Afrimi i Ditës së Evropës ofron një mundësi të mirë për të reflektuar mbi drejtimin e ardhshëm të BE-së.
Është e nevojshme. Lufta në Ukrainë po ndryshon Evropën, edhe nëse disa qeveri nuk duan të shohin trazirat që po ndodhin brenda dhe jashtë bllokut.
Disa ndryshime po sfidojnë funksionimin e BE-së.
E para është eklipsi i procesit Monnet, i cili ka vënë në lëvizje atë që është BE-ja e sotme.
Shkurtimisht, kjo ishte një metodë e bazuar në integrimin politik dhe demokratizimin e BE-së.
Me kalimin e viteve është bërë teknokratike dhe burokratike. Grindja mes shteteve anëtare ka margjinalizuar mendimin strategjik dhe vendosmërinë. Shkatërrimi i Ukrainës dhe përgjigja e Evropës ndaj agresionit të Rusisë kërkon që liderët evropianë të kenë një mentalitet të ri.
Së dyti, epoka e “pafajësisë” me Rusinë ka mbaruar—të paktën për disa vende anëtare të BE-së.
Duke lënë mënjanë paqartësinë e vazhdueshme të Gjermanisë për Rusinë dhe mungesën e udhëheqjes nën kancelarin Olaf Scholz, kjo po ndryshon qendrën e gravitetit të BE-së. Deri vonë, ajo ishte e fiksuar në tandemin franko-gjerman. Tani jo më.
Në vend të saj, Franca dhe Polonia po zënë skenën qendrore në një Evropë ku vendet baltike dhe të Evropës Qendrore – me përjashtim të Hungarisë – po gjejnë vendin e tyre në bllok.
Presidenti Emmanuel Macron, i rizgjedhur, tani është në gjendje të mirë për të marrë udhëheqjen e BE-së.
Disa qeveri të Evropës Qendrore mund të shmangin këtë rol duke pasur parasysh vendosmërinë e Macron për një dialog të hapur me Presidentin Vladimir Putin.
Por vetëm Parisi nuk mund ta ndryshojë BE-në. Së bashku me Varshavën, ata mund të formojnë një axhendë të re për Evropën.
Polonia, me shtetet baltike, Sllovakinë dhe Republikën Çeke, mund të marrë një përgjegjësi të veçantë për rinovimin e marrëdhënieve të BE-së me Evropën Lindore. Këto vende anëtare të BE-së i kuptojnë vështirësitë e kalimit në demokraci – dhe kërcënimin rus.
Për më tepër, ndjeshmëria e tyre për Evropën Lindore duhet të kapitalizohet, veçanërisht pasi lufta në Ukrainë e ka bërë Partneritetin Lindor të BE-së pothuajse të vjetëruar.
Do të duhet vullnet i jashtëzakonshëm politik dhe imagjinatë strategjike për të integruar Evropën Lindore sa më shumë që të jetë e mundur në strukturat e BE-së.
BE tashmë ka marrëveshje për liberalizimin e tregtisë dhe vizave me Moldavinë, Gjeorgjinë dhe Ukrainën. Por integrimi duhet të jetë më i thellë dhe më sistematik. Ndërkohë që këto vende kanë aplikuar kohët e fundit për t’u bashkuar me BE-në, mund të bëhet shumë më tepër me aplikimet e tyre.
Për shembull, pse të mos u jepni këtyre vendeve një status të veçantë në Komitetin Politik dhe Siguri të BE-së (KPS), madje edhe të drejta të kufizuara votimi?
Siç ka treguar lufta e Rusisë në Ukrainë, këto vende kanë nevojë të dëshpëruar për të marrë mjetet e sigurisë, trajnimin e policisë dhe pjesëmarrjen në misionet e BE-së për menaxhimin e krizave.
Afërsia e tyre gjeografike me Rusinë, përvojat e tyre historike dhe kompleksiteti i transformimit të shoqërive të tyre do të ndryshonin natyrën e perceptimit të kërcënimit dhe nevojat e sigurisë brenda vetë BE-së.
Shkatërrimi i pamëshirshëm i qyteteve dhe qytezave të Ukrainës nga Rusia, ka ndihmuar në krijimin e një perceptimi të përbashkët të kërcënimit midis shumicës së qeverive evropiane.
Pjesëmarrja e Evropës Lindore në PSC do ta zgjeronte këtë perceptim. Në fund të fundit, këto janë vende që janë shumë të cenueshme ndaj ambicieve politike të Rusisë, sulmeve kibernetike dhe shantazheve energjetike.
BE-ja duhet të kuptojë natyrën e kërcënimit me të cilin përballet Evropa Lindore, sigurinë për të cilën ka nevojë dhe se si paqëndrueshmëria në rajon ndikon në stabilitetin e bllokut.
Një çështje e tretë kyçe është roli i diasporës së bashku me ikjen e njerëzve të mirëarsimuar.
Të dy po ‘grabisin’ talentin jo vetëm nga vendet anëtare të BE-së, veçanërisht vendet baltike dhe Evropën Qendrore, por edhe Evropën Lindore, për të mos përmendur ndikimin në demografi.
Për t’iu kundërvënë prirjeve të tilla, BE-ja mund të krijojë një model të ndikuar nga programi Erasmus që u ka dhënë kaq shumë të rinjve në të gjithë Evropën mundësinë për të studiuar jashtë vendit.
Në praktikë, pse të mos gjejmë mënyra për ta bindur diasporën të kthehet në shtëpi?
Kjo nuk është një detyrë e lehtë, duke pasur parasysh pagat e ulëta, kushtet e këqija të punës, korrupsionin dhe qeverisjen e dobët në fqinjët lindore të BE-së.
Por nëse këto vende duan të forcojnë sundimin e ligjit, të krijojnë një klasë të mesme dhe të krijojnë institucione të forta demokratike, ata do të kenë nevojë për qytetarët e tyre për të ndihmuar në ndërtimin e një shërbimi civil, ndërtimin e një sistemi shëndetësor dhe ndërtimin e një shoqërie civile të gjallë.
Kjo listë e dëshirave mund të shihet si joreale apo edhe e kundërshtuar nga disa shtete anëtare.
Por kjo ka të bëjë me njohjen e BE-së se lufta e Rusisë në Ukrainë kërkon një mentalitet të ri për të zëvendësuar një status quo anakronike.
Pritja nuk është një opsion.
Burimi: Carnegie Europe
Përktheu dhe përshtati: Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Demokracia e madhe”, Gérard Depardieu lë Putinin
