Me fillimin e muajit të shenjtë të Ramazanit këtë javë, miliona muslimanë në mbarë botën po ndiejnë efektin e inflacionit.
Çmimet e ushqimit dhe energjisë janë rritur në mbarë botën, ndërsa lufta e Rusisë në Ukrainë, efektet e vazhdueshme të pandemisë Covid-19 dhe ngjarjet e lidhura me ndryshimet klimatike rëndojnë mbi ekonominë globale.
Vendet e Jugut Global – veçanërisht në Lindjen e Mesme, Azi dhe Afrikë, ku jetojnë shumica dërrmuese e muslimanëve të botës – janë gjithashtu ndër vendet më të goditura nga rritja e çmimeve dhe mungesa e furnizimeve kryesore.
Programi Botëror i Ushqimit (WFP) vlerëson se 349 milionë njerëz në 79 vende ishin jashtëzakonisht të pasigurta ushqimore në vitin 2022 dhe më shumë se 140 milionë kërkuan ndihmë, dhe ky numër nuk pritet të ndryshojë shumë në vitin 2023. Azia dhe Afrika janë shtëpia e numrit më të lartë të njerëzve të paushqyer.
Rritjet e çmimeve të ushqimeve, nga ana tjetër, i detyrojnë familjet të ulin shpenzimet për mallra dhe shërbime të tjera, tha për Al Jazeera Friederike Greb, një ekonomiste në WFP.
“Nëse je i varfër, shpenzon më shumë se 50 për qind të të ardhurave për ushqim,” tha Greb.
Gjatë Ramazanit, a do t’i detyrojnë familjet kostot më të larta të ushqimit dhe pijeve që të shkurtojnë produktet tradicionale, duke përfshirë hurmat, ëmbëlsirat, biskotat dhe lëngjet me sheqer, apo t’i zëvendësojnë ato me alternativa më të lira? Si po zhvillohet kriza e kostos së jetesës për muslimanët në pjesë të ndryshme të botës? A mund të ketë kjo pasoja të tjera sociale? Dhe a mund të ndihmojnë bamirësitë?
Përgjigja e shkurtër: Në të gjithë vendet e goditura nga çmimet rekord të larta, shumë njerëz ka të ngjarë të zvogëlojnë festimet tradicionale të Ramazanit – nga ushqimi që konsumojnë deri te dhuratat që blejnë – kanë thënë bamirësitë, udhëheqësit e komunitetit dhe familjet myslimane. Grupet e ndihmës po përpiqen të adresojnë kërkesën në rritje për ndihmë. Por kriza gjithashtu mund të bashkojë komunitetin në mënyra të papritura.
Lindja e Mesme: “Njerëzit nuk kanë më para”
Përveç forcave globale, ekonomitë e rajonit janë goditur edhe nga faktorë lokalë, nga luftërat te thatësirat dhe fatkeqësitë e tjera natyrore. Më shumë se 90 për qind e sirianëve jetojnë nën kufirin e varfërisë sot, 12 vjet që nga fillimi i luftës brutale të atij vendi.
Kriza e tyre e kostos së jetesës pritet të përkeqësohet si pasojë e tërmeteve vdekjeprurëse në shkurt që kanë lënë më shumë se 50,000 njerëz të vdekur në Turqi dhe Siri. Në Turqi, norma e inflacionit muajin e kaluar ishte 55 për qind.
Në Egjipt, ku norma e inflacionit është rritur ndjeshëm dhe pothuajse ka arritur në 32 për qind në shkurt, qeveria është përpjekur të ndërhyjë për të zbutur efektet mbi të varfërit. Ajo hapi tregje me zbritje të Ramazanit, ku përbërësit ushqimorë si mielli, mishi dhe makaronat janë në shitje me çmime deri në 30 për qind më të ulëta se kudo tjetër, në janar, pothuajse tre muaj para fillimit të muajit të shenjtë.
