Më shumë se një dekadë pasi paketat e shpëtimit dhe masat shtrënguese e tërhoqën Greqinë nga pragu i falimentimit dhe një dalje nga eurozona, vendi është rimëkëmbur dhe është në majë të rifitimit të vlerësimit të tij të nivelit të investimeve.
S&P kohët e fundit ndryshoi perspektivën e saj për vendin nga e qëndrueshme në pozitive. Një përmirësim i plotë do ta vendoste Greqinë në trefishin B minus, vlerësimi më i ulët i vlerës së investimeve të agjencisë së vlerësimit.
Shumë, përfshirë guvernatorin e bankës qendrore të vendit, presin që përmirësimi të vijë pas zgjedhjeve të 21 majit nëse qeveria e re vazhdon me reformat dhe ruan stabilitetin politik.
Partia konservatore në pushtet Demokracia e Re ka një avantazh prej pesë deri në gjashtë pikë në sondazhe përpara Syrizës, partisë radikale të opozitës së majtë. Megjithatë, ajo pritet të ketë vështirësi për të formuar një qeveri pas raundit të parë të votimit, me grekët që do të kthehen në balotazh në korrik.
Fokion Karavias, shefi ekzekutiv i huadhënësit grek Eurobank, tha se kthimi në shkallën e investimit – me të cilin jo vetëm kostot e huamarrjes së qeverisë, por edhe ato të huadhënësve vendas dhe korporatave janë të lidhura pazgjidhshmërisht – do të sinjalizonte “kthimin më të madh në sistemin financiar europian”.
“Kishte shumë zëra që kërkonin daljen e Greqisë nga eurozona. Ata argumentonin se borxhi i vendit nuk do të ishte kurrë i qëndrueshëm, se do të jetë e pamundur të arrihet teprica parësore dhe se sistemi i tij bankar nuk do të jetë në gjendje të zvogëlojë stokun e kredive të këqija,” tha ai. “Në fund, asgjë nuk është e pamundur.”
Pas vitesh si fëmija problematik i Evropës, Greqia tani po rritet. Ekonomia bëri një nga rikuperimet më të forta nga pandemia Covid-19, me produktin e brendshëm bruto që u zgjerua 8.4 për qind në 2021 dhe 5.9 për qind vitin e kaluar.
Shifrat nga Eurostat, zyra e statistikave të BE-së, tregojnë se Greqia regjistroi një suficit buxhetor primar prej 0.1 për qind në vitin 2022. Shuma e kredive që tani janë me probleme në bilancet e bankave ka rënë nga më shumë se 50 për qind në 2016 në mbyllje në 7 për qind.
Ekonomistët në agjencitë e vlerësimit dhe bankat e investimeve si Goldman Sachs presin që Greqia të vazhdojë të tejkalojë bllokun këtë vit dhe vitin e ardhshëm.
Është shumë larg nga shkurti i vitit 2012, kur vlerësimi i kredisë i vendit iu afrua vlerësimit më të ulët – mospagimi selektiv – pas një krize borxhi që kërcënoi të copëtonte eurozonën.
Mungesa e statusit të nivelit të investimit rezultoi në kosto më të larta financimi dhe do të thoshte që, për njëfarë kohe, Bankës Qendrore Evropiane iu ndalua të blinte borxhin grek si pjesë e programeve të saj të blerjes së bonove shumëtrilionë euro për të stabilizuar ekonominë e bllokut.
Arritja në një pikë ku ribashkimi me klubin e nivelit të investimeve – një status i dhënë nga S&P vetëm në 70 vende – do të bëhej një mundësi reale ka qenë e vështirë.
Masat e dhimbshme shtrënguese kanë lënë gjurmë në një vend që tani ka një nga normat më të larta të varfërisë relative në BE. Deri para disa javësh, kur u rrit nga 832 euro në 910 euro në muaj, paga minimale ishte më e ulët se 12 vjet më parë.
Pas tkurrjes me gati një të katërtën nga kulmi në nadir, prodhimi i Greqisë mbetet thelbësisht nën nivelet e para krizës. Giorgos Chouliarakis, këshilltar ekonomik i guvernatorit të bankës qendrore greke, beson se një kthim në kulmin “duhet ende një dekadë”, ndërsa vetëm “një plan serioz investimi shumëvjeçar në kapitalin njerëzor, infrastrukturën kryesore dhe shërbimet shëndetësore” do të rrisë pagat.
