Si një nga filozofët më të shquar gjermanë të shek. të 19, Niçe ka qenë kritik i ashpër i krishtërimit, i idealizmit gjerman, i feminizmit dhe i modernizmit në përgjithësi. Ai konsiderohet si një mjeshtër i vërtetë i aforizmave filozofike të krijuara në formë eksperimentale. Fridrih Niçe (Friedrich Wilhem Nietzsche) lindi më 15 tetor 1844 e vdiq më 25 gusht 1900.
Për këtë arsye, ai është urryer, adhuruar, keqinterpretuar dhe ndoshta mbetet edhe sot e kësaj dite filozofi më i vështirë për t’u kuptuar.
Niçe ka lindur me 15 tetor të vitit 1844në Ryken të Lajpcigut, në Saksoni. Ai u rrit në gjirin e një familjeje protestante. Ai studioi filozofi në Universitetin e Lajpcigut ku do të njihej me veprat e Shopenhaurit, të cilat do të përbënin pikënisjen e frymëzimit të tij filozofik. Në vitin 1865, në moshën 24 vjeçare, Niçe emërohet profesor në Universitetin e Bazelit dhe merr nënshtetësinë zviceriane. Në vitin 1870 Nietzsche shërbeu si asistent mjekësor në Luftën Franko-Prusiane ku njohu nga afër traumat dhe mjerimin njerëzor, ku për më tepër u sëmur edhe vetë nga dizanteriadhe difteria. Pasojat e këtyre sëmundjeve ai i vuajti gjatë gjithë jetës. Pas rikthimit në Bazel, në vend që të pushonte, nisi të shkruajë pambarimisht, duke shfrytëzuar në maksimum fuqinë e tij mendore. Në vitin 1872 publikoi veprën e tij të parë të famshme Lindja e tragjedisë. Në vitin 1879 braktisi mësimdhënien për shkak të problemeve shëndetësore dhe në dekadën në vazhdim e kaloi kohën në Venecia, Torino dhe Nisë. Po në vitin 1882 Nietzsche nis të shkruajë kryeveprën e tij Kështu foli Zarathustra, e cila publikohet 3 vite më vonë. Në vitin 1888 transferohet në Torino, ku dhe do të përfundojë veprat Perëndimi i idhujve dhe Ecce Homo,Si bëhet njeriu ai që është. Filozofi i madh u nda nga jeta me 25 gusht të vitit 1900, në Vajmar.
Filozofia e Niçes ka ndikuar në formimin dhe veprën e disa prej figurave më të shquara të shekullit të 20-të, përfshi Thomas Mann, Andre Gide, Hermann Hesse, Sigmund Freud, Martin Heidegger apo Emil Cioran. Fatkeqësisht rreth viteve 20, filozofia e tij u interpretua në mënyrë barbare nga nazizmi gjerman dhe fashizmi italian, dhe për më tepër të ndihmuar nga e motra e cila falsifikoi disa nga dorëshkrimet e tij.
Filozofia e Niçes nis me trajtimin e filozofisë dhe artit të Greqisë Antike, në disfavor të klasicizmit. Niçe kritikoi ashpër vlerat morale të shoqërisë dhe altruizmin, të cilat në fakt mohojnë vetë jetën. Koncepti i njohur i Niçes “vullneti për fuqi” luan një rol kryesor në filozofinë e tij, duke u shprehur se “është esenca e ekzistencës njerëzore, sikur t’i thuash jetes po!”.
Niçe mendonte se udhëheqësit fetarë e përdorin besimin dhe moralin për të skllavëruar njerëzimin. Ndryshe nga keqinterpretimet e filozofisë së tij, mbinjeriu nuk është një njeri i gjithëfuqishëm, por një qënie që duhet të zhvillohet lirshëm për të tejkaluar vetveten.
Me 3 janar të vitit 1889, teksa ndodhej në Sheshin Karlo Alberto, në Torino, Niçe pësoi krizën e parë nervore duke shfaqur mendime delirante dhe duke u vetë-quajtur Krishti apo Dionisi, perëndia greke e dëfrimit. Sëmundja e papritur e tij është debat më vete. Disa mendojnë se ai e trashëgoi sëmundjen nga babai i tij, dhe ka mendimi të ndryshme se si dhe sa ndikoi kjo sëmundje në krijimtarinë e tij filozofike. Niçe i kaloi 2 vitet e fundit të jetës së tij në errësire mendore dhe nën përkujdesjen e së motrës, Elizabeta. Filozofi i madh u nda nga jeta me 25 gusht të vitit 1900, në Vajmar.
Megjithëse shpesh i pakuptuar e i keqinterpretuar, edhe sot Niçe mbetet një figurë e filozofisë botërore me shumë ndikim.
Disa nga aforizmat e tij më të famshme janë:
– Nuk ka fakte, vetëm interpretime
– Njerëzit kërkojnë liri vetëm kur nuk kanë pushtet.
– Të jetuarit është vuajtje, të mbijetuarit është gjetja e një kuptimi për vuajtjet.
– Nuk është mungesa e dashurisë, por mungesa e miqësisë, që i bën martesat të palumtura.
– Ndonjëherë njerëzit nuk duan ta dëgjojnë të vërtetën, sepse nuk duan që t’u shkatërrohen iluzionet e tyre.
– Pa muzikë, jeta do të ishte një gabim.
– Dhe ata që u panë të vallëzojnë, u menduan se ishin të marrë, nga ata që nuk mund ta dëgjonin muzikën.
– Ajo që nuk të vret, të bën më të fortë.
– Nuk jam i mërzitur që më gënjeve, jam i mërzitur se nga tani e tutje, nuk të besoj dot më.
– Arma më e mirë kundër një armiku është një tjetër armik.
– Gjithçkaje ia dimë çmimin, asgjëje vlerën.
– Për të fortin asgjë nuk është më e rrezikshme se mëshira.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Ndikimi i Niçes te Kamyja dhe nihilizmi
