Nga Larry Elliott
Tregjet financiare mendojnë se më e keqja ka mbaruar. Çmimet e aksioneve janë rritur kryesisht për javën e kaluar (megjithëse të martën ato zbritën) në bazë të faktit se disa vende kanë filluar të heqin kufizimet e bllokimit të vendosura për të kontrolluar pandeminë Covid-19. Mes psherëtimave lehtësuese në Wall Street, shpresa është se së shpejti biznesi do të jetë si zakonisht.
Në një kuptim, nuk është një mendim i paarsyeshëm sepse virulenca e kësaj situate të veçantë të koronavirusit nuk mund të parashikohej. Ishte ajo që ekonomistët e quajnë një tronditje ekzogjene: diçka që ka një ndikim të madh, por që vjen nga vetë sistemi.
Pra, argumenti shkon, kur Fondi Monetar Ndërkombëtar thotë se ekonomia globale do të vuajë vitin e saj më të keq që nga Depresioni i Madh ose Zyra e Përgjegjëse për Buxhetin e Mbretërisë së Bashkuar, e cilëson si krizën më të madhe në tre shekuj, që nuk ka asnjë lidhje me mënyrat se si organizohet apo drejtohet apo menaxhohet ekonomia botërore. Covid-19 nuk do të thotë fundi i globalizmit: është një fryrje e natyrës, kjo është gjithçka.
Mendimi se asgjë themelore nuk do të ndryshojë si rezultat i krizës së njëkohshme shëndetësore dhe ekonomike mund të jetë i duhuri.
Mbi të gjitha, ka patur shumë diskutime se si kapitalizmi global do të reformohej thelbësisht pas krizës bankare të vitit 2008, por rezultoi gjithçka që ishte dhe është: biseda, diskutime.
Në retrospektivë, mësimi i madh që duhet të mësohet nga viti 2008 ishte se sistemi ekonomik global funksiononte në kufijtë jashtëzakonisht të hollë. Bankat po hidhnin baste gjithnjë e më të mëdha për produkte që nuk i kuptonin fare në të vërtetë, por kishin shumë pak kapital rezervë për të mbuluar humbjet. Gati nuk kishte asnjë ngadalësim në sistem dhe kjo pothuajse rezultoi fatale kur bastet shkuan në mënyrë spektakolare keq prej gabimeve.
E njëjta gjë vlen tani, vetëm në një shkallë shumë më të madhe. Sistemi financiar mund të jetë ndoshta më elastik sesa ishte në vitin 2008, por ekonomia globale në tërësi funksionon me më pak siguri dhe pa asnjë mundësi për gabime. Dhe kjo është e vërtetë nga lart poshtë: nga normat ultra të ulëta të interesit që kanë mbajtur ekonominë globale për dekadën e kaluar në përleshje për të gjetur shtretër të kujdesit intensiv në Shërbimin Kombëtar Shëndetësor. Kur politikanët thonë se bazat e ekonomisë janë të shëndosha, ato nuk gabohen.
Ja pamja e vërtetë. Në 30 vitet e kaluara tregjet globale – veçanërisht tregjet financiare globale – janë rritur si në madhësi ashtu edhe në shtrirje. Janë ndërtuar zinxhirë furnizimi të gjatë dhe të ndërlikuar: mallra që lëvizin prapa dhe përpara përtej kufijve, në ndjekje të përfitimeve të efikasitetit; paratë që rrjedhin në tregjet në zhvillim duke kërkuar kthime të larta dhe që rrjedhin përsëri po aq shpejt në shenjën e parë të vështirësive.
Zhvillimi i institucioneve globale më të forta mund të kishte vepruar për të kufizuar disa nga tepricat e kapitalit transnacional, por jo që nga vitet 1930, bashkëpunimi shumëpalësh ka munguar. E vetmja formë efektive e koordinimit ndërkombëtar vjen nga bankat qendrore, të cilat sigurojnë që paratë janë të lira dhe të bollshme.
