Vetëm disa ditë përpara se Shtëpia e Bardhë të publikonte Strategjinë e re të Sigurisë Kombëtare të Shteteve të Bashkuara në tetor, administrata e Presidentit Joe Biden njoftoi kufizime gjithëpërfshirëse të eksportit që synonin të ndalonin Kinën të përparonte teknologjikisht. “Bota po ndryshon,” vëren Strategjia e Sigurisë Kombëtare – dhe SHBA-ja po reagon dukshëm nga të gjithë, duke i shpallur luftë ekonomike Kinës, duke përdorur tregtinë si armën e saj kryesore.
Megjithatë, ky zhvillim mori mbulim të pakët të medias kryesore. Siç vëren Eduard Luce i Financial Times, “një superfuqi i shpalli luftë një fuqie të madhe dhe askush nuk e vuri re”. Kjo ndoshta nuk është befasuese, duke pasur parasysh paqëndrueshmërinë e ciklit të lajmeve dhe spektaklet konkurruese të pushimeve nga puna në Twitter dhe shkrirjes së kriptomonedhave. Por politika e re e SHBA-së ndaj Kinës do të jetë shumë më e rëndësishme se cilado prej këtyre historive.
Konsideroni sugjerimin mjaft të mprehtë të Këshilltarit të Sigurisë Kombëtare të SHBA-së, Jake Sullivan, në shtator, se nuk mjafton më që ekonomia më e madhe në botë thjesht të konkurrojë rivalët e saj ekonomikë përmes inovacionit teknologjik. Implikimi është se Amerika duhet të bëjë gjithçka që mundet për t’i mbajtur ata rivalë prapa dhe për t’u shkaktuar atyre sa më shumë dhimbje ekonomike që të jetë e mundur. Megjithatë, kjo pikëpamje sinjalizon qartë dobësi. Është një pranim që politikat që synojnë rritjen e konkurrencës ekonomike të Amerikës mund të kenë vetëm sukses të kufizuar.
Sigurisht, kufizimet e reja të eksportit po justifikohen në emër të sigurisë kombëtare, për të adresuar bashkimin ushtarako-civil që praktikon Kina dhe rëndësinë në rritje të “mallrave me përdorim të dyfishtë” (teknologji që janë të dizajnuara për qëllime tregtare, por kanë aplikacionet ushtarake). Siguria kombëtare është gjithmonë një arsyetim tërheqës, kjo është ndoshta arsyeja pse politikat e reja ekonomike të SHBA-së kundrejt Kinës kanë hasur në miratimin dypartiak. Megjithatë, strategjia është thellësisht problematike.
Së pari, ndërsa argumenti i sigurisë kombëtare është i lehtë për t’u bërë, është i vështirë për t’u verifikuar. Pikërisht argumente të tilla çuan në një luftë të gjatë dhe të kushtueshme në Irak, e cila vazhdoi edhe pasi arsyetimi i deklaruar i luftës – kërcënimi i supozuar i armëve irakiane të shkatërrimit në masë – ishte provuar të ishte i pabazë. Ndërsa Kina sigurisht ka ndryshuar gjatë dhjetë viteve të fundit, ajo nuk është Rusia. Është e tepruar të vendosësh sanksione të rënda ekonomike tani nga frika se çfarë mund të bëjë Kina në Tajvan ose në Detin e Kinës Jugore. Më keq, sanksionimi i Kinës tani mund të rezultojë i kundërt, duke i shtyrë liderët e saj të miratojnë një qëndrim më agresiv sesa do të kishin ndryshe.
Së dyti, koncepti i mallrave me përdorim të dyfishtë është i gabuar, duke pasur parasysh se çdo mall ka potencial për përdorim civil dhe ushtarak. Ushtarët duhet të ushqehen dhe të vishen, kështu që ushqimi dhe veshja duhet të kufizohen gjithashtu si mallra me përdorim të dyfishtë?
Teknologjia e zhvilluar për përdorim komercial shpesh përdoret për qëllime ushtarake dhe ushtria ka qenë gjithmonë një nga klientët kryesorë për teknologjitë moderne. Është për të ardhur keq që lufta ka nxitur kaq shumë përparim teknologjik. Por nëse shqetësimi është me të vërtetë siguria kombëtare, SHBA-ja duhet të ndalojë të gjithë tregtinë me vendet jomiqësore, jo vetëm tregtinë me produkte të avancuara teknologjikisht. SHBA-ja tashmë mund të jetë duke lëvizur në atë drejtim me idenë e “mbështjelljes së miqve”. Por historia tregon se miqtë tanë sot mund të mos jenë miqtë tanë nesër.
