Gjatë gjithë Luftës së Ftohtë, “të paangazhuar në paqe, neutral në kohë lufte” nuk ishte vetëm doktrina e sigurisë e Suedisë, por gjithashtu ndihmoi në formimin e identitetit kombëtar dhe të vetëkuptimit të suedezëve.
Por pushtimi rus i Ukrainës së shpejti mund të përmbysë qëndrimin tradicional të vendit, duke nxitur të dyja vendet të aplikojnë për anëtarësim në NATO.
Deri më 8 mars, dy javë pasi presidenti rus Vladimir Putin filloi luftën e tij kundër Ukrainës, kryeministrja suedeze Magdalena Andersson e Social Demokratëve tha se aplikimi për t’u bashkuar me NATO-n ‘në situatën aktuale do të destabilizonte më tej këtë zonë të Evropës dhe do të rriste tensionet’.
Shumë analistë të qendrës së djathtë e akuzuan menjëherë për pranimin e pikëpamjes së Putinit se zgjedhja e një shteti sovran për t’u bashkuar me NATO-n mund të konsiderohet një provokim kundër Rusisë.
Por sinjalet e forta nga brenda socialdemokratëve tani tregojnë se Suedia mund të aplikojë për anëtarësim në NATO që në samitin e aleancës në Madrid në qershor.
Qëndrimi i sigurisë i vendit tashmë ka ndryshuar rrënjësisht.
Zhvillimet pro-NATO-s në Finlandën fqinje po ndikojnë gjithashtu në debatin e sigurisë së Suedisë. Cenueshmëria e Finlandës ndaj Bashkimit Sovjetik dhe më pas Rusisë ishte prej kohësh një arsye e rëndësishme për mos-angazhimin suedez, pasi politikëbërësit supozuan se Finlanda do të binte nën kontrollin e Kremlinit nëse Suedia do t’i bashkohej NATO-s.
Në vitet e fundit, Suedia ka investuar shumë në bashkëpunimin e sigurisë me Finlandën.
Kur Andersson u takua me kryeministren finlandeze Sanna Marin në Stokholm në prill, të dy udhëheqëset theksuan se megjithëse secili vend do të marrë një vendim të pavarur për anëtarësimin në NATO, ata do ta bëjnë këtë në dialog të ngushtë me njëri-tjetrin.
Marin premtoi një vendim finlandez brenda javësh, ndërsa parlamenti suedez do të publikojë një raport në këtë muaj duke paraqitur qëndrimin e tij për anëtarësimin e vendit.
Askush nuk duhet të habitet nëse dy shtetet nordike veprojnë së bashku.
Për Suedinë, mos-angazhimi dhe neutraliteti nuk janë vetëm virtyte; Ekziston gjithashtu një ndjenjë se këto politika i shërbyen vendit gjatë luftërave të shekullit të 20-të dhe fillimit të shekullit të 21-të.
Natyrisht, realiteti nuk përputhej gjithmonë me retorikën.
Gjatë Luftës së Dytë Botërore, Suedia nuk ishte vërtet neutrale, por bëri lëshime të rëndësishme ndaj Gjermanisë naziste.
Menjëherë pas luftës, ajo pranoi kërkesat e Kremlinit duke ekstraduar ushtarë nga shtetet baltike në Bashkimin Sovjetik.
Gjatë Luftës së Ftohtë, megjithatë, Suedia mbajti një “aleancë të fshehur” me NATO-n përmes bashkëpunimit të fshehtë.
Kjo politikë ishte në kontrast të fortë me retorikën zyrtare, e cila e portretizonte vendin midis dy fuqive kundërshtare – Bashkimit Sovjetik dhe Shteteve të Bashkuara. Nën Olof Palme, i cili udhëhoqi socialdemokratët nga viti 1969 deri në vrasjen e tij në 1986 dhe shërbeu dy herë si kryeministër, NATO u quajt një “aleancë bërthamore” kërcënuese.
Por, Palme theksoi privatisht se bashkëpunimi me NATO-n duhet të vazhdojë.
Doktrina zyrtare e sigurisë së Palme fitoi një lloj statusi të shenjtë në Suedi pas vdekjes së tij. Në fushatën zgjedhore të vitit 2010, socialdemokratët”, kërkuan që “SHBA të çmontojë armët e saj bërthamore dhe bazat ushtarake jashtë kufijve të vendit”.
