Pragmatizmi kërkon përpjekje për ta bërë Brexit të funksionojë më mirë. Kërkon gjithashtu të kuptuarit se sa dëm i ka shkaktuar ekonomisë së Britanisë largimi nga BE. Pasi Britania u largua zyrtarisht nga blloku në janar 2020 me një marrëveshje tregtare të zhveshur, optimistët u kapën pas shpresës se një pjesë e performancës së saj të dobët ishte për shkak të Covid-19 dhe kështu do të zbehej. Ndoshta ndërprerja e lidhur me barrierat e reja tregtare do të ishte jetëshkurtër, pasi tregtarët u mësuan me marrëveshje të reja. Është ende shumë herët për të vlerësuar efektet afatgjata të Brexit. Por provat e deritanishme tregojnë se ka lënduar.
John Springford i Qendrës për Reformën Evropiane, një institut kërkimor, përpiqet të izolojë efektin e Brexit duke ndërtuar një vend fantazmë që gjurmonte performancën e Britanisë përpara rezultatit të referendumit të vitit 2016. Duke përdorur një algoritëm për të zgjedhur nga një grup prej 22 vendesh në vend që thjesht të zgjedhë, të themi, disa ekonomi të një madhësie të ngjashme, ai ndërton një përshkrim të besueshëm të rrugës së Britanisë nëse nuk do të votohej për t’u larguar nga be-ja (shih grafikun 1). Ai vlerëson se deri në tremujorin e dytë të 2022, Brexit kishte goditur PBB-në deri në 6% në krahasim me këtë kundërfakt. Duke përdorur të njëjtën metodë, ai llogarit se Brexit zvarriti investimet me 11%.
Efektet në tregti janë pak më të komplikuara. Të dhënat e fundit sugjerojnë se Brexit nuk ka pasur fare efekt në tregtinë e shërbimeve (megjithëse të gjitha vlerësimet duhet të vijnë me paralajmërimin se tregtia e shërbimeve është jashtëzakonisht e vështirë për t’u matur). Por duket se Brexit kishte ulur tregtinë e mallrave të Britanisë me 7% deri në tremujorin e dytë të 2022.
Këta numra nuk janë ungjill. Kritikët e modelit të zotit Springford thonë se disa nga vendet e tij krahasuese e vënë padrejtësisht Britaninë në disavantazh: Australia dhe Zelanda e Re ishin më në gjendje të mbyllnin kufijtë e tyre gjatë pandemisë dhe të shmangnin efektet më të këqija të bllokimeve; Amerika u bë një eksportues i energjisë në vitin 2019. Ata gjithashtu theksojnë se problemi i produktivitetit të Britanisë i parapriu Brexit-it: ajo ishte tashmë performanca më e keqe në investime midis vendeve të G7 gjatë dekadës para referendumit. Z. Springford ka argumentuar nga ana tjetër se qasja e tij është më e mirë se sa të zgjedhë vendet e qershive bazuar në rregullat e përgjithshme. Cilado qoftë shkalla e saktë e goditjes, mesazhi i përgjithshëm është i qartë: Brexit e ka përkeqësuar një situatë të keqe.
Largimi nga blloku ka rritur gjithashtu koston e jetesës. Një ekip i veçantë studiuesish nga Qendra për Performancën Ekonomike, një tjetër institut hulumtues, ka analizuar produktet ushqimore që kishin pak a shumë gjasa të vinin nga BE-ja dhe arriti në përfundimin se Brexit rriti çmimet mesatare të ushqimeve në Britani me rreth 3% në vit në vitin 2020. dhe 2021. Kjo përkundër faktit se qeveria britanike ka zbatuar vetëm një nëngrup të kontrolleve të importit që premtoi, dhe ka shtyrë në mënyrë të përsëritur pjesën tjetër. Nëse ndonjëherë zbaton paketën e plotë të kontrolleve (afati i fundit është fundi i vitit 2023), efekte të tilla ka të ngjarë të përkeqësohen.
Brexit ka ndikuar në flukset e njerëzve si dhe në tregti. Qytetarët e be-së nga të qenit të aftë për të punuar ose studiuar në Britani, pasi ishin të kënaqur, kaluan në sigurimin e vizave në fillim. Kjo ka pasur efekte të papritura. Në vitin deri në qershor 2022, emigrantët në Britani nga BE përfaqësonin vetëm rreth një të pestën e totalit të lindur jashtë vendit, megjithëse një pjesë e tyre pasqyron një numër të madh të ardhur nga Ukraina, si dhe një skemë të veçantë për shtetasit britanikë të Hong Kongut (jashtë shtetit) . Në vitin 2015 qytetarët e BE-së përbënin ndoshta gjysmën e totalit, megjithëse një ndryshim në metodologjinë për llogaritjen e shifrave në vitin 2020 i bën krahasimet të ndërlikuara.
Publiku duket se është bërë më pak i preokupuar nga imigracioni si rezultat (edhe pse fluksi i njerëzve që vijnë me varka të vogla po e shtyn atë sërish në axhendën politike). Përqindja e njerëzve që thonë se imigrimi ka një efekt pozitiv në vend u rrit nga rreth 35% në shkurt 2015 në 46% në korrik 2022, sipas Ipsos, një anketues. Në të kundërt, qëndrimet ndaj projektit të Brexit duket se janë ngurtësuar. Në gusht 2016, përqindja e të rriturve që thanë se Britania kishte të drejtë të votonte për t’u larguar nga BE ishte 52%, ashtu siç kishte qenë në referendumin dy muaj më parë. Sot kjo pjesë është 43%.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “The Economist“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Brexit dhe një rend i ri evropian…
“Rreziku më i madh për Gjermaninë është Trump dhe Brexit”
Brexit/ Ekonomia britanike 3.9% më e ulët pas 15 vjetësh?