Në fakt, lëvizjet e Amerikës kundër Kinës kanë të bëjnë më pak me sigurinë kombëtare dhe më shumë me dominimin ekonomik. Nëse vazhdon (një “nëse” e madhe), përparimi mbresëlënës që ka bërë Kina gjatë tre dekadave të fundit mund ta bëjë atë me të vërtetë ekonominë më të rëndësishme në botë. Por është e gabuar të supozohet se mirëqenia globale është një lojë me shumën zero dhe se ngjitja e Kinës nënkupton rënien e Amerikës.
Për më tepër, mbetet për t’u parë se sa efektive do të jenë sanksionet e reja, duke qenë se SHBA-ja i vendosi ato në mënyrë të njëanshme pa u konsultuar me aleatët e saj. Kufizimet e eksportit, në veçanti, kërkojnë një koordinim të ngushtë dhe tashmë ka arsye për të dyshuar se disa vende do të shkojnë në përputhje me politikën e SHBA. Vizita e fundit në Kinë nga kancelari gjerman Olaf Scholz dhe një delegacion biznesi gjerman i nivelit të lartë erdhi vetëm disa ditë pasi Gjermania miratoi një marrëveshje të diskutueshme për të lejuar gjigantin kinez të transportit COSCO të blejë 25% të aksioneve në Portin e Hamburgut.
Në mënyrë të ngjashme, që nga njoftimi fillestar i administratës Trump për kufizimet e eksportit që synojnë ZTE-në dhe më pas Huawei-n, autoritetet amerikane janë përpjekur të minimizojnë ndikimin negativ të kufizimeve të tilla në kompanitë amerikane dhe të eliminojnë kanalet që lejojnë pjesëmarrësit në zinxhirët globalë të vlerës të shmangin sanksionet. Industria globale tenton të qëndrojë një hap përpara përpjekjeve të SHBA-së për zbatimin e ligjit.
Më e rëndësishmja, edhe nëse kufizimet e eksportit rezultojnë efektive, ato nuk do ta ndalojnë Kinën të zhvillojë teknologjitë e prodhimit vendas përfundimisht. Në rastin “më të mirë”, sanksionet e reja do t’i blejnë SHBA-së disa vite shtesë dominimi ekonomik, me koston e një marrëdhënie ekonomike paqësore që u ka shërbyer mirë të dyja vendeve për tre dekada.
Ndërprerjet në zinxhirët kompleksë të vlerës globale do të rrisin çmimet për konsumatorët dhe do të pengojnë përparimin teknologjik. Bashkëpunimi për çështje vendimtare si ndryshimi i klimës do të vuajë. Dhe punëtorët në SHBA ende nuk do të shohin kthimin e industrive prodhuese të zhdukura prej kohësh. Përfituesit më të mëdhenj do të jenë konsulentët dhe avokatët që paguhen për të ndihmuar kompanitë të kuptojnë se si të përballen me rregulloret e ndërlikuara dhe kërkesat e reja të licencimit.
SHBA dhe shumë ekonomi të tjera të përparuara duket se kanë harruar se sa përfituan nga hapja e Kinës gjatë tre dekadave të fundit. Sigurisht, procesi nuk ishte perfekt: kompanitë e huaja nuk fituan aksesin në treg që kishin shpresuar në Kinë dhe punëtorët dhe rajonet amerikane të prekura drejtpërdrejt nga konkurrenca e importeve nga Kina patën një çmim të rëndë. Qeveritë nuk ndoqën kurrë politika të mjaftueshme plotësuese për të kompensuar ata që janë prekur negativisht nga hyrja e Kinës në sistemin botëror të tregtisë. Por “mbytja” e ekonomisë së Kinës duke u përpjekur të ndalojë zhvillimin e saj teknologjik dhe ekonomik nuk është zgjidhje për këto probleme.
SHBA dhe Kina kanë arritur të bashkëjetojnë në mënyrë paqësore dhe të përparojnë në të kaluarën, pavarësisht dallimeve të mëdha në kultura dhe regjime politike. Në rastin më të mirë, një luftë ekonomike do t’i jepte SHBA-së një fitore Pirrhike. Në rastin më të keq, mund të fillojë një luftë e re e ftohtë dhe të na sjellë një hap më afër një konfrontimi ushtarak. Sido që të jetë, nuk është në interesin e askujt.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Project Syndicate“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Me apo pa koronavirus, Kina do tejkalojë SHBA”
“Ëndrra e vjetër e fshatarit për të patur tokën e tij”
“Amerika e Para”, në stilin e Biden