Megjithatë, inflacioni i ushqimeve është rritur në vendin më të populluar të Lindjes së Mesme dhe arriti në 61.8 për qind muajin e kaluar. Sapo inflacioni i ushqimit të kalojë 15 përqind, “kjo do të ndikojë ndjeshëm në shpenzimet e tjera, duke përfshirë strehimin, kanalizimet dhe transportin”, tha Greb. Disa raporte sugjerojnë se edhe blerja e fenerëve tradicionalë të Ramazanit ka marrë një goditje.
Por asnjë komb në rajon nuk po lufton me një krizë të kostos së jetesës aq të rëndë sa Libani – dhe efektet do të jenë veçanërisht të dukshme gjatë Ramazanit, nga tryeza e darkës deri te tubimet shoqërore.
Libani, i cili është në vitin e katërt të një krize të thellë ekonomike, politike dhe sociale duke pritur gjithashtu numrin më të madh të refugjatëve për frymë në botë, po vuan nga inflacioni treshifror – 123 për qind në janar.
Darka tradicionale e iftarit të mbrëmjes së agjërimit do të jetë e papërballueshme për 80 përqind të njerëzve në vend, sipas American Near East Refugee Aid (ANERA), një shoqatë e shquar bamirëse që punon atje.
Paundi libanez (LL) ka humbur 98 për qind në vlerë kundrejt dollarit amerikan që nga fundi i vitit 2019. Edhe kostoja e yndyrës së përulur, një pjatë sallatë popullore, është rritur nga 4,250 LL në 2020 në 225,000 LL këtë vit. “Nëse keni dollarë, atëherë shuma nuk ka ndryshuar aq shumë, por nëse paguheni në lira, kjo është padyshim një ulje masive në fuqinë tuaj blerëse,” tha presidenti i ANERA, Sean Carroll për Al Jazeera.
Në vitin 2019, ANERA shpenzoi 50 dollarë për një paketë ushqimore që do t’i siguronte një familjeje nevojat e tyre bazë për gjithë muajin e Ramazanit. Tani, organizata shpenzon dy deri në tre herë më shumë për të ofruar të njëjtin shërbim, tha Carroll.
Pasiguria ushqimore pritet të prekë 1.46 milionë libanezë dhe 800,000 refugjatë sirianë në Liban (42 për qind e popullsisë totale të vendit) deri në prill 2023, sipas WFP.
Patricia Khoder, zëdhënësja në organizatën jofitimprurëse CARE Lebanon, tha se njerëzit po përballeshin duke ndryshuar modelet e tyre të burimit të ushqimit. “Njerëzit shkojnë në dyqan ushqimore në fund të ditës për të blerë mbetjet,” tha Khoder. “Nëse nuk marrin pako ushqimore, ata marrin hua oriz nga fqinjët.”
Kofta pikante libaneze, brumi popullor i pastë kallaj dhe xhallabi – një lëng i bërë nga melasa e ëmbël hurma dhe i zbukuruar me arra pishe ose bajame, që përdoret shpesh për të thyer agjërimin – janë bërë të papërballueshme për shumë familje.
Disa po mjaftohen vetëm me bukë – megjithëse kostoja e një buke është rritur gjithashtu nga 1,500 LL në 2018 në më shumë se 39,000 LL. “Ata thjesht vendosin pak trumzë ose një banane, sepse bananet janë fruti më pak i kushtueshëm,” tha Khoder.
Me mungesën e ushqimit të mjaftueshëm dhe çmimin e karburantit që nuk subvencionohet më nga qeveria, Fitër Bajrami – festivali fetar që shënon fundin e Ramazanit kur familjet gëzojnë njëra-tjetrën dhe ndajnë vaktet – ka të ngjarë të jetë një ngjarje më private.
“Njerëzit nuk kanë më para,” tha Khoder.
Azia: “Të ardhurat e mia nuk janë të mjaftueshme”
Ky është gjithashtu realiteti i hidhur për Burhanin, një elektricist në Islamabad, Pakistan, i cili mban një emër të vetëm. Familjet në të gjithë vendin me më shumë se 200 milionë banorë janë goditur nga një normë në rritje e inflacionit, e cila në shkurt ishte më e larta në pothuajse gjysmë shekulli.
