.
Më pak punëtorë do të thotë rritje më e ngadaltë. Duke parë të dhënat nga 200 vende që datojnë gjashtë dekada më parë, hulumtimi im zbuloi 38 raste të tkurrjes së popullsisë në moshë pune të një vendi për një dekadë të plotë. Rritja e PBB-së në ato vende ishte mesatarisht vetëm 1.5 përqind dhe tejkaloi 6 përqind në vetëm tre raste. Të tre ishin kombe të vogla në rrethana të veçanta, të tilla si rimëkëmbja nga një krizë.
Rritja e fortë ekonomike është praktikisht e padëgjuar kur popullsia në moshë pune po tkurret, gjë që e bën shumë të pamundur që Pekini të arrijë objektivin e tij të rritjes prej afër 6 për qind, veçanërisht kur produktiviteti është gjithashtu në rënie.
Kapitalizmi shtetëror kinez ka qenë një sukses kur shteti ishte në tërheqje, por tani është në marshim. Qeveria po vendos rregulla të reja agresive për sektorët me produktivitet të lartë si teknologjia dhe duke ndërmarrë hapa drakonian për të kontrolluar pandeminë. Fushata e Pekinit për të kufizuar rastet e Covid-19 në zero, mbrojti një pjesë të madhe të popullsisë nga infeksioni, por gjithashtu i la ata të prekshëm ndaj varianteve të reja. Tani këto variante po rriten, duke shkaktuar bllokime të reja nën politikën “zero-kovid”. Aktiviteti ekonomik duke përfshirë prodhimin e fabrikës dhe shitjet me pakicë duket se do të tkurret këtë muaj dhe në vijim.
Pra, perëndimi përballet me një front lindor më të cenueshëm dhe ndoshta më pak të unifikuar në Luftën e re të Ftohtë sesa kanë llogaritur shumë vëzhgues globalë. Me një ekonomi vetëm një të dhjetën e madhësisë së Kinës, Rusia është në një gjendje rreziku financiar pa të barabartë, kryesisht e shkëputur nga pjesa tjetër e botës. Por në një masë që është gjerësisht e nënvlerësuar, Kina gjithashtu përballet me rreziqe dhe rrezikon dëme të mëdha për ekonominë e saj të cenueshme nëse bën diçka që anulon kapitalin e huaj. Kjo do të thotë se Pekini ka të ngjarë të mendojë dy herë përpara se të ofrojë mbështetje bujare për Rusinë ose të sfidojë sanksionet perëndimore kundër luftës.
*Shkrimtari është kryetar i Rockefeller International
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Financial Times
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Gjigandi i pronave kineze i zhytur në borxhe
Kostoja ‘e frikshme’ ekonomike e covid-19
Çfarë mund të bëjë Xi për Evergrande?
