Poeti lirik, gjenial, i vargut në gjuhën shqipe, shkrimtar dhe përkthyes, Llazar Gusho, njohur me pseudonimin Lasgush Poradeci, lindi në Pogradec më 27 dhjetor 1899 dhe u shua në Tiranë, më 12 nëntor 1987.
Poeti i liqerit, dremitjes, vetvetes të zhytur në thellësitë e kohëve, trazuar nga dallgët e dashurisë – asaj dashurie që depërton thellë në shpirt, për të mbetur aty përjetësisht, apo për të zënë vend në vargjet e poezisë së tij unike, të padepërtueshme e të ndriçuar njëherësh, poezisë që ka në çdo shkronjë një notë muzikore nga thellësitë e universit – poezisë mistike që i këndon njerëzores në nivelet më të larta të saj, në dimensionet e përjetësisë deri në transhendencë./Konica.al
Lasgush Poradeci u lind në një familje me tradita atdhetare. Në moshën 10-vjeçare, prindërit e dërguan për të vazhduar studimet në Manastir dhe më vonë në Athinë, ku mbaroi liceun.
Më 1921 ai shkoi në Rumani, për të ndjekur studimet e larta. Duke qenë pa bursë dhe pa asnjë ndihmë, ai u detyrua të punonte dhe njëkohësisht të studionte. Në Bukuresht, ai u lidh me Lëvizjen Atdhetare të Kolonisë Shqiptare, u miqësua me Asdrenin e atdhetarë të tjerë shqiptarë dhe u zgjodh edhe sekretar i përgjithshëm i Kolonisë. Në verën e vitit 1924, Qeveria e Fan Nolit i dha bursë dhe kështu arriti t’i përfundojë studimet e larta në Grac (Austri), në Fakultetin e Filologjisë romano-gjermane.
Ndryshe nga poetët e Rilindjes, që megjithë origjinalitetin, i bashkonte fryma patriotike e kohës, poetët e shquar të periudhës së Pavarësisë: Noli, Fishta, Poradeci, Migjeni, janë krejtësisht të veçantë nga njëri-tjetri, si nga formimi, prirjet, ashtu edhe nga interesat e synimet.
Poradeci e jetoi Rilindjen, në periudhën e shpërthimit të kryengritjeve të mëdha për liri. Në veprën e këtij liriku të madh të letërsisë sonë, jetoi shqetësimi atdhetar i mbrojtjes së kombit dhe të traditës së Rilindjes, ashtu sikurse edhe dëshira për triumfin e pikëpamjeve demokratike, shqetësimi për një emancipim të përgjithshëm kulturor e shpirtëror të shoqërisë shqiptare.
Është ndër lirikët tanë më të mëdhenj, lehtësisht i shqueshëm për ndjeshmërinë, finesën dhe ëmbëlsinë poetike me të cilën, ai i këndoi Shqipërisë dhe dashurisë.
Në vitin 1933, u botua vëllimi i tij i parë “Vallja e yjeve”, dhe më 1937 u botua vëllimi i dytë “Ylli i zemrës”.
Këto dy përmbledhje poetike, Poradeci i botoi në Bukuresht, Rumani. Vëllimin e parë, poeti e botoi me ndihmën e mërgatës shqiptare në Konstancë; ndërsa i dyti, u botua me ndihmën e mjeshtrit tjetër të rrëfenjës e letrave shqipe, Mitrush Kutelit. “Ylli i zemrës” përmban po ashtu edhe vargje të përpunuara nga vëllimi i parë, “Vallja e yjeve” – ku gjejmë poezinë me vargëzimin e melodinë më të hollë në gjuhën shqipe.
Përveç dy vëllimeve poetike, Poradeci botoi tregime në prozë ndër të përkohshmet e viteve ’30-’40, këto veçanërisht tek “Përpjekja shqiptare” e redaktorit Branko Merxhani. Shkrime prej tij, janë shfaqur edhe në të përkohshmet “Drita” dhe “Nëntori”, që të kontrolluara deri përtej detajeve që nuk ekzistonin nga presioni dhe censura e kohës, ishin hapësirat më të volitshme për sërën e shqipëruesve.
Lasgushi është autor i më se shumë se 100 poezive, një pjesë prej të cilave, poezi dashurie të pakrahasueshme. Poeti me shpirtin e “fellë” ishte adhurues i fjalëve arkaike, shprehjeve filozofike popullore po aq sa i fjalëve të reja dhe eksperimenteve leksikore për një amë të re. Kuteli, i cili i redaktoi “Yllin e zemrës”, e ka cilësuar si “Poeti i vetëm shqiptar që mendoi, foli dhe shkruajti vetëm në gjuhën shqipe”.
Pas Luftës së Dytë Botërore, Lasgush Poradeci e vazhdoi veprimtarinë krijuese, por u mor edhe me përkthime. Ai shkroi, veç të tjerash, poemat “Eksursioni teologjik i Sokratit”, “Mbi ta”, “Kamadeva”, baladat për Muharrem e Reshit Çollakun.
Gjithashtu, përktheu disa nga kryeveprat e letërsisë botërore, si: “Eugjen Onjegin” të Pushkinit, lirikat e Lermontovit, të Bllokut, poemat e Hajnes, të Majakovskit e Mickieviçit, lirikat e Gëtes dhe Hajnes, poezi të Lanaut, Brehtit; Hygosë, Mysesë, Bajronit; Shellit, Bërnsit dhe Emineskut etj.
Poeti do të ndahej nga jeta më 12 nëntor të vitit 1987, duke lënë pas një krijimtari letrare të papërsëritshme në historinë e letërsisë shqipe, krijimtari e vlerësuar lart edhe për kohën, nga emrat e mëdhenj të letrave shqipe, si: Eqrem Çabej, Skënder Luarasi, Mitrush Kuteli, Sabri Hamiti, Ismail Kadare etj.
Shpirtit
Të lus, o Lajmës i qielluar!
O Frym’ e Zotit, vetë Zot!
Me hirin t’ënd të pashteruar
Që ka mburim përjetësije,
Hirplot, o Shpirt, nër gaze Ti-je.
Dhe nër mjerime je hirplot!
Ti botës s’onë-i prure lajmin
E nj’enderimi të pafaj:
Për mallin t’ënd më të pastajmin
Ti kuvendon që përmbi botë,
Dhe në gëzim i bije lotë,
I bije gas në zi të saj.
Kur del mi male yll’i ditës
e shuhet nata prapa ti,
Ti me vështrimin vetëtitës
Çkëlqen në fund të zemrës s’ime
Dh’i ben prej këngës së një grime
Një të përjetshme – harmoni.
E kur pat humbur jet’ e dherit,
Kur syr’ i lodhur m’u përgjum,
Në shkëndijim të kandilerit
M’i çfaq ylberin e një rruaze…-
Fatlum, o Shpirt, ti j nër gaze,
Dhe nër mjerime je fatlum!
Sot hapa sytë që-me-natë
E po këndoj si kurrëkush:
drejt lartësisë së pamatë
Ah. mëshiro të gjitë – i çmuar
Prej gjirit t’im të përvëluar
Fjalim’i mallit t’im mjerush.
Hera Lera
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
‘Kur gjeniu nderon gjeniun’
“Nëna ime e dhembshur… ajo është një leshverdhë”
