Nga tonelatat e karbonit deri te shkallët e rritjes së temperaturës globale, nuk është e pazakontë që samitet e OKB-së të klimës të rrotullohen rreth numrave. Në COP të këtij viti (Konferenca e Palëve) , të mbajtur në resortin egjiptian të Sharm el-Sheikh, një grup figurash po mbizotëron bisedën mbi të gjitha: madhësia e faturës. Në samitin e Kopenhagës në vitin 2009, vendet e pasura premtuan se do të ofrojnë financim vjetor për klimën prej 100 miliardë dollarësh për vendet e varfra deri në vitin 2020, për t’i ndihmuar ato të ngadalësojnë ndryshimin e klimës dhe t’i rezistojnë efekteve të tij. Më e shumta që ka arritur ndonjëherë është 83 miliardë dollarë, në 2021.
Në fakt, as 100 miliardë dollarë nuk do të mjaftonin. Një raport i porositur nga OKB-ja llogarit se vendeve të varfra, duke përjashtuar Kinën, do të kenë nevojë për 2.4 trilion dollarë në vit deri në vitin 2030 për të trajtuar ngrohjen globale. Rreth gjysma mund të rritet brenda vendit, duke lënë një mungesë vjetore prej më shumë se 1 trilion dollarë.
Financimi publik nuk do ta mbushë kurrë boshllëkun. Vendet e pasura janë të rrethuara nga borxhet e epokës së kovidit, rritja e normave të interesit dhe rritja e çmimeve të energjisë. Shumë të varfër po përballen me kriza borxhi. Vetëm dy javë përpara se delegatët të mbërrinin në COP, Egjipti zhvlerësoi monedhën e tij dhe siguroi një shpëtim nga FMN.
Atëherë kush duhet të paguajë? John Kerry, i dërguari i Amerikës për klimën, ka njoftuar një plan për të inkurajuar firmat nga bota e pasur me aspirata të gjelbra që të paguajnë për mbylljen e termocentraleve ndotëse në vendet e varfra. Në këmbim, firmat do të merrnin kredi që do t’i lejonin ato të deklaroheshin “neutrale ndaj karbonit”.
Por fuqia e korporatës (në krahasim me motivin e fitimit) nuk ka gjasa të mjaftojë. Zgjidhja është tërheqja e më shumë investimeve private. Mia Mottley, kryeministrja e Barbados, ka propozuar një skemë për këtë qëllim që përfshin FMN-në. Emmanuel Macron, presidenti i Francës, ka shprehur mbështetjen e tij për të. Fondi do të lëshonte 500 miliardë dollarë në “të drejta të veçanta tërheqjeje” (sdrs) – një lloj mbitërheqjeje sovrane me kosto të ulët – e cila do të përzihej me fondet e mbledhura nga investitorët privatë, duke ulur koston e përgjithshme të kapitalit.
Por emetimi i sdr-ve përbën shtypjen e parave – një precedent shqetësues kur inflacioni është kaq i lartë. Për më tepër, skema do të anashkalonte shqyrtimin: Thesari i Amerikës mund të autorizojë deri në rreth 650 miliardë dollarë pa miratimin e Kongresit. Qeveritë duhet të bëjnë dhe të fitojnë argumentin për financimin e klimës, në vend që t’i kalojnë tinëz votuesve.
Një ide më e mirë është përdorimi i parave publike për të “rrezikuar” projektet e financuara kryesisht nga kapitali privat. Investitorët shpesh kërkojnë kthime shumë më të larta nga sipërmarrjet në botën në zhvillim, sepse i konsiderojnë ato kaq të rrezikshme. Një fermë diellore në Gjermaninë me re duhet të fitojë vetëm 7% për të fituar fonde, sipas Iniciativës së Politikës Klimatike, një institut kërkimor, ndërsa një projekt i ngjashëm në Egjiptin me diell kërkon një 28%.
Investimet publike mund të ndihmojnë në uljen e këtij prim rreziku. Kjo është logjika pas Partneriteteve të Tranzicionit të Just Energy, pakte midis një grupi vendesh perëndimore dhe atyre të varfra individuale, që synojnë të shpejtojnë tranzicionin larg qymyrit. Marrëveshja e parë e tillë u arrit me Afrikën e Jugut vitin e kaluar. E dyta, me Indonezinë, u njoftua këtë javë. Ajo shpreson të mobilizojë 10 miliardë dollarë fonde private për të shkuar me 10 miliardë dollarë para publike. Koalicione të tilla të fokusuara ofrojnë qartësi për investitorët dhe kështu e bëjnë huamarrjen më të lirë.
Transferimet nga vendet e pasura në ato të varfra janë vetëm të drejta, pasi bota e pasur është përgjegjëse për shumicën e emetimeve globale. Ato janë gjithashtu thelbësore, pasi pjesa më e madhe e fluksit aktual vjen nga vendet me të ardhura të varfra dhe të mesme. Por fokusi duhet të jetë më pak te sa japin qeveritë e pasura dhe më shumë te sa marrin vendet e varfra, falë investimeve private. Kjo është mënyra më e mirë për të mbajtur larg numrat e frikshëm.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “The Economist“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Analiza: Katastrofat e së ardhmes
Ndryshimet klimatike ‘luftohen’ vetëm në këtë mënyrë…!
Energjia e rinovueshme, gjithnjë e më e lirë
