Për saktësisht tre vjet, profesioni i ekonomisë është fiksuar kolektivisht tek inflacioni. Shkurti i vitit 2021, saktësisht 36 muaj më parë, ishte hera e fundit që inflacioni i indeksit të çmimeve të konsumit në Shtetet e Bashkuara (të gjithë artikujt, ndryshimi në përqindje 12-mujore) ishte në ose nën objektivin 2% të Rezervës Federale.
Ky episod i fundit i inflacionit mbi objektivin tani tregon shenja të mbarimit. “Tregon shenja” është sigurisht kod për faktin që nuk e dini kurrë. Një tronditje e mëtejshme – për shembull, përkeqësimet në tregjet financiare ose një ngjarje e madhe gjeopolitike – mund të largojë tendencën e dezinflacionit. Megjithatë, deri më tani, ai kurs duket se po shkon drejtpërsëdrejti drejt 2%.
Do të shpresonte që të mësuam diçka nga këto tre vite të dhimbshme. Rritjet e mprehta të çmimeve kanë shërbyer si katalizator për përparimet në menaxhimin e inflacionit në të kaluarën. Nga disa episode mësuam rëndësinë e ruajtjes së pavarësisë së bankës qendrore në mënyrë që ajo të reagojë e papërmbajtur nga konsideratat politike. Nga të tjerët mësuam se bankat qendrore duhet të krijojnë një hierarki të prioriteteve të politikave dhe t’i komunikojnë këto prioritete tregjeve financiare dhe publikut.
Këtë herë, megjithatë, nuk është e qartë se çfarë, nëse ka ndonjë gjë, është mësuar. Të mendosh për shkaqet e inflacionit tonë të fundit dhe përse rritja e çmimeve tani duket se po zbehet, mbetet e paqartë.
Ngatërresa kryesore ka të bëjë me rolin e Fed. A e meriton fajin për rritjen e inflacionit në fillim të vitit 2021 dhe kredinë përkatëse për rënien e fundit?
Një pikëpamje është se përshpejtimi i inflacionit nuk kishte të bënte me politikën monetare. Ajo u shkaktua nga goditjet e furnizimit: rënie të lidhura me COVID në pjesëmarrjen e fuqisë punëtore, ndërprerje të zinxhirit të furnizimit dhe mungesa të energjisë. Fed reagoi ngadalë, por në mënyrë të përshtatshme. Lëvizja më e shpejtë nuk do të kishte përmirësuar disponueshmërinë e gjysmëpërçuesve ose nuk do të ndihmonte në zbutjen e inflacionit që rrjedh nga mungesa e inputeve. Ajo vetëm do të kishte përkeqësuar rënien ekonomike që po ndodh në 2020 dhe në fillim të 2021.
Në vija të ngjashme, disa argumentojnë se Fed luajti pak rol në rënien e fundit të inflacionit. Nëse inflacioni do të ulej për shkak të korrigjimit të zinxhirëve të prishur të furnizimit dhe për shkak se punëtorët që u larguan nga forca e punës u kthyen përsëri, atëherë i njëjti rezultat i lumtur do të kishte ardhur pa norma më të larta interesi. Për më tepër, nëse mënyra kryesore se si normat më të larta të interesit shtypin inflacionin është duke ulur shpenzimet dhe duke rritur papunësinë, atëherë ka pak prova për një efekt: shpenzimet mbeten të forta dhe papunësia është në nivelet më të ulëta historike.
Kjo pikëpamje është edhe e drejtë edhe shumë e thjeshtë. Së bashku me goditjet e ofertës, kërkesa dhe pritshmëritë – faktorë që janë plotësisht brenda kapacitetit të Fed për të ndikuar – luajtën një rol në periudhën e fundit të inflacionit të Amerikës.
Me shpërthimin e COVID-19, familjet amerikane e gjetën veten me 30 miliardë dollarë në muaj më pak të ardhura sesa në një ekonomi normale. Por midis Aktit CARES dhe Ligjit për Ndihmën Ekonomike COVID-19 të nënshkruar nga Presidenti Donald Trump në 2020, dhe Planit Amerikan të Shpëtimit të Presidentit Joe Biden në fillim të 2021, qeveria siguroi 200 miliardë dollarë në muaj shkurtime taksash dhe rritje të shpenzimeve për të mbushur këtë vrimë të ardhurash prej 30 miliardë dollarësh.
Për fat të mirë, këto masa kufizuan shqetësimin midis familjeve dhe firmave me ndikim negativ. Por është e vështirë të imagjinohet se ata gjithashtu mund të kishin shmangur nxitjen e inflacionit – aq më tepër duke pasur parasysh se oferta ishte e kufizuar.
Edhe duke pranuar se kërkesa e fortë ishte pjesë e historisë së inflacionit, a ishte vërtet politika monetare kufizuese e Fed-it që e solli përrallën në përfundimin e saj të lumtur? Në fund të fundit, ai që kishte qenë stimul i fortë fiskal në tremujorin e parë të 2021 nuk zgjati. Masa e Ndikimit Fiskal të Qendrës Hutchins, e cila tregon se si ndryshimi në qëndrimin fiskal kontribuon në rritjen reale të PBB-së, kaloi në territor negativ tashmë në tremujorin e dytë të 2021 – dhe qëndroi atje. Pra, ndoshta politika fiskale edhe shkaktoi problemin e inflacionit dhe e zgjidhi atë.
Arsyeja kryesore për të dyshuar se Fed luajti një rol në tërheqjen e inflacionit është se papunësia nuk u rrit pasi politikëbërësit filluan të rrisin normat e interesit. Sipas këtij këndvështrimi, për të ulur inflacionin, normat më të larta duhet t’i pengojnë firmat të investojnë dhe punësojnë, dhe në këtë mënyrë të dekurajojnë familjet, të reja të pasigurta për perspektivat e tyre, të shpenzojnë si më parë.
Por kjo pikëpamje injoron besueshmërinë dhe kanalet e komunikimit të politikës së bankës qendrore. Fed sinjalizoi, pa dyshim, se nëse inflacioni nuk arrinte të zbriste, ajo ishte e përgatitur të bënte më shumë, edhe me koston e papunësisë më të lartë. Ai komunikoi se nuk do të lejonte që inflacioni të vazhdojë, i cili zbuti urgjencën e perceptuar të rritjes së pagave. Rritja e pagave në fakt u përshpejtua, por jo në mënyrë të tepruar. Ky moderim nga ana e tij parandaloi një rritje të papunësisë duke kufizuar gjithashtu nevojën e Fed për të bërë më shumë.
Mësimi, pra, është se politika monetare nuk është i gjithë shpjegimi për rritjen dhe rënien e inflacionit në SHBA. Por as nuk është e parëndësishme, siç do ta kishin disa nga kritikët e Fed.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Project Syndicate“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“The Economist”: Migrimi masiv, sapo ka filluar!
“Project Syndicate”: Varfëria e Antikapitalizmit
