Antigonea u ndërtua në vitin 295 para Krishtit, me urdhër të mbretit Pirro. Qyteti u emërua sipas gruas së tij të parë, Antigone.
Antigonea është një nga qytetet më të mëdha antike në Shqipëri dhe vendbanimi më i rëndësishëm antik, në Luginën e Drinos. Vendbanimi ka një sipërfaqe prej 45 hektarësh dhe i gjithë parku arkeologjik, ka një sipërfaqe prej 95 hektarësh. Qyteti ishte fortifikuar me mure të trasha në fillim të shekullit të tretë para Krishtit, si vazhdimësi e ekzistencës të një vendbanimi të hershëm, emri i të cilit u ndryshua nga Pirroja, raporton Kultplus.
Qyteti mbizotëronte zonat e pasura rurale të Luginës së Drinosë dhe kishte fortifikime të tjera periferike për të mbrojtur të gjithë territorin: Kështjellën e Lekliut në veri, Labova në lindje dhe Selo në jug. Qarku i mbrojtjes mund të përshkohet i tëri, që nga hyrja në këtë park. Në pjesën veriore të qytetit, në hyrjen e anës së djathë, ka një kodër të quajtur “Acropolis “. Në pikën më të lartë të kodrës ka rrënoja të kishës pas mesjetës së Shën Mikalit.
Gërmimet intensive arkeologjike brenda zonës së qytetit në vitet ’70-të, kanë zbuluar pjesët më të banuara si dhe rrjetet rrugore. Rrugët që kalonin në veri-jug dhe lindje-perëndim ishin pingul. Rrugët më të rëndësishme mbarojnë në portat e qytetit. Rrugët veri-jug janë më të gjera dhe më të rëndësishme dhe të pajisura me trotuar të gjerë. Disa rrugë tregojnë edhe kanale për kullimin e ujit. Rruga më e rëndësishme në qendër të gërmimeve është emëruar Dhimosten Budina. Rrugët kufizoheshin me shtëpi banimi. Disa apartamente u zbuluan plotësisht gjatë gërmimeve arkeologjike.
Më të mrekullueshëm janë ata me oborrin e brendshëm me kolona të rrethuara nga zona banimi dhe ato tregtare. Muret e banimit ishin bërë me blloqe guri që kishin gdhendje vetëm në fundin e tyre, kurse në pjesën e sipërme ishte e ndërtuar me tulla të papërpunuara. Gërmimet arkeologjike në Antigonea zbuluan shumë objekte interesante, përfshirë bronzin. Ndoshta gjëja më interesante është figura e sfinksit kafe, që sot është simboli i qytetit. Gjetje të tjera të rëndësishme janë çelësat prej bronzi me emrin qytet të ngulitur. Zbulimi i këtyre çelësave konfirmoi vendndodhjen e Antigonesë. Në pjesën perëndimore të qytetit gjendet agora, qendra e qytetit. Këtu mund të admirojmë edhe pamjen më të bukur të luginës së lumit Drinos. Që nga mesnata, agora kufizohet me një tryezë, që ishte struktura më e rëndësishme publike brenda mureve të qytetit.
Tryeza është e gjatë rreth 70 metra. Vendi shërbeu si një treg ku banorët sollën produktet e tyre. Edhe pse Antigonea u dogj në shekullin e tretë, të dhënat arkeologjike tregojnë, se ajo ende ekzistonte në antikitetin e vonë (shek. IV-VI). Arkeologët argumentuan për vendndodhjen e qytetit, për dekada. Merita kryesore për zbulimin e tij, i përket arkeologut shqiptar Dhimosten Budna, i cili arriti të gjente karta votimi argjendi me stemën e qytetit të Antigonesë dhe një çelës për portat e qytetit, po me emrin e qytetit, gjatë gërmimeve mes viteve ’70-të.
Gërmimet arkeologjike të organizuara prej tij, zbuluan të paktën 10 ndërtesa private, rrugë të veshura me pllaka, tubacionet e ujërave të zeza dhe trotuare. Sipas arkeologëve dhe specialistëve të antikitetit, në luginën e Drinos pranë Gjirokastrës, ekziston një numër jashtëzakonisht i madh mbetjesh arkeologjike dhe antike. Përafërsisht 20 prej tyre, janë identifikuar deri më tani, duke përfshirë qytetet antike dhe fortifikimet, varret monumentale, tempujt antikë dhe teatrot.
***
Në vitin 297 para Krishtit, në krye të shtetit të Epirit erdhi Pirroja. Ai u bë gjeneral i plotfuqishëm ushtarak dhe krijoi një shtet te pavarur që mori emrin e vet, Epiri. Gjatë sundimit të Pirros, Epiri zhvilloi politikë të pavarur dhe vendosi marrëdhënie diplomatike me shtetet e fuqishme të kohës. Epiri njohu një lulëzim të jetës qytetare, me veprimtari te dendur ndërtimesh në qendrat e vjetra dhe me ngritjen e qyteteve të reja. Pirroja i zgjeroi kufinjtë e shtetit të ri të Epirit. Në veri, shkoi deri në lumin Shkumbin, në lindje deri në Vardar, kurse në jug pushtoi tokat deri në Korint.
Me kërkesën e qytetit Tarant, në vitin 280 p.e.s., Pirroja zbarkoi me ushtri të madhe ne Italinë e Jugut. Në luftën që zhvilloi i theu keq romakët, por edhe epirotët pësuan humbje të mëdha. Pas disa fit oreve radhazi në Siçili dhe pas humbjes që pësoi në vitin 273 p.e.s., u kthye në Epir, ku përsëri nuk qëndroi i qetë. Me ushtrinë e tij hyri në Greqi, ku u vra gjatë luftës që zhvilloi më 272 p.e.s. në qytetin Argo. Kuriozitet mbetet vdekja e tij. Ai u vra nga ushtarët grekë, duke përfituar sepse një grua i lëshoi një vazo lulesh nga dritarja mbi kokë, e tmerruar nga vrasja e të birit. Por, ka dhe një variant të dytë, që tulla ra pa dashje, ndërkohë që gruaja u mbështet në ballkon. /Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
