Një vit më parë, Jens Stoltenberg po përgatitej të përfundonte mandatin e tij si Sekretar i Përgjithshëm i NATO-s dhe të kthehej në Norvegji për t’u bërë guvernator i bankës së saj qendrore, duke u marrë me vendosjen e normave të interesit dhe menaxhimin e pasurisë së madhe të vendit shumë të pasur me energji.
Ai ishte njeriu “më i mirë” për këtë punë, deklaroi në fillim të vitit të kaluar Ministri norvegjez i Financave. Por vetëm disa javë më vonë, Rusia pushtoi Ukrainën, dhe Stoltenberg u njoftua për një zgjatje të mandatit të tij.
Në këtë mënyrë ai u shndërrua në simbolin e përgjigjes së koordinuar të Europës ndaj luftës së agresionit të presidentit rus Vladimir Putin. Gjithsesi, zgjatja vetëm 1-vjeçare e mandatit do të skadojë në vjeshtë të këtij viti, dhe Brukseli po zien tashmë nga spekulime mbi emrin që do ta pasojë në këtë post shumë të rëndësishëm.
Në aleancën prej 30 anëtarësh, gati gjysma nuk kanë asnjë ndikim. “Këto janë zgjedhjet më pak transparente nga të gjitha. Përzgjedhja e emrit ndodh përmes konsultimeve midis vendeve më të fuqishme”- thotë një diplomat europian Foreign Policy në Bruksel.
Në parim vendimet e NATO-s bazohen te konsensusi, por 4 ekonomitë kryesore – Shtetet e Bashkuara, Gjermania, Franca dhe Britania e Madhe – ushtrojnë një ndikim të jashtëzakonshëm, edhe kur nuk e pretendojnë gjithmonë për veten pozicionin e lakmuar.
Zakonisht SHBA-ja nuk bëhet pjesë e garës për udhëheqjen politike të NATO-s, sepse tradicionalisht ka mbajtur një nga postet kryesore ushtarake në aleancë, atë të komandantit suprem të trupave të NATO-s në Europë, që tradicionalisht ka qenë një gjeneral amerikan.
Por emri që ajo mbështet ka peshën kryesore në vendimin përfundimtar. Gjermania dhe Franca nuk kanë gjasa të paraqesin kandidatët e tyre këtë vit, pasi që të dyja janë përpjekur të zgjidhin në mënyrë diplomatike konfliktin në Ukrainë dhe janë takuar me Putinin pak para fillimit të luftës.
Që nga ajo kohë ata janë përpjekur të rivendosin disi balancat kur dërgojnë ndihma humanitare dhe mjete mbrojtëse në Ukrainë. Jan Leser, nënkryetar i think-tankut “German Marshall Fund”, mendon se Gjermania nuk do ta dëshironte këtë pozicion pasi qëndrimi i saj ndaj Ukrainës është “tashmë i diskutueshëm”.
Kjo lë kryesisht si pretendente Britaninë e Madhe që pas Brexit dëshiron të ushtrojë pushtet në Europë. Nuk mbeten pas as skandinavët, të cilët shkojnë mirë me të gjithë, por e kanë pasur radhën me Stoltenberg dhe paraardhësin e tij Rasmusen; por edhe Italia dhe vendet e Europës Lindore, të cilat po u kujtojnë edhe një herë aleatëve rëndësinë e tyre gjeografike.
Disa analistë thonë se një udhëheqës nga një vend baltik do t’i dërgonte një sinjal të qartë Putinit se NATO do të mbështeste rajonin me të gjitha fuqitë e saj, nëse ai do t’i drejtonte raketat ruse në atë drejtim, por ka po aq shqetësime se liderët e këtij rajoni mund të jenë shumë të ashpër për të bërë paqe me të sa herë që konflikti përshkallëzohet.
Për këtë arsye, disa ekspertë kanë sugjeruar që distanca gjeografike mund të jetë një aset diplomatik, dhe për këtë arsye Kanadaja e largët mund të jetë një kandidate më e përshtatshme. Të tjerët thonë se lideri duhet të vijë nga vendet e Bashkimit Europian, që ka 21 anëtarë nga 30 anëtarët e NATO-s.
Italia, një shtet kufitar i vijës së parë në Mesdhe dhe shpeshherë pika e parë e hyrjes për emigrantët nga vendet më të varfra, shihet si një pretendent shumë legjitim. Ndër emrat më të përfolur janë Mark Rute, kryeministri aktual i Holandës, i cili i pyetur së fundmi për aspiratat e tij ka thënë se shumë shpejt mund të dëshirojë të largohet krejtësisht nga politika.
Pretendentë të tjerë janë Kristia Frilend, zëvendëskryeministre e Kanadasë, presidentja sllovake Zuzana Kaputova, kryeministrja e Lituanisë Ingrida Simonite dhe ish-presidentja kroate Kolinda Grabar-Kitaroviç, Por sipas 3 vëzhguesve të NATO-s me të cilët foli Foreign Policy, emrat e tyre përmenden shumë më rrallë në korridore e pushtetit.
Frilend dhe Kallas janë që të dyja gra dinamike në pozitat kryesore në vendet e tyre. Sekretarët e Përgjithshëm të NATO-s kanë qenë tradicionalisht kryetarë qeverish ose shtetesh. Por ky nuk është një rregull i vendosur dhe shumë analistë besojnë se do të ishte i pranueshëm edhe një zëvendëskryeministër ose Ministër i Jashtëm.