Tashmë i sfiduar nga një krizë dëmtuese borxhi, kombi i Azisë Jugore vuajti nga përmbytjet shkatërruese vitin e kaluar që lanë tokat bujqësore më të mëdha se zona e Republikës Çeke të zhytur në ujë, duke çuar në një mungesë të madhe ushqimore.
Gjërat janë aq të këqija, tha Burhan, sa ai është mirënjohës nëse gjashtë fëmijët e tij marrin qoftë edhe një vakt në ditë. “Inflacioni është rritur shumë në muajt e fundit. Unë jam duke u përpjekur të bëj ose qiranë time ose të paguaj faturat e mia të shërbimeve,” tha 45-vjeçari për Al Jazeera. “Të ardhurat e mia nuk janë më të mjaftueshme për familjen time.”
Përpara Ramazanit, Burhan dukej i dëshpëruar. Ai mbështetet në miellin e subvencionuar nga qeveria.
“Por edhe kjo është bërë e shtrenjtë. Një qese mielli prej 20 kilogramësh, e cila dikur kushtonte 600 rupi (2,10 dollarë) tani shkon për 1,100 rupi (3,90 dollarë),” tha ai.
Puna e tij varet nga projektet e ndërtimit, të cilat janë ngadalësuar së bashku me ekonominë e gjerë në muajt e fundit. Ai shiti makinën e tij për të mbijetuar. Nuk mjaftonte. Kështu që ai duhej të tërhiqte tre fëmijët e tij nga shkollat private dhe t’i pranonte në shkollat e drejtuara nga qeveria që paguajnë tarifa më të ulëta.
Tani, ai është i shqetësuar për përmbushjen e pritjeve të fëmijëve të tij në prag të Bajramit. “Do të jem mjaft i lumtur nëse mund të vendos diçka për të ngrënë në tryezë çdo mbrëmje,” tha ai. “Nuk ka asnjë shans për të blerë rroba të reja për asnjë nga fëmijët e mi.”
Në fakt, ekonomistët presin që inflacioni të përkeqësohet gjatë Ramazanit, kur çmimet e ushqimeve zakonisht rriten sepse familjet shpenzojnë më shumë sesa do të bënin ndryshe. Sakib Sherani, një ekonomist me bazë në Islamabad, tha se shifrat e qeverisë sugjerojnë se fuqia blerëse e pakistanezit mesatar është gërryer me më shumë se 40 për qind gjatë vitit të kaluar. Pamja reale – veçanërisht për komunitetet me të ardhura të ulëta – mund të jetë shumë më e keqe, tha Sherani për Al Jazeera.
Sajid Amin, një zyrtar i lartë në Institutin e Politikave të Zhvillimit të Qëndrueshëm, një institut kërkimor në Islamabad, tha se “kaosi politik” i vazhdueshëm në vend po dëmtonte gjithashtu aftësinë e qeverisë për t’iu përgjigjur krizës.
“Ajo që kishim më parë ishte paqëndrueshmëria politike e cila tani është kthyer në kaos”, tha Amin. “Ata [qeveria] nuk janë në gjendje të mbajnë nën kontroll çmimet e ushqimeve.”
Lufta është akute edhe në pjesë të tjera të Azisë.
Në Indonezi, e cila ka popullsinë më të madhe myslimane në botë, një studim i ri ka zbuluar se 70 për qind e konsumatorëve të Gen Z po planifikojnë të shpenzojnë më pak për të blerë për veten e tyre këtë Ramazan, krahasuar me vitin e kaluar. Më shumë se një e treta e të anketuarve thanë se nuk do të udhëtonin gjatë muajit dhe 43 për qind thanë se do të shkurtonin shpenzimet e tyre për dhurata. Me 5.47 për qind, norma e inflacionit të Indonezisë në shkurt, megjithëse shumë më e ulët se ajo e Pakistanit, ishte mbi nivelet e përcaktuara nga banka qendrore e vendit – me çmimet e ushqimeve dhe pijeve që rriteshin më shpejt përpara Ramazanit.
