Imazhet apokaliptike të trupave të shtrirë në baltë mes tankeve, mureve të djegur dhe pemëve të copëtuara në Bucha dhe qytete të tjera të Ukrainës flasin për brutalitetin e luftës që filloi Vladimir Putin.
Të kuptosh se më shumë tmerre të tilla, shumë të tjera, do të zbulohen teksa trupat ruse tërhiqen, tregon se duhet të jepet llogari.
Presidenti Biden bëri thirrje për një gjyq për krimet e luftës dhe Presidenti Emmanuel Macron i Francës deklaroi se kishte indikacione “të qarta” të krimeve të luftës.
Human Rights Watch raportoi raste të dokumentuara të përdhunimeve dhe ekzekutimeve. Hetuesit ukrainas dhe ndërkombëtarë kanë filluar tashmë mbledhjen e provave dhe intervistimin e dëshmitarëve.
Është e domosdoshme që kjo punë të bëhet shpejt dhe me përpikmëri.
Mund të duket tepër legale të analizohen provat ose të merren në pyetje dëshmitarët teksa civilë të panumërt struken në shtëpitë e tyre duke shpresuar se predhat ruse nuk do të godasin ndërtesat e tyre.
Vetë nocioni se lufta mund të ketë rregulla, duke sugjeruar se ka mënyra të sakta për t’i shkaktuar vdekjen dhe shkatërrimin një armiku, është i vështirë për t’u kuptuar dhe mbart rreziqe.
Për të paktën 75 vjet, komuniteti ndërkombëtar ka ndërmarrë një përpjekje reale, por jo të plotë për të përcaktuar luftërat e agresionit të paprovokuar si krime në vetvete. Sipas fjalëve të gjykatës së Nurembergut, “Të nisësh një luftë agresioni, pra, nuk është vetëm një krim ndërkombëtar; është krimi më i lartë ndërkombëtar që ndryshon vetëm nga krimet e tjera të luftës në atë që përmban brenda vetes të keqen e akumuluar të së tërës.”
Në Ukrainë, nuk ka dyshim se Rusia është agresori, se Bucha, qyteti ukrainas që ishte pushtuar nga forcat ruse për pesë javë – dhe Mariupol dhe Kharkiv, Chernihiv dhe Kiev dhe shumë qytete dhe qyteza të tjera – do të përshëndetej paqësisht.
Rezistenca e Ukrainës është padiskutim vetëmbrojtje dhe kombet e botës janë brenda të drejtave të tyre për të vendosur sanksione ndaj Putin dhe vendit të tij. Kombet e shqetësuara kanë gjithashtu të drejtë të ndihmojnë në armatosjen e ushtrisë ukrainase, qoftë edhe për ta bërë aq të lartë çmimin e agresionit, saqë ai, ose të paktën ata përreth tij, mund të ‘vijnë në vete’.
Megjithatë, bota ka identifikuar gjithashtu krime që janë të papranueshme edhe në kontekstin e betejës.
Mbledhja dhe dokumentimi objektiv i provave është një mënyrë e fuqishme për të ruajtur mundësinë që dikush një ditë të mbajë përgjegjësi. Ai ka mundësinë, sado të pakta, që një ditë një gjykatës të shpallë të paligjshme urdhrat për të qëlluar mbi një fshat ose spital dhe se ai gjykim ligjor një ditë mund të shërbejë si një pengesë në luftën tjetër.
Hetimet e krimeve të luftës janë një mjet i fuqishëm politik që mund të përdoret për të mbrojtur dinjitetin e viktimave dhe paligjshmërinë e pushtuesve.
Një sërë ligjesh penale ndërkombëtare u shfaqën pas Luftës së Dytë Botërore, më e famshmja Konventa e Gjenevës e vitit 1949, e cila synon t’i bëjë luftëtarët personalisht përgjegjës për krimet e luftës – të tilla si therja e qëllimshme e civilëve, tortura, shkatërrimi i qëllimshëm i pronës, dhuna seksuale, plaçkitja, rekrutimi i fëmijëve. Masa të tjera përfshinin Konventën e Gjenocidit dhe ligjet që ndalojnë krimet kundër njerëzimit.
Veprimet e ushtrisë ruse tregojnë çdo mënyrë të shkeljes së këtyre rregullave dhe hetimet kanë filluar tashmë në Gjykatën Penale Ndërkombëtare dhe disa gjykata të tjera.
Granatimet pa dallim të qyteteve dhe qytezave, vrasjet e evidentuara nga varret masive të zbuluara në Bucha dhe bombardimi i një teatri në Mariupol janë ndër shumë veprime që mund të konsiderohen si krime lufte.
