Kanë kaluar dy vjet që nga pushtimi i plotë i Ukrainës nga Rusia dhe ekonomistët bien dakord për një gjë: ekonomia e Rusisë nuk është shembur.
Ky ishte rezultati që parashikuan shumë kur BE, SHBA dhe të tjerët vendosën sanksione të paprecedentë pas pushtimit në shkurt 2022.
Tani, debati mbi ekonominë e Rusisë në kryeqytetet perëndimore ka një ton më të matur. Pakkush e vë në dyshim më elasticitetin e tij. Aty ku ka mosmarrëveshje është se sa të forta janë themelet pas shifrave të forta aktualisht të vendit.
Fondi Monetar Ndërkombëtar parashikoi së fundmi se GDP (produkti i brendshëm bruto) do të rritet me 2.6% në Rusi këtë vit, një rritje e madhe nga vlerësimi i tij në tetor. Kjo është në krye të një norme rritjeje prej më shumë se 3% në 2023. Ndërkohë të ardhurat nga nafta po rriten përsëri dhe papunësia është në nivelin më të ulët historik.
Megjithatë dyshimet vazhdojnë. Kremlini i ka rritur shpenzimet e mbrojtjes në një masë kaq të madhe sa 40% e të gjitha shpenzimeve buxhetore në vitin 2024 do të jenë për mbrojtjen dhe sigurinë. Kjo është një ekonomi lufte dhe një ekonomi e mbinxehur në mënyrë të rrezikshme, thonë ekspertët.
Ekziston një mungesë në rritje e fuqisë punëtore dhe një inflacion i lartë. Sanksionet gjithashtu vazhdojnë të dëmtojnë, veçanërisht pasi udhëheqësit perëndimorë kërkojnë mënyra të reja për të goditur fuqinë shpenzuese të Moskës.
Si mbijetoi dhe lulëzoi Rusia
Elina Ribakova, një ekonomiste në Institutin Peterson për Ekonominë Ndërkombëtare, tha për DW se janë tre arsye kryesore pse ekonomia ruse është mbajtur kaq mirë.
E para është se sistemi financiar rus ishte mjaftueshëm i përgatitur për të përballuar valën e sanksioneve bankare dhe financiare që goditën në javët e para, duke qenë në regjimin e reagimit ndaj krizës që nga pushtimi i Krimesë në 2014.
E dyta është se Rusia ishte në gjendje të gëzonte fitime masive nga eksportet e naftës dhe gazit në vitin 2022, sepse fuqitë perëndimore ishin shumë të ngadalta për të synuar ato eksporte, edhe pse çmimet u rritën pas pushtimit.
Arsyeja e tretë që ajo identifikon është se kontrollet e eksportit nuk kanë funksionuar mjaftueshëm për të parandaluar Rusinë të përdorë vende të treta për të marrë mallrat që i nevojiten për kompleksin e saj ushtarako-industrial.
Megjithatë, Benjamin Hilgenstock nga Shkolla e Ekonomisë e Kievit thotë se është e rëndësishme të kujtojmë se ndërsa ekonomia ruse ka ecur më mirë se sa pritej, sanksionet kanë pasur ende një ndikim të madh.
“Përfundimi qëndron ende se mjedisi makroekonomik për Rusinë është përkeqësuar ndjeshëm dhe se shumë prej tyre kanë ardhur për shkak të sanksioneve”, tha ai për DW.
Ai thekson se si ranë të ardhurat nga eksportet ruse nga nafta dhe gazi në vitin 2023 krahasuar me vitin 2022 dhe faktin se Bankës Qendrore Ruse i është dashur të rrisë normat e interesit në 16% për shkak të inflacionit të lartë.
Goditja e sanksioneve
Megjithatë, performanca e Rusisë i detyrohet shumë mënyrës sesi Moska i ka kaluar sanksionet. Dy nga më të habitshmet janë se si ajo ka anashkaluar kontrollet e eksportit për të vazhduar prokurimin e mallrave perëndimore dhe se si ka vazhduar të shesë naftën e saj në mbarë botën, pavarësisht se aleanca perëndimore vendosi një kufi të çmimit të naftës në dhjetor 2022.
Kjo kishte për qëllim kufizimin e shërbimeve perëndimore për transportin e naftës ruse nëse nafta nuk shitej nën 60 dollarë (56 euro) për fuçi. Megjithatë, prej gati një viti Rusia e shet naftën e saj me çmime afër tregut.
Kjo është kryesisht për shkak të të ashtuquajturës flotë të saj hije të anijeve, të cilat kanë ndihmuar naftën ruse të arrijë tregjet në vende si Kina, India dhe Pakistani, pa iu nënshtruar kufirit.
Shtetet e Bashkuara kanë sanksionuar gjithnjë e më shumë anije dhe entitete individuale për të cilat beson se po e shkelin kufirin dhe Hilgenstock thotë se kjo është thelbësore për kufizimin e të ardhurave ruse nga eksporti i naftës.
