Nga disa kilometra larg China 117 Tower, rrokaqiell i gjashtë më i lartë në botë, është një pamje e jashtëzakonshme – që rivalizon çdo gjë që Dubai, Hong Kong apo Nju Jork mund të ofrojnë. Megjithatë, me një inspektim më të afërt, ndërtesa në Tianjin zbulohet se është një sy i përmasave epike. Ndërtimi në “117”, siç e quajnë vendasit, nuk përfundoi kurrë. Seksione të mëdha mbeten të papërfunduara; pjesët e skeletit të betonit të kullës janë të ekspozuara ndaj botës së jashtme. Në vend që të bëhet një magnet për biznesin dhe pasurinë, ka vite që po zmbraps prosperitetin. Kulla të tjera të braktisura rrethojnë ndërtesën, duke formuar një varrezë të një distrikti qendror biznesi. Zyrtarët lokalë do ta fshihnin të gjithë zonën nëse mundeshin.
Rrëfimet e shpenzimeve ekstravagante të kota kanë qarkulluar në Kinë për vite me radhë, pasi qytetet dhe provincat akumuluan borxhe për të ndërtuar infrastrukturën dhe për të rritur PBB-në e vendit. Këto borxhe kanë arritur nivele të jashtëzakonshme—dhe fatura po vjen tani. Huamarrja shpesh qëndron në mjetet e financimit të qeverisë lokale (lgfvs), firma të krijuara nga zyrtarët për të shmangur rregullat që kufizojnë aftësinë e tyre për të marrë hua. Obligacionet e papaguara të këtyre subjekteve arritën në 13.6 trilion juanë (2 trilion dollarë), ose rreth 40% të tregut të bonove të korporatave të Kinës, në fund të vitit të kaluar. Huadhënia përmes kanaleve jo transparente dhe jozyrtare do të thotë, në realitet, borxhet janë shumë më të larta. Një vlerësim në vitin 2020 sugjeroi një shifër prej afro 50 trilion juanë.
Huamarrja në këtë shkallë dukej e paqëndrueshme edhe gjatë epokës së rritjes së shpejtë të Kinës. Por politikëbërja katastrofike i ka shtyrë qeveritë vendore në prag, dhe pas nxitimit të rihapjes, perspektiva afatgjatë për rritjen kineze është më e ulët. Politika e vendit për zero-kovid dëmtoi konsumin, uli prodhimin e fabrikave dhe detyroi qytetet dhe provincat të shpenzojnë qindra miliarda juanë për objektet e testimit dhe karantinës. Ndërkohë, një krizë pronash vitin e kaluar çoi në një rënie prej 50% të shitjeve të tokës, mbi të cilat qeveritë vendore mbështeten për të ardhurat. Megjithëse të dy problemet tani po lehtësohen – me braktisjen e zero-kovid dhe rregullat e pronës të liruara – një zinxhir katastrofik ngjarjesh mund të jetë vënë në lëvizje. Rreth një e treta e autoriteteve vendore po luftojnë për të bërë pagesat e borxheve, sipas një sondazhi të fundit. Shqetësimi kërcënon shërbimet qeveritare dhe tashmë po provokon protesta. Mospagimet mund të sjellin kaos në tregjet e obligacioneve të Kinës.
Për të përballuar bukën e gojës, qeveritë vendore kanë hyrë në qoshet më të kushtueshme dhe më të errëta të tregut. Më shumë se gjysma e obligacioneve të papaguara lgfv tani janë të pavlerësuara, përqindja më e lartë që nga viti 2013, sipas Michael Chang nga cgs-cimb, një ndërmjetës. Shumë lgfv nuk mund të emetojnë më obligacione në tregun e brendshëm të Kinës ose të rifinancojnë ato në maturim. Pagesat e obligacioneve tejkaluan paratë e ardhura nga emetimet e reja në tre muajt e fundit të 2022, për herë të parë në katër vjet. Për të shmangur mospagesat, shumë tani po kërkojnë kanale joformale të huamarrjes – shpesh të referuara si “borxhi i fshehur” sepse është e vështirë për auditorët të përcaktojnë se sa shumë i detyrohet. Interesi për këto borxhe është shumë më i lartë dhe afatet e shlyerjes më të shkurtra se ato në tregun e obligacioneve. Zyrtarë të tjerë kanë dalë në det të hapur. lgfvs vitin e kaluar emetoi një rekord prej 39.5 miliardë dollarësh në obligacione të shprehura në dollarë, për të cilat shumë tani paguajnë kuponë prej më shumë se 7%.
