Në romanin “Zogj të kuq”, të Mohamed Hanifit, një pilot amerikan rrëzon avionin e tij në shkretëtirën arabe dhe ‘ngec’ mes vendasve në një kamp të afërt refugjatësh. Ai e gjen veten duke folur për hajdutët me një shitës të zonës.
“Qeveria jonë është hajduti më i madh,” shpjegon ai. “Ai vjedh nga të gjallët, vjedh nga të vdekurit.”
Shitësi përgjigjet, “Faleminderit Zotit, ne nuk e kemi atë problem. Ne thjesht vjedhim nga njëri-tjetri ”.
Kjo vizitë e vogël pak a shumë përmbledh mesazhin kryesor të librit të ri të Daron Acemoglu dhe James Robinson, “Korridori i ngushtë: Shtetet, Shoqëritë dhe Fati i Lirisë”. Teza e Acemoglu dhe Robinson është e thjeshtë. Jepini shtetit shumë fuqi mbi një pjesë të madhe të shoqërisë dhe keni despotizëm. Vendosni shtetin e dobët përballë shoqërisë dhe keni anarki.
Siç thotë titulli i librit, ekziston vetëm një “korridor i ngushtë” midis këtyre dy distrofive, një rrugë që vetëm disa vende, kryesisht në Perëndimin e industrializuar, kanë arritur të gjejnë.
Acemoglu dhe Robinson theksojnë se nëse shoqëria civile mbetet vigjilente dhe nuk është në gjendje të mobilizohet kundër autokratëve të mundshëm, regresi autoritar gjithmonë mbetet një mundësi.
Një vend që i ka sjellë gjithmonë disa probleme tezës së Acemoglu-Robinson është Kina. Monopoli i pushtetit politik i Partisë Komuniste të Kinës, korrupsioni i shfrenuar i vendit dhe lehtësia me të cilën konkurrentët ekonomikë të Partisë dhe kundërshtarët politikë mund të shpërndahen vështirë se do të shkatërrojnë institucionet gjithëpërfshirëse. Megjithatë është e pamohueshme që gjatë katër dekadave të fundit regjimi kinez ka arritur norma të papara të rritjes ekonomike dhe uljen më mbresëlënëse të varfërisë në histori.
Në librin “Pse kombet dështojnë?”, Acemoglu dhe Robinson argumentuan se rritja ekonomike kineze do të mbarojë nëse nuk iu hapet rrugë institucioneve gjithëpërfshirëse. Ata e karakterizojnë Kinën si një vend ku një shtet i fortë ka mbizotëruar shoqërinë për pothuajse dy mijëvjeçarë e gjysmë. Duke kaluar kaq shumë kohë jashtë korridorit, ata argumentojnë, nuk ka të ngjarë që Kina të hyjë qetësisht brenda tij. As reforma politike dhe as vazhdimi i rritjes së shpejtë ekonomike nuk duket e mundshme.
Gjithashtu në SHBA, institucionet politike përfaqësuese të vendit, duken vërtet të brishta.
Korridori i ngushtë duket se është shkruar pjesërisht për të treguar brishtësinë e dukshme të demokracive liberale.
Aftësia e shoqërisë civile për t’i rezistuar “Leviathan” mund të varet nga ndarjet sociale dhe evolucioni i tyre. Demokracia zakonisht del nga ngritja e grupeve popullore që mund të sfidojnë fuqinë e elitave ose nga ndarjet midis elitave.
Surpriza nuk është se pak demokraci janë liberale, por se nuk ka demokraci liberale fare.
Dani Rodrik, Profesor i Ekonomisë Politike Ndërkombëtare në Shkollën e Qeverisë John F. Kennedy të Universitetit të Harvardit.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Demokracia do të na befasojë përsëri…
Demokracitë në rrezik
Demokracia dhe autokracia, njësoj të rrezikuara
