Arbëreshët u vendosën në jug të Italisë, pas vdekjes së Gjergj Kastriotit dhe rënies së Arbërisë nën sundimin osman. Nga cilat zona të Arbërisë erdhën në Siçili? Ku u vendosën dhe ç’gjurmë gjejmë sot nga ajo kohë? Në shkrimin vijues mbi kolonitë arbëreshe në Jug të Italisë, specifikisht në Siçili, i botuar në vitin 1944 në revistën “Leka”, – me një rëndësi të veçantë, – autori Kolë Kamsi, sjell fakte interesante. Madje, ai ka botuar edhe dy dokumente të vitit 1467, ku shënohet se këto katunde arbëreshe ishin krijuar përpara se heroi ynë Gjergj Kastriotit Skënderbeut të ndahej nga jeta.
Kolonit e Siqilìs
Katundi arbresh i Palac Adrianit ngrehet 696 m. mbi sipërfaqe të detit, ndërmjet malesh të nalta, e ndodhet 88 km. larg prej qytetit të Palermit.
Mbi themelimin e kësaj kolonije, Gavril Dara shkruen: “Për shka kemi ndigjue prej prindvet t’onë, Shqiptarët qi ndërtuen në Siqili katundin e Palac Adrianit u shpërngulën nga Kruja, mbasi ra kjo mbas vdekjes së Skanderbeut, ndër duer të Turqvet, e nga qytetet e tjera qi ngjindën afër Krùs. Qenë dy mijë vetë; u nisën prej Lezhes e duelën në bregun e Catania-s, ku ndêjën dy vjet ndër shatorre e kasolle”.
Të tjerë studiues, të mbështetun gjithnji në gojëdhanë, e bijën themelimin e Palac Adrianit kah gjysma e parë e shekullit të XV, në nji kohë me dy katundet Kuntisa Entelina e Mezzojuso, prej familjevet të çetavet shqiptare qi vojtën në Siqili me Gjergj Reres-in. E kjo traditë, thonë, mund të besohet si e vërtetë pse:
1) të trija këto koloni e kanë të njajtë shqiptimin e djalektit shqip e jo ashtu si e flet katundi i Piana-s s’Arbreshvet;
2) e kanë zgjedhë për pajtuer Shën Kollin, i cili ka qenë pajtori i Derës bujare të Reres-vet.
Qi katundet arbreshe Kuntisa Entelina, Mezzojuso e Palac Adriani të jenë ndërtue në nji kohë, pak vjet përpara se të vdesë Kreshniku i Krùs, e provojnë edhe dy dokumenta historikë të Gjonit t’Aragonës, mbretit të Siqilis, të shpallun në Barçelonë me 8 e me 18 tetuer të vjetit 1467.
Në të parin dokument lexohet:
“Nos Ioannes dei Gratia Rex Aragonum, Siciliae Hierusalem Valentiae.
Na Gjoni për hir të Zotit, Mbret i Aragonvet, i Siqilis, i Jeruzalemit e i Valencjes.
Per littera illustrissimi sunt Nicolaus Biderius Lascari et Costantinus Masrechius Castriota Epiri et Albaniae Reguli, strenui duces contra Turcas, Georgii Masrechii Castriota Scanderbegh consanguinei, quorum patres cum dicto Georgio Scanderbegh et eorum militibus, paucis annis praeteritis ex Albania transitantes pro conservatione Regni nostri Siciliae et totius Regni Neapolis ex Galicis Andavagensibus incursinibus magnopere adhibuerunt. Nunc Albania et Epiro a Turcis invasis, praedicti Nicolaus et Costantinus in nostro Regno Siciliae transeuntes eum nonnulis coloniis, illine habitare praetendunt.
Ideo confisi nos de eorum catholica religione, integritate, bonitate, prudentia ac valore et eorum magnam nobilitatem animadvertentes… etc.
Me letrat e të Përndritshmit Mbretit të Napulit, Ferdinandit, nipit t’onë, na qenë porositun Nikollë Bider Laskari e Kostantin Masrek Kastriota, princa t’Epirit e të Shqipnìs, prisa trima kundra Turqvet, farefis me Gjergj Kastriot Skanderbegun, etnit e të cilvet me të përmêndunin Gjergj Skanderbegun e me ushtarë të vet, disa vjet përpara, tue ardhun nga Shqipnija, ndihmuen shum për mprojtjen e Mbretnis s’onë të Siqilìs e të tanë Mbretnis së Napulit kundra sulmevet Galike-Angjoine.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Berishajt” e Buenos Aires, Argjentinë
‘Hora degli Albanesi’, jeta e pasardhësve të Skënderbeut në Palermo
“Çamëria” marshon në New York