Frilend është mbesa e dy emigrantëve ukrainas në Kanada. Në vitin 2015, pas aneksimit të Krimesë, ajo shkroi një ese me titull “Ukraina ime”, ku tregoi se si gjyshërit e saj nga nëna “e shihnin veten si mërgimtarë politikë me përgjegjësinë për të mbajtur gjallë idenë e një Ukrainë të pavarur”.
Më pas media kanadeze raportoi se gjyshi i saj ishte i përfshirë në lëvizjen nacionaliste ukrainase dhe ishte kryeredaktor i “Krakivski Visti”, një gazetë e përshkuar si propagandistike naziste dhe shumë antisemite. Një lidhje e tillë mund t’i shkonte për shtat Kremlinit, që pretendon se po përpiqet ta çlirojë Ukrainën nga elementët nacionalistë dhe nazistë.
“Zyrtarët amerikanë e kanë thënë publikisht, madje edhe Angela Merkel, se ka pasur përpjekje nga pala ruse për të destabilizuar demokracitë perëndimore, dhe mendoj se nuk duhet të jetë befasi nëse të njëjtat përpjekje do të përdoren edhe kundër Kanadasë”- deklaroi Frilend kur u pyet për lidhjen e gjyshit të saj me nazistët.
Ajo u mbështet nga kryeministri kanadez Xhastin Trudo, që dëboi 4 diplomatë rusë për shkak të përpjekjes për ta diskredituar dhe për ta dëmtuar imazhin e saj publik. Trudo i përshkroi diplomatët si “propagandistë rusë, që po përhapnin histori të turpshme rreth saj”.
Disa vëzhgues të NATO-s thanë se ndërsa Frilend është në parim një kandidaturë e mirë, fakti që Kanadaja nuk është në Europë mund të jetë një burim fërkimi në një kohë kur kohezioni nuk është në nivel të lartë. Kallas është një sfiduese e denjë e Frilend për këtë post, jo vetëm sepse ajo është evropiane, por edhe sepse Estonia, në dallim nga Kanadaja, shpenzon të paktën 2 për qind të PBB-së së saj në mbrojtje, që është një synim i deklaruar i vendeve anëtare.
Megjithatë, Kallas shihet si anti-Putin dhe ka qenë në çdo rast kundër negociatave me të.
“Kallas është një udhëheqëse që flet hapur për gjërat qe mendon, dhe kjo mund t’i vërë jo pak herë në siklet vendet e Evropës Perëndimore. E para që më vjen në mendje është Franca. Parisi mund të ketë rezerva ndaj Kallas. Po sikur Emmanuel Macron të rinisë kontaktet me Putinin dhe Kallas ta kundërshtojë publikisht këtë gjë”- thotë Maks Bergman, drejtor i programit të Europës në Qendrën për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare.
Ndërsa Frilend dhe Kallas shihen si kundërshtarë shumë të paepur ndaj Putinit nga këndvështrimi i disave prej kombeve më të fuqishme europiane, Grabar-Kitaroviç mund të skualifikohet për shkak të miqësisë e saj të perceptuar, pasi shkëmbeu me të fanella futbolli kur shkoi në Rusi për të parë ndeshjet e Kroacisë në Botërorin e 2018-ës.
Për më tepër, ajo ka kundër edhe komentet e lidershipit aktual kroat. Presidenti aktual kroat Zoran Milanoviç ka kundërshtuar dërgimin e armëve të rënda në Ukrainë, duke thënë se ndihma perëndimore “po e zgjat luftën”. Sekretari britanik i Mbrojtjes Ben Uollas është një tjetër emër që përmendet, ashtu si edhe ish-kryeministrja britanike Tereza Mej.
Megjithatë Britania mund ta ketë të vështirë të bindë europianët e tjerë, shumë prej të cilëve janë ende të mërzitur me vendimin e saj për t`u larguar nga Bashkimi Europian. Por të tjerët, veçanërisht anëtarët e NATO-s që janë fqinjë me Rusinë, e shohin si një avantazh të madh fuqinë ushtarake të Mbretërisë së Bashkuar.
Më pas është Mario Draghi, ekonomist, bankier dhe ish-kryeministër Italisë dhe Federika Mogerini, ish-shefe e politikës së jashtme të BE-së dhe ish-ministra në Itali.
“Çështja është çfarë kërkojnë europianët dhe SHBA-ja. Unë mendoj se të jesh diplomat karriere është vetëm një pjesë e punës. Menaxhimi i qëndrimit të 30 vendeve kërkon njohje me temat e mbrojtjes. Dragi mund të jetë kompetent në të parën, por jo të dytën. Po ashtu një italian mund të ngrejë shqetësime midis kombeve lindore”- thotë Bergman. Ndërsa Leser mendon se uniteti evropian dhe koordinimi me Shtetet e Bashkuara janë të një rëndësie të madhe për të mposhtur Putinin dhe ambiciet e tij më të gjera.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Askujt nuk i takon të diktojë një zgjidhje për Kosovë-Serbi”
“Asnjë aleat tjetër i NATO-s nuk ka vuajtur më shumë se Turqia”