Ndërkohë, në Bangladesh, ministria e tregtisë parashikoi në fillim të këtij muaji se kërkesa për mallra thelbësore – duke përfshirë biskotat, bukën dhe vajin – do të binte 20 për qind këtë Ramazan krahasuar me vitin e kaluar. Shkalla e inflacionit të vendit, që qëndron pak nën 9 për qind, është në nivele të papara në një dekadë. Për më shumë se një milion refugjatë Rohingya që ikën nga Mianmari dhe jetojnë në Bangladesh, edhe mbijetesa – e lëre më festimet – duket më e vështirë, me WFP që njofton shkurtime në buxhetin e ushqimit për ta që përkon me periudhën e Ramazanit.
Kthehu në Pakistan, Burhan tha se nuk ka shumë për të mbajtur, përveç “shpresës dhe lutjeve”.
Afrika: “Nevojat janë shumë më tepër këtë vit”
Në Kenia, Sheikh Juma Ngao po përgatitet për një Ramazan të pazakontë. Siç është, 17 për qind e popullsisë së vendit jeton në varfëri ekstreme. Por një normë inflacioni që ka vazhduar me kokëfortësi mbi 9 për qind që nga shtatori i kaluar, po shton problemet e shumicës së kenianëve.
“Shumë kenianë nuk janë në gjendje të marrin tre vakte në ditë, sepse mallrat janë shumë të shtrenjta,” tha Ngao, kryetar i Këshillit Kombëtar Këshillimor Musliman Kenian, një grup komuniteti, për Al Jazeera.
Demonstruesit dolën në rrugët e kryeqytetit, Nairobi, dhe disa qyteteve të tjera të hënën për të protestuar kundër kostos së lartë të jetesës në shpërthimin e parë të madh të dhunës politike në vendin e Afrikës Lindore që kur Presidenti William Ruto mori detyrën gjashtë muaj më parë.
Për më tepër, një thatësirë e rëndë do të thotë se rreth 5.4 milionë kenianë ka të ngjarë të duhet të qëndrojnë pa ushqim dhe ujë të mjaftueshëm midis marsit dhe qershorit. Produktet kryesore si ugali, një qull i fortë gruri, tani janë më të kushtueshëm, për shkak të ndërprerjeve në importet e ushqimit të vendit të shkaktuara nga lufta në Ukrainë. Rusia dhe Ukraina së bashku furnizuan vendet afrikane me më shumë se 40 për qind (PDF) të të gjitha importeve të grurit të saj përpara pushtimit të Kremlinit vitin e kaluar, sipas shifrave të Kombeve të Bashkuara.
Tani, me ekonominë në acarim, Ngao shqetësohet se ndihma e zekatit që muslimanët e pasur kanë ofruar tradicionalisht gjatë Ramazanit mund të vuajë gjithashtu.
“Shumë njerëz të biznesit nga komuniteti mysliman nuk do të jenë në gjendje të japin zekatin këtë herë,” tha Ngao. Dhe ka më shumë lajme të këqija. “Ne zakonisht ftojmë anëtarët e familjes, por ekonomia e keqe po e vë këtë në rrezik,” shtoi ai. “Po i lutemi Zotit që kjo traditë të mbijetojë.”
Ndërkohë, në Afrikën e Jugut, kriza e kostos së jetesës mund të përfundojë në fakt duke i afruar njerëzit gjatë Ramazanit.
Shejh Mogamat Safwaan Sasman, një zyrtar i lartë në Këshillin Gjyqësor Mysliman të Cape Town (MJC), një organ i udhëheqësve myslimanë, tha se “iftaret masive” po bëhen të zakonshme.
“[Xhamitë] në fakt po i inkurajojnë [njerëzit] që të kenë iftar në xhami në vend që ta bëjnë atë në shtëpi për të kujdesur për më shumë njerëz ose për ta bërë atë të shtrihet pak më tej,” tha ai për Al Jazeera.