Por, në praktikë, Suedia ka braktisur neutralitetin dhe ka bërë hapa gjithnjë e më të mëdhenj larg tij. Si një anëtar i Bashkimit Evropian që nga viti 1995, vendi ka lidhje të ngushta politike dhe ekonomike me shtetet e tjera anëtare. Që nga viti 2009, ajo ka qenë e lidhur me klauzolën e solidaritetit të BE-së, e cila i detyron anëtarët të ndihmojnë vendet e tjera të BE-së – edhe pse jo domosdoshmërisht me mjete ushtarake – në rast të një sulmi të armatosur.
Suedia gjithashtu ka thelluar gradualisht bashkëpunimin e saj me NATO-n dhe tani është (si Finlanda) një i ashtuquajtur Partner i Mundësisë së Përmirësuar.
Është në Partneritetin për Paqe, ka kontribuar me trupa në operacionet ndërkombëtare nën flamurin e NATO-s dhe merr pjesë në stërvitjet ushtarake të aleancës. Më e rëndësishmja, planifikimi i mbrojtjes suedeze mbështetet shumë në marrjen e ndihmës së vendit nga jashtë në rast lufte.
Politika e neutralitetit të Suedisë në Luftën e Ftohtë kërkonte forca të forta mbrojtëse dhe shpenzime ushtarake deri në 4% të PBB-së. Vendi kishte forcën e katërt më të madhe ajrore në botë dhe kishte aftësinë të mobilizonte pothuajse të gjithë popullsinë e tij mashkullore të moshës ushtarake brenda pak ditësh.
Edhe pse Suedia ka mbajtur avantazhin e saj në drejtim të teknologjisë ushtarake që nga fundi i Luftës së Ftohtë, heqja de facto e rekrutimit dhe zhvendosja e fokusit të ushtrisë në misionet e huaja kanë dobësuar aftësitë e saj mbrojtëse. Rekrutimi është ‘ringjallur’ kohët e fundit dhe Garda pati pa fund aplikime pas pushtimit të Rusisë.
Por shpenzimet e Suedisë për mbrojtjen aktualisht arrijnë në vetëm 1.3% të PBB-së. Në vitin 2013, komandanti suprem ushtarak i atëhershëm, Sverker Göranson, pranoi publikisht se Suedia mund t’i rezistonte një sulmi “për rreth një javë”. Atëherë duhet të marrim ndihmë nga vendet e tjera.’
Vetëm pasi filloi lufta në Ukrainë, Andersson njoftoi se shpenzimet suedeze të mbrojtjes do të rriteshin në 2% të PBB-së.
Ndërsa planet e mbrojtjes të Suedisë mbështeten në mënyrë të konsiderueshme në ndihmën e të tjerëve, vendi nuk përfiton nga garancia e sigurisë kolektive e parashikuar në nenin 5 të Traktatit të Atlantikut të Veriut.
Dhe agresioni rus duket se ndalet vetëm në kufijtë e anëtarëve të plotë të NATO-s, jo partnerëve të aleancës si Ukraina dhe Gjeorgjia.
Publiku suedez mendon se partneriteti me NATO-n nuk është më mjaftueshëm i mirë. Kur u pyetën më 1 janar nëse Suedia duhet të aplikojë për anëtarësim në NATO, 34% e suedezëve ranë dakord dhe 37% nuk u pajtuan.
Nga mesi i prillit, 47% ishin pro dhe vetëm 28% ishin kundër. Dhe 59% menduan se Suedia duhet t’i bashkohet NATO-s nëse Finlanda e bën këtë, me vetëm 17% kundër. Në fillim të majit, një sondazh i opinionit për herë të parë tregoi se një shumicë (51%) ishte pro anëtarësimit në NATO.
Duke pasur parasysh këtë ndryshim, ne mund të presim që Suedia t’i japë fund njëherë e përgjithmonë neutralitetit dhe mosangazhimit.
Paulina Neuding është një shkrimtare për gazetën suedeze Svenska Dagbladet dhe një kolumniste për gazetën daneze Berlingske.
Burimi: Project Syndicate
Përktheu dhe përshtati: Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Finlanda dhe Suedia, fillim i anëtarësimit në NATO?
Çfarë do të thotë zgjerimi verior i NATO-s për Evropën?
