Midis shumë çështjeve të politikës së jashtme të vitit që sapo lamë pas, dy prej tyre ka të ngjarë të mbeten të një rëndësie të veçantë gjeostrategjike edhe për vitin 2023. E para nëse do të bëhet realitet dëshira e Ukrainës për t’u bërë anëtare e NATO-s. E dyta si do të trajtohet regjimi iranian në dritën e marrëveshjes mbi programin e tij bërthamor.
Kur flitet për NATO-n, procedura e zgjerimit të aleancës është vërtet e ndërlikuar, siç ilustrohet nga refuzimi i vazhdueshëm i Turqisë për të pranuar Suedinë dhe Finlandën si anëtare të reja. Ajo kërkon jo vetëm unanimitetin nga vendet anëtare, por çdo anëtar duhet të marrë miratimin edhe nga parlamenti i tij kombëtar, pasi vendimi lidhet me një traktat zyrtar ndërkombëtar.
Prandaj për të reaguar në mënyrën e duhur ndaj kërkesës së Ukrainës për t’iu bashkuar aleancës, mund të jetë e dobishme të rikujtojmë tri kriteret e zbatuara gjatë raundit fillestar të zgjerimit të NATO-s të vitit 1997.
Në atë kohë, ne shtruam për diskutim 3 pyetje: A është vendi në fjalë i bashkuar në dëshirën e tij për t’u anëtarësuar në NATO, apo një anëtarësim i mundshëm do të shkaktonte në ndarje të brendshme? A janë të gjithë anëtarët e aleancës në favor të këtij anëtarësimi? Dhe së fundi, a do ta rriste ky anëtarësim sigurinë dhe stabilitetin europian në përgjithësi?
Në atë kohë, ne rekomanduam që presidentët dhe krerët e shteteve të ftonin vendet e ardhshme anëtare vetëm nëse të tria këto pyetje mund të merrnin një përgjigje qartazi pozitive. Dhe në rastet e Polonisë, Republikës Çeke dhe Hungarisë, të tria pyetjeve iu përgjigjën me një “po!”
Por kur u ngrit çështja e Ukrainës gjatë Samitit të NATO-s në Bukuresht në vitin 2008, pati një debat të zjarrtë midis anëtarëve, ndërkohë që kancelarja gjermane Angela Merkel dhe presidenti francez Nikolas Sarkozi, arritën në përfundimin se nuk mund t’u jepej përgjigje pozitive që të tria pyetjeve.
Me shumë gjasa nga këndvështrimi i sotëm, mund të nxirren përfundime të ndryshme – veçanërisht në lidhje me çështjen e sigurisë dhe stabilitetit europian – edhe pse jo të gjitha shqetësimet nga të gjitha shtetet anëtare janë eliminuar. Ndoshta kjo shpjegon edhe arsyen se përse aleanca vazhdon të jetë shumë hezituese në përgjigjen ndaj ofertës së Ukrainës për anëtarësim në NATO.
Për sa i përket Iranit, sfida kryesore që duhet adresuar, do të jetë nëse do të vendosim sanksione më të rrepta ndaj këtij vendi, apo do të tregohemi të vetëpërmbajtur përballë shkeljeve aktuale të të drejtave të njeriut nga regjimi teokratik për shkak të interesit tonë për të ringjallur marrëveshjen bërthamore të 2015-ës.
Natyrisht, mbeten shqetësimet serioze sa i përket mbrojtjes së Traktatit Ndërkombëtar të Mospërhapjes Bërthamore. Megjithatë, shumica e ekspertëve besojnë se shanset për të ringjallur “Planin e Përbashkët Gjithëpërfshirës të Veprimit” (JCPOA) ishin zbehur shumë kohë përpara se të nisnin trazirat në Iran.
Për më tepër vetë Teherani nuk ka shfaqur kurrfarë gatishmëri për të rënë dakord me projekt-propozimin aktual që vjen nga vendet perëndimore. Dhe mbi të gjitha, nënshkrimi i një marrëveshjeje me Teheranin në këtë moment, do të dërgonte një sinjal krejtësisht të gabuar, pasi çdo lëshim nga Perëndimi mund të lexohej si në mbështetje e regjimit dhe njëherazi si një shuplakë për iranianët që po luftojnë për lirinë e tyre, si dhe për ata që janë tashmë të burgosur.
Prandaj, Perëndimi nuk duhet të hezitojë të vendosë sanksione shtesë ndaj regjimit të mullahëve. Dhe ndërsa masat aktuale ndëshkimore të planifikuara nga Bashkimi Europian duken si të vendosura me gjysmë zemre, blloku duhet të dëshmojë unitet dhe një qasje të ashpër ndaj regjimit teokratik.
Duke pasur parasysh dërgimin e vazhdueshëm të dronëve në Rusi, Teherani po e mbështet luftën gjenocidale të agresionit që Rusia po zhvillon në Ukrainë, dhe kjo është diçka e papranueshme. Si e tillë, Iranit duhet t’i bëhet e qartë se ai nuk po përballet vetëm me një sfidë të madhe të brendshme, por se do të përballet gjithashtu me izolim dhe sfida të mëtejshme në arenën ndërkombëtare.
Dhe teksa është gjithashtu e qartë se oferta për rigjallërimin e JCPOA, marrëveshjes mbi programin bërthamor të vitit 2015, duhet të qëndrojë në tryezën e negociatave, nëse Perëndimi dëshiron të mos i braktisë vlerat e veta, ai duhet të tregojë se populli i Iranit nuk do të braktiset në luftën e tij të guximshme për lirinë e tij.
Shënim: Wolfgang Ischinger, është president i Fondacionit të Konferencës së Sigurisë së Mynihut.