“Shumë familje ndiejnë presionin nga çmimet më të larta në ushqime, energji dhe mallra të tjera bazë,” tha Nikos Vettas, drejtor i përgjithshëm i IOBE, një institut ekonomik me bazë në Athinë.
Reformat jo vetëm që kanë stabilizuar një ekonomi në rënie të lirë, por gjithashtu kanë çuar në disa përmirësime reale. Kryesorja midis tyre është tregtia: midis 2010 dhe 2021, eksportet e mallrave të vendit u rritën me 90 për qind, krahasuar me 42 për qind në zonën e euros në tërësi.
“Historia më e madhe e suksesit të Greqisë gjatë dekadës së fundit janë eksportet,” tha Dimitris Malliaropulos, kryeekonomist i bankës qendrore greke. Megjithatë, një faktor i madh ishin shkurtimet “të drejtpërdrejta” të pagave, shtoi ai. “Çmimi i këtij përmirësimi ishte i lartë.”
Dhimbja tani ka filluar të shpërblehet.
Pasi u rrit në 206 për qind gjatë pandemisë, borxhi i qeverisë greke si përqindje e PBB-së ra në 171 për qind vitin e kaluar, niveli i tij më i ulët që nga viti 2012 dhe një nga ritmet më të shpejta të reduktimit të borxhit në botë. Ai pritet të vazhdojë të bjerë në vitin 2023, i ndihmuar nga inflacioni i lartë.
“Në parim, fituesit nga inflacioni i lartë janë ata me shumë të ardhura të lidhura me inflacionin dhe jo shumë detyrime të lidhura me inflacionin,” tha Chris Jeffery, kreu i strategjisë së inflacionit dhe normave në Legal & General Investment Management. Vendi është gjithashtu relativisht më pak i ekspozuar ndaj kostove më të larta rajonale të huamarrjes, pasi maturimi mesatar i borxhit të tij është 20 vjet, krahasuar me shtatë vjet për ekonominë mesatare të përparuar.
“PBB nominale greke tani është rritur mbi 25 për qind në dy vitet e fundit. Borxhi i tyre nominal është rritur vetëm 4 për qind”, tha Jeffrey. “Një përmirësim i mëtejshëm i madh [në raportin e borxhit ndaj PBB-së] ka të ngjarë këtë vit, duke sjellë një përmirësim në shkallën e investimeve pa kaluar shumë kohë.”
Kovid ndihmoi në rritjen e të ardhurave duke i detyruar njerëzit të përdorin pagesa elektronike më të lehta për t’u gjurmuar ndërsa dyqanet mbylleshin. “Aktiviteti ekonomik që ishte në errësirë tani është zbuluar dhe tatuar,” tha Malliaropulos.
Greqia ka përfituar gjithashtu nga një rritje e investimeve të huaja direkte, të cilat u rritën 50 për qind vitin e kaluar në nivelin më të lartë që nga fillimi i regjistrimeve në vitin 2002. Fondi i rimëkëmbjes pas pandemisë së BE-së është vendosur të japë 30.5 miliardë euro grante dhe kredi për Greqinë deri 2026, e barabartë me 18 për qind të PBB-së aktuale.
Turizmi – sektori më i madh i ekonomisë greke, që përbën rreth një të pestën e PBB-së – vitin e kaluar u rikuperua për të arritur në 97 për qind të niveleve para pandemisë. Të huajt jo vetëm që i kalojnë pushimet në vend, por po investojnë shumë edhe në pasuri të paluajtshme. Shitjet e pronave për blerësit jashtë shtetit ishin pothuajse katër herë më të larta vitin e kaluar se në 2007, duke arritur pothuajse 2 miliardë euro.
Ndërtimi, sektori më i goditur gjatë krizës financiare, po lulëzon gjithashtu. Haris Kokosalakis, biznesi i ndërtimit të të cilit u shemb në vitin 2012, tha se kërkesa nga blerësit e huaj i kishte dhënë atij një “shpresë” të lehtë për një rimëkëmbje të qëndrueshme.
“Nëse nuk do të ishin klientët tanë të huaj, do të isha shumë pesimist,” tha ai. “Ende kam frikë se jemi kthyer në vitin 2007, gati të përballemi me një tjetër aksident.”
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Financial Times“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
5 mësime nga kriza greke
AlJazeera: Një sezon turistik, pa vizitorët rusë
A sheh rrezik për luftë reale edhe në Ballkan?