“Këto masa mund t’i nxjerrin në mënyrë efektive anijet nga flota në hije për një kohë të konsiderueshme,” tha ai.
Për sa i përket kufizimit se si Rusia akseson komponentët perëndimorë duke importuar nëpërmjet vendeve të treta, Hilgenstock thotë se bankat kanë një rol kritik për të luajtur.
Ai thekson urdhrin ekzekutiv të lëshuar nga presidenti amerikan Joe Biden në dhjetor, i cili autorizon sanksione të mundshme kundër bankave të huaja që lejojnë transaksione që ndihmojnë financimin e bazës ushtarako-industriale të Rusisë.
“Institucionet financiare kanë një rol të madh për të luajtur kur bëhet fjalë për zbatimin e kontrolleve të ekspertëve, sepse ato mund të shohin disa nga këto transaksione në anën financiare që mund të jenë shumë të vështira për t’u gjurmuar fizikisht,” tha Hilgenstock.
Rreziqet e ekonomisë së luftës
Një tjetër shtytës kryesor i performancës ekonomike të Rusisë janë shpenzimet e mbrojtjes, të cilat janë trefishuar që nga viti 2021.
“Tani keni kryesisht një ekonomi lufte”, thotë Elina Ribakova. Ajo beson se kjo po rrit PBB-në, me shpenzimet e larta publike që nxisin prodhimin e sasive të mëdha të raketave, artilerisë dhe dronëve.
“Kjo ju regjistron shumë aktivitet, por nuk është një aktivitet produktiv për një periudhë afatmesme,” thotë ajo. “Nuk është mirë për ekonominë tuaj. Në thelb, është diçka që është e kotë.”
Chris Weafer, një këshilltar investimesh i cili ka punuar në Rusi për më shumë se 25 vjet, thotë se do të ketë pasoja negative afatgjata nëse shpenzimet shtesë janë kryesisht për mallra “të konsumueshme” dhe jo për investime më të thella në bazën industriale të vendit.
“Do t’i shteroni rezervat tuaja dhe kur konflikti të përfundojë, do të përfundoni me një ekonomi shumë më të dëmtuar me shumë kokëçarje se çfarë të bëni më pas,” tha ai për DW.
Ai thotë se një tjetër element kyç i ekonomisë së luftës në vend është se si ka ndryshuar tregu i punës. Rekrutimi dhe fakti që rreth 1 milion punëtorë me aftësi të larta janë larguar nga Rusia që nga viti 2022 do të thotë se tani ka mungesë të punëtorëve në shumë fusha. Papunësia pothuajse nuk ekziston, por pagat u rritën ndjeshëm gjatë vitit 2023.
“Kjo rritje e të ardhurave ka qenë me të vërtetë një shtytës i madh i kësaj rritjeje të inflacionit të konsumit,” tha ai për DW. “Sa më gjatë që ata të mos jenë në gjendje ta përballojnë atë, aq më sfidues, më i shtrenjtë dhe më i dëmshëm do të jetë ky problem i fuqisë punëtore në rënie në ekonomi.”
A mund të zgjasë?
Megjithatë, ekonomia ruse ka kundërshtuar parashikimet e tmerrshme më parë. Weafer thotë se baza masive e burimeve të vendit është nënvlerësuar vazhdimisht kur u vendosën sanksionet. Ai vë në dukje rëndësinë e vazhdueshme të naftës dhe gazit të saj për tregjet globale, dhe mallra si uraniumi i saj, të cilin SHBA e blen ende në sasi të mëdha.
Ai thotë se BE-ja në veçanti është angazhuar shumë në atë që ai e quan “ekonomi politike”.
“Ata do të thonë ‘ekonomia nuk u shemb në 2022 ose 2023, por do të ndodhë tani për shkak të shpenzimeve ushtarake industriale dhe kjo do të shembet ekonominë’,” thotë ai. “Kjo është vetëm ekonomi politike. Kjo është mendim i dëshiruar.”
Për Ribakovën, fati i Ukrainës mbetet i lidhur ngushtë me performancën ekonomike të Rusisë. Ajo thotë se ndërsa sanksionet nuk do të jenë kurrë të mjaftueshme për të ndaluar agresionin rus, është jetike që të bëhet më shumë nga aleanca perëndimore për të kufizuar më tej kapacitetin e Kremlinit për të ndjekur penalisht luftën.
“Ne po i japim mbështetje financiare Ukrainës me një dorë, dhe më pas po i japim Rusisë me dorën tjetër. Ne ende po blejmë energjinë e tyre, nuk po zbatojmë plotësisht kufirin e çmimit të naftës dhe embargon, dhe ende nuk jemi duke zbatuar plotësisht kontrollet e eksportit”, thotë ajo.
“Është një problem i madh”.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Deutsche Welle“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Deutsche Welle”: Davos 2023, pret elitën globale
“Mungesa e punëtorëve po minon rritjen e kompanive”