Shoqëria e Vëzhguesve të Gjysmëhënës, organi nën MJC përgjegjës për shpalljen e fillimit të Ramazanit në provincën e Kepit Perëndimor të Afrikës së Jugut, do të prodhonte më parë 200 pako ushqimore gjatë Ramazanit, secila e destinuar për një familje mbi një muaj, tha Sasman. Tani, ata po bëjnë 350 për të vazhduar me kërkesën në rritje. Dhe grupet e tjera dhe xhamitë po bëjnë mijëra, tha ai.
“Nevojat janë shumë më tepër këtë vit,” tha ai.
Britania e Madhe dhe SHBA: “Është brutale”
Kriza po dëmton gjithashtu komunitetet myslimane në Perëndim.
Në Shtetet e Bashkuara, New York City njoftoi të hënën se ishte në partneritet me dy organizata bamirëse islamike për të shpërndarë 7,500 vakte iftari falas për familjet në nevojë gjatë Ramazanit.
Përtej Oqeanit Atlantik në Mbretërinë e Bashkuar, Sohail Hanif, CEO i Fondacionit Kombëtar të Zekatit (NZF) tha se nuk e kishte parë kurrë më parë komunitetin mysliman britanik të përballet me një luftë të tillë për koston e jetesës. “Është më e keqja – me siguri”, tha ai për Al Jazeera. “Është brutale.” NZF, tha Hanif, tani po merr një kërkesë të re për ndihmë të zekatit çdo 40 minuta, me kërkesën totale të dyfishuar krahasuar me vitin 2021.
Çmimet e ushqimeve po rriten me ritmin më të shpejtë në më shumë se 40 vjet. Inflacioni i ushqimeve dhe pijeve joalkoolike shënoi vlerën 16.8 për qind në muajin janar. Sipas Zyrës për Statistikat Kombëtare, çmimet e energjisë elektrike në Mbretërinë e Bashkuar u rritën me 66.7 për qind dhe çmimet e gazit me 129.4 për qind në 12 muajt deri në janar.
Kjo rritje e kostove duket se po prek në mënyrë disproporcionale muslimanët britanikë, me 19 përqind mes tyre që iu drejtuan bankave ushqimore gjatë vitit të kaluar, krahasuar me 11 përqind të popullsisë së përgjithshme, sipas Bordit të Zhvillimit të Bujqësisë dhe Hortikulturës në Mbretërinë e Bashkuar (AHDB).
Po ashtu po ndikon drejtpërdrejt në përgatitjet e Bajramit në MB. Myslimanët britanikë, raportoi AHDB të martën, po kalojnë nga mishi i qengjit në mish deleje dhe pule më të lirë.
Në një sondazh me 236 muslimanë nga biznesi i shënjestruar nga reklamat Nano Interactive, 45 përqind e të anketuarve thanë se prisnin të punonin më shumë orë për të kompensuar rritjen e kostove të jetesës këtë vit; dhe 41 përqind thanë se do të hanin më pak jashtë për iftar. Më shumë se 40 për qind po i drejtohen dyqaneve ushqimore buxhetore për të kursyer para, ndërsa 61 për qind thanë se do të shpenzonin shumë më pak për dhurata.
Megjithatë Hanifi mbetet me shpresë. Kur kriza e kostos së jetesës shpërtheu për herë të parë në vitin 2022, NZF gjithashtu pa një rritje prej 30 për qind në donacionet e zekatit gjatë Ramazanit. Hanifi tani po pret të shohë nëse ky trend do të përsëritet këtë Ramazan.
“Ka padyshim një rresht të argjendtë – komuniteti po kujdeset për veten shumë më tepër se më parë,” tha ai.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “AlJazeera“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Bota duhet të kuptojë sfidën e rindërtimit
ANALIZA/ Ekonomia botërore, rreziku dhe premisat
A po kthehet ekonomia botërore në vitet 1970?