I gjithë pushtimi do të dukej si një krim agresioni, i cili me sa duket do të arrinte Putin. Nëse këto krime përcaktohen të jenë pjesë e një sulmi të gjerë ose sistematik ndaj popullatës civile bazuar në një politikë shtetërore, ato mund të përbëjnë gjithashtu krime kundër njerëzimit.
Rusia, thotë se mizoritë në Bucha janë të gjitha të inskenuara.
Dhe mund të ndodhë që hetuesit të gjejnë prova të mizorive të kryera nga trupat ukrainase kundër rusëve ose bashkëpunëtorëve.
Dhënia e drejtësisë – mbledhja e provave, sigurimi i një aktakuze, mbajtja e një gjykimi të drejtë – është e vështirë, kërkon kohë dhe e kushtueshme.
Si të tilla, pak raste të krimeve të luftës çojnë në dënim. Edhe pse I.C.C. mund të fillojë ndjekjen penale për çdo akt gjenocidi, krim kundër njerëzimit ose krim lufte në vetvete, një akuzë për krimin e agresionit – ajo që është më e zbatueshme për Putin dhe togerët e tij – do të duhej të inicohej nga Këshilli i Sigurimit i Kombeve të Bashkuara , ku do të përballej me një veto të caktuar ruse.
Për më tepër, Rusia nuk e njeh I.C.C. dhe nuk do të dorëzonte të dyshuarit.
Ukraina gjithashtu nuk është palë në traktatin që themeloi gjykatën, por i ka lejuar asaj juridiksion mbi krimet e kryera në tokën ukrainase. Shtetet e Bashkuara, nga ana e tyre, kanë historinë e tyre të armiqësisë ndaj I.C.C., dhe kur akuzoi Putin për krime lufte, zoti Biden nuk e bëri të qartë se cili forum duhet të jetë përgjegjës për ndjekjen penale.
Megjithatë, asnjë nga këto pengesa nuk duhet të përjashtojë hetimet.
Edhe nëse procesi është i vështirë dhe zgjat në muaj e vite, është e rëndësishme që historisë t’i lihet një procesverbal mjeko-ligjor, i besueshëm, i verifikuar dhe i përpunuar gjyqësor i krimeve specifike në Ukrainë.
Ata që janë përgjegjës duhet të dënohen, veprimet e tyre të specifikohen dhe nëse është e mundur, fajtorët duhet të burgosen.
Vetë fakti që Rusia po argumenton se mizoritë ishin të gjitha të sajuara, kërkon një përgjigje të hollësishme dhe të pakundërshtueshme gjyqësore.
Administrata Biden dhe aleatët e saj kanë bërë një punë të admirueshme për të shkatërruar propagandën e Kremlinit me inteligjencë.
Do të ishte mirë që administrata Biden të gjente një mënyrë për të bashkëpunuar me I.C.C. në mbledhjen e provave, edhe nëse është e përjashtuar me ligj që të ndihmojë në financimin e përpjekjes.
Ka mundësi të tjera: Një gjykatë speciale mund të krijohet pa miratimin e OKB-së dhe disa vende, duke përfshirë Shtetet e Bashkuara, mund të kërkojnë juridiksion universal dhe të mbajnë gjyqet e tyre. Por shumë hetime do të zbehnin ndikimin publik të procesit ligjor dhe asnjë gjykatë nuk ka autoritetin ose mandatin e I.C.C.
Sido që të bëhet, kërkimi i drejtësisë kundër Putin dhe të tjerëve përgjegjës për krimet e luftës në Ukrainë është një synim afatgjatë.
Rusia nuk po tërhiqet. Ajo po ripozicionon forcat e saj për një sulm në lindje. Dhe pjesëmarrja e Rusisë në bisedimet e paqes po duket gjithnjë e më shumë si një dredhi.
Tmerret e Bucha kanë nxitur bisedimet për ofrimin e armëve më vdekjeprurëse Ukrainës dhe vendosjen e më shumë sanksioneve. Këto duhet të jenë fokusi i përpjekjeve të Perëndimit për të ndihmuar Ukrainën.
Por është gjithashtu e domosdoshme të sigurohemi që provat e tmerrshme të mizorive kriminale të ekspozuara në Bucha dhe shumë vende të tjera të mblidhen menjëherë ndërsa janë ende atje dhe që dëshmitarët të merren në pyetje ndërsa kujtimet e tyre janë ende të freskëta.
Pasardhësit duhet të dinë se çfarë ka ndodhur në të vërtetë. Drejtësisë duhet t’i jepet një shans.
Burimi: New York Times
Përktheu dhe përshtati: Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
E vetmja mënyrë, është të mposhtim rusët!
Masakra në Bucha, zbulohet “kasapi” siberian që e shkaktoi
Pse nuk dënohet Putini?
