Qeveria kaotike e kryeministrit britanik Boris Johnson dhe kolapsi i saj po aq kaotik, nuk janë burimi i vetëm i panikut në Mbretërinë e Bashkuar në ditët e sotme. Ekziston një ankth në rritje edhe për kursin e këmbimit të paundit britanik.
Që nga kulmi në pranverën e vitit të kaluar, paundi është nënçmuar me rreth 10% kundrejt dollarit. “Vendi i Britanisë po masakrohet në tregjet ndërkombëtare”, na thuhet. Nga pesë monedhat që qëndrojnë në bazë të aktivit rezervë të Fondit Monetar Ndërkombëtar, të drejtat speciale të tërheqjes, vetëm jeni japonez është më keq se paundi.
Tregtarët duket se e shohin sterlinën më shumë si monedhën e një tregu të trazuar në zhvillim sesa të një ekonomie të qëndrueshme të përparuar. Dhe tani, me dorëheqjen e Johnson dhe pasigurinë politike që vijon, stërlina është gati të zhytet më tej.
Pa dyshim, pikëpamje të tilla janë subjekt i ekzagjerimit. Sterlina nuk është e vetmja në dobësimin ndaj dollarit. Një rënie prej 10% ndaj monedhës së gjelbër nuk është katastrofë.
Por rënia e sterlinës pothuajse me siguri nuk ka përfunduar. Për më tepër, paundi është shpesh një tregues i problemeve ekonomike të Britanisë. Katër herë në shekullin e kaluar, krizat e sprovës kanë ekspozuar gabimet e ekonomisë. Kriza e vitit 1931 ndodhi në sfondin e një shkalle dërrmuese të papunësisë prej 21%. Kishte shumë diskutime atëherë nëse papunësia e lartë reflektonte performancën e dobët të produktivitetit të Britanisë ose depresionin global.
Në fakt, ajo reflektonte të dyja. Thelbi i çështjes ishte se, me papunësinë në nivele stratosferike, Banka e Anglisë nuk mund të përballonte norma më të larta interesi për të mbështetur sterlinën kur deficitet kronike buxhetore dhe raportet për një kryengritje në Flotën e Atlantikut krijuan një krizë besimi. Spekulatorët e monedhës e dinin këtë, kështu që ata u hodhën, duke e larguar paundin nga standardi i arit.
Kriza që shpërtheu në vitin 1949 vuri në siklet një qeveri britanike që po kërkonte të rivendoste rolin e sterlinës si një monedhë ndërkombëtare. Lidhja financiare ishte tejkalimi monumental i borxhit të stërlinave të mbajtur nga aleatët e vendit të Luftës së Dytë Botërore, të cilin Britania e Madhe kishte kërkuar t’i mbushte, pa sukses, me kontrolle kapitali dhe këmbimi. Stërlina e përdorur nga këto vende për të paguar për eksportet e Britanisë, nuk mund të përdorej për të blerë mallra nga Shtetet e Bashkuara, ku makinat motorike britanike dhe eksportet e tjera të prodhuara ishin jokonkurruese.
Për më tepër, Britanisë i mungonin dollarë. Pasi u diskutua mundësia e zhvlerësimit, BOE përjetoi një ecuri të pakontrollueshme të rezervave të saj.
Kriza e vitit 1967 ishte e turpshme për kryeministrin Harold Wilson personalisht. Wilson ishte i shqetësuar se çmimet më të larta të importit do të minonin standardet e jetesës së mbështetësve të tij. Megjithatë, ai nuk mund ta parandalonte atë. Kjo krizë, gjithashtu, kishte shkaqe të shumta, nga Lufta Gjashtë Ditore e deri te një sulm në bankën e të akuzuarve në Mbretërinë e Bashkuar.
Por problemi themelor, edhe një herë, ishte rritja e dobët e produktivitetit, e cila u reflektua në eksporte jo konkurruese, një deficit tregtar dhe papunësi. Për të stimuluar kërkesën dhe rritjen, qeveria laburiste e Wilson uli normat e interesit dhe zbuti kufizimet në huamarrjen për blerjet e automobilave. Kjo çoi, në mënyrë të parashikueshme, në përkeqësim të mëtejshëm të bilancit tregtar dhe në një tjetër drejtim në bankën qendrore. Wilson u përpoq të siguronte publikun se “paundi në xhepin tuaj” ishte aq i fortë sa kurrë. Humbja e mëvonshme zgjedhore e laburistëve sugjeron se votuesit e panë këtë pretendim.
Kriza e vitit 1992, kur stërlina u përjashtua nga Mekanizmi Evropian i kursit të këmbimit, ndodhi përsëri në sfondin e performancës së dobët të produktivitetit në Mbretërinë e Bashkuar. Prodhimi për orë të punës kishte rënë nga 96% e niveleve gjermane në fillim të viteve 1970 në vetëm 87% deri në vitin 1992. Lidhja e sterlinës me markën gjermane, monedhën kryesore të Evropës, nënkuptonte një humbje kumulative të konkurrencës. Dollari i dobët amerikan dhe normat e larta të interesit gjerman, të cilat forcuan markën gjermane, e rritën më tej vështirësinë e mbajtjes së lidhjes.
Për të mbrojtur sterlinën, BOE mund të ketë rritur normat e interesit. Ashtu si në vitin 1967, megjithatë, objektivat e brendshëm dhe të jashtëm ishin në kundërshtim. Normat më të larta të interesit do të nënkuptonin më shumë papunësi dhe do të kërkonin pagesa më të larta të hipotekave të mbështetësve konservatorë të kryeministrit John Major. BOE dhe Thesari u dorëzuan dhe, me një shtytje nga George Soros, po ashtu edhe stërlina.
Kjo histori ofron një udhëzues për të kuptuar perspektivat aktuale dhe të ardhshme të stërlinës. Në thelb, Britania vuan nga rritja e ngadaltë e produktivitetit. Kjo sëmundje, ndonëse jo e re, ka qenë jashtëzakonisht e rëndë që nga viti 2008, dhe veçanërisht që nga viti 2016. Ajo ka shkaqe të shumta, nga marrëdhëniet e paqëndrueshme të punës dhe infrastruktura e vjetëruar deri te investimet e dobëta dhe mungesat e punëtorëve të trajnuar siç duhet. Tani është e komplikuar nga fërkimet dhe joefikasiteti i sjellë nga Brexit.
Për të mbështetur kërkesën për prodhimin e saj, Mbretëria e Bashkuar duhet të vendosë çmimin e mallrave të saj në mënyrë më konkurruese. Kjo kërkon ose më pak inflacion se jashtë vendit ose një kurs këmbimi më të dobët. Por më pak inflacion nuk po ndodh, sepse Britania po goditet rëndë nga tronditja globale e çmimit të energjisë dhe sepse sindikatat, pas një dekade ose më shumë masash shtrënguese, po kërkojnë paga më të larta.
BOE ende mund t’i drejtonte tregtarët e monedhës. Mund të rrisë normat e interesit më shpejt se sa pritej aktualisht, duke ulur inflacionin dhe duke mbështetur monedhën, megjithëse me koston e një recesioni. Gjithçka është e mundur. Por një shekull histori e Mbretërisë së Bashkuar sugjeron se ky skenar nuk ka gjasa.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Project Syndicate
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Rreziku më i madh për Gjermaninë është Trump dhe Brexit”
120 milionë dollarë për fushatën e Johnson