Çdo përpjekje për të rritur normat e interesit në atë që dikur do të konsiderohej në nivele më normale, përmbushet kënaqshëm nga paniku I tregut aksionar dhe shpejt kthehet.
Por kjo nuk është vetëm një histori me përmasa të mëdha. Arsyeja që qeveria e Mbretërisë së Bashkuar ka pompuar kaq shumë para në shërbimin shëndetësor, në subvencione pagash, në mbështetje të të vetëpunësuarve dhe për bizneset e vogla tregon se ata të gjithë ishin duke menaxhuar para se të fillonte kriza.
Dekada më e dobët për rritjen e pagave reale që nga shekulli XIX ka nënkuptuar se miliona punëtorë janë në prag të papunësisë. Për shumicën, vetë-punësimi është një luftë e përditshme për të bërë sa duhet për të jetuar më tej. Bizneset e vogla, të tilla si restorantet e drejtuara nga familja, veprojnë në zgrip të falimentimit. Për ta, kostoja e marrjes së një kredie emergjente të mbështetur nga qeveria (duke supozuar se mund të merrnin një të tillë) do të zhdukte fitimet e tyre për dy vitet e ardhshme.
Kjo do të thotë se është një botë që na bën të ecim në majë të gishtave, edhe në atë që quhet “kohëra të mira”. Kushdo që beson seriozisht se nuk ka mësime për të mësuar nga ato që kanë ndodhur globalisht që Kina paralajmëroi Organizatën Botërore të Shëndetit në natën e Vitit të Ri se mund të ketë një problem në duart e saj, po jeton në një flluskë.
Do të ishte një veprim i marrëzisë supreme për të shkruar vitin 2020 si një shmangie dhe të supozojmë se gjithçka mund të kthehet në normalitet.
Disa ndryshime duken të pashmangshme. Kompanitë do të shkurtojnë zinxhirët e furnizimit si rezultat i ndërprerjes së shkaktuar nga pandemia. Paratë shtesë do të duhet të gjenden për sistemet shëndetësore në mënyrë që ata të funksionojnë me më shumë kapacitete rezervë. Covid-19 ka ekspozuar rreziqet e një vendi, siç është Britania, që humbet bazën e saj të prodhimit të brendshëm dhe mbështetet kaq shumë në shërbimet financiare. Bankierët e investimeve janë të tepërt me kërkesat e tyre kur vendi ka mungesë të kompleteve të testimit ndaj koronavirusit.
Reformat e tjera duken më të ashpra. Ekziston nevoja për një sistem më të fortë ndërkombëtar që të menaxhojë luftën kundër pandemisë dhe të minimizojë dëmin ekonomik që ai ka shkaktuar. Asnjë vend nuk mund të përdorë një qasje të vetme ndaj Covid-19, përkundër asaj që mund të mendojë Donald Trump.
Në fund të fundit, tronditja nga kriza bankare nuk ishte aq e madhe sa të ndikonte në ndryshimin real. Kjo mund të jetë e ndryshme, dhe jo thjesht sepse njerëzit po humbasin jetën e tyre në këto shifra. Qeveritë e lira të tregut të lirë si Mbretëria e Bashkuar nuk kanë kaluar një rrugë të gjatë për të kmbëtarizuar tregjet e tyre të punës sepse ata kanë pasur një shndërrim Damaskian në socializëm: ata e kanë bërë këtë për shkak të natyrës së brishtë të ekonomive të tyre. Argumenti më i mirë që ata bëjnë presion për kontrollet e kapitalit, taksat e pasurisë dhe – një marrëveshje e re e gjelbër, është se ata do ta bëjnë botën më elastike për një kohë të një krize tjetër. Sepse, siç qëndrojnë gjërat, do të ketë një herë tjetër./ The Guardian /
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Ekonomia e luftës” apo ”korona-ekonomia”?
“Gjermania drejt recesionit më të thellë që nga viti 2009”
“Depresioni më i thellë që nga vitet ’30”