Këto norma më të larta kanë pasojat e një krize. Një raport nga Allen Feng dhe Logan Wright nga Rhodium, një firmë kërkimore, vlerëson se 109 qeveri vendore nga 319 të anketuara po luftojnë për të paguar interesat e borxheve, e lëre më të paguajnë principet. Për këtë grup autoritetesh vendore, interesi përbën të paktën 10% të shpenzimeve, një nivel jashtëzakonisht i lartë. Në Tianjin, kjo shifër është 30%. Qyteti, shtëpia e pothuajse 14 milion njerëzve dhe në bregun lindor të begatë të Kinës, është një kandidat kryesor për të qenë parazgjedhja që fillon një panik tregu. Edhe pse Tianjin fqinjë me Pekinin, situata e tij financiare është e ngjashme me vendet në provincat e largëta perëndimore dhe jugperëndimore. Të paktën 1.7 milionë njerëz janë larguar nga qyteti që nga viti 2019, një shkallë daljesh që i ngjan atyre nga provincat e brezit të ndryshkut. Të ardhurat e mjerueshme nga shitja e tokës mund të mbulojnë vetëm rreth 20% të detyrimeve afatshkurtra të LGFV të qytetit.
Në të gjithë Kinën, presioni mbi buxhetet lokale ka filluar të ndihet. Më 23 shkurt, një kompani private autobusësh në qytetin Shangqiu, në provincën Henan, tha se do të pezullonte shërbimet për shkak të mungesës së mbështetjes financiare të qeverisë. Të njëjtën gjë kanë thënë edhe disa të tjerë gjetkë. Shkurtimet e përfitimeve të kujdesit shëndetësor kanë nxitur protesta në qytete duke përfshirë Dalian dhe Wuhan, ku ata u pritën me një prani të madhe të policisë. Qeveritë vendore kanë luftuar për të paguar firmat private për faturat e lidhura me kovid, siç janë pajisjet e testimit. Në disa vende, ata gjithashtu nuk po paguajnë punëtorët migrantë, gjë që ka çuar në protesta të tjera.
Disa qeveri vendore kanë filluar të shesin asete në përpjekje për të shmangur dështimet. Një lehtësim i fundit i rregullave në bursat mund të ndihmojë lokalitetet të rrisin kapitalin nga publiku përmes listimeve. Qeveritë gjithashtu mund të fillojnë të grumbullojnë aktive në transaksione private. Megjithatë, është e paqartë se sa larg janë të gatshëm të shkojnë zyrtarët, ose kush do t’i blejë asetet që ofrohen. Një distrikt i ri biznesi në Tianjin duket se ka shumë nga shenjat dalluese të suksesit, për shembull – jo më pak se disa rreshta kullash të reja të ndezura dhe një përfaqësi e Porsche-s matanë rrugës. Por shumica e dyqaneve në katin e parë të projektit, i cili është në pronësi të përbashkët të një kompanie të pushtetit vendor dhe një firme private, janë bosh. Zyrtarët lokalë kanë filluar të nxjerrin në ankand kate individuale. Një shitje e tillë kohët e fundit përfundoi pa blerës.
Qeveria qendrore po transferon fonde në lokalitete në një shkallë më të madhe se kurrë më parë. Më shumë se 30 trilion juanë u vunë në dispozicion midis 2020 dhe 2022, sipas zotërinjve Feng dhe Wright. Një lgfv në qytetin e Zunyi, në provincën jugperëndimore të borxhit të Guizhou, së fundmi ra dakord me bankat lokale për të ulur normat e interesit, për të shtyrë pagesat e principalit për dhjetë vjet dhe për të zgjatur maturimin e borxhit të saj në 20 vjet. Marrëveshje të tilla mund të bëhen më të zakonshme në të ardhmen. Përkrahësit argumentojnë se ata tregojnë një gatishmëri të vërtetë nga ana e zyrtarëve vendorë për të paguar borxhet e tyre dhe janë një pranim se thjesht do të marrë më shumë kohë nga sa pritej.
Por borxhi gjithnjë në rritje gjatë dekadës së fundit sugjeron se shumë projekte nuk do të bëhen kurrë vërtet fitimprurëse, thotë Jack Yuan i Moody’s, një agjenci vlerësimi. Lgfv me probleme në Zunyi, për shembull, ka pasur flukse monetare negative që nga viti 2016 dhe duket se ka pak shpresë për një kthesë. Siç pyesin analistët e Rhodium, nëse këto qeveri nuk mund të bënin pagesa kur rritja e PBB-së lokale ishte e lartë, shpesh mbi 7%, si do t’ia dilnin ato në dekadën e ardhshme, me një rritje ndoshta prej 3%?
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “The Economist“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
A ka afat mrekullia ekonomike e Kinës?
A mund ta ndëshkojë Perëndimi Kinën siç ndëshkoi Rusinë?
AlJazeera: Kina shënon suficit tregtar rekord
