Frang Bardhi është padyshim një nga figurat më të ndritura të kulturës e historisë shqiptare në shekullin XVII. Ai u lind në vitin 1606 dhe në moshën 29-vjeçare, kur ishte për studime të larta kashtë vendit të vetë, shkroi dhe botoi kryeveprën e vet shkencore “Fjalorin latinisht-shqip” (viti 1635).
Ky fjalor qe ndër të parët e këtij lloji në Ballkan dhe një nismë e rëndësishme për leksikografinë shqiptare, me vlera edhe në rrafsh krahasimtar gjuhësor, etimologjik, toponomastikë e antroponimik. Parafjala e fjalorit është njëkohësisht edhe një kredo iluministe e autorit, si dhe dokument kulturor i dorës së parë.
Frang Bardhi ka përfshirë në librin e tij dhe shënime gjuhësore, morfologjike, alfabetike etj., si dhe bën përfshirjen e 100 e ca proverbave-një tjetër nismë kjo që i përket folkloristikës. Por nga ana tjetër, fjalori i Bardhit ka edhe një aspekt tjetër, për të cilin është folur pak nga studiuesit. Kështu, në fjalor, Bardhi ka botuar edhe katër poezi – një mikroantologji poetike.
Poezitë janë të shkruara në latinisht e kanë karakter kushtimor. I drejtohen figurës së Bardhit, duke i bërë nderim për veprën e vetë kulturore.
Dy poezi i ka shkruar miku i ngushtë i Bardhit, dijetari shqiptar me origjinë nga Durrësi, Stefan Gaspër Epirot Durrsaku, i njohur edhe për qindra faqe shkrime e relacione të bëra gjatë vizitave në dioqezat e ndryshme të Shqipërisë.
Njëra poezi është shkruar nga një tjetër shqiptar i quajtur Mati Dudesi, kurse poezi tjetër nga një bashkëstudent i Bardhit me emrin Françesk Azopardi nga ishulli i Maltës.
Poezia është e bërë në hekzametër dhe ka tri distikë (9 vargje).
Është një poezi e bukur, me figuracion klasik, duke përdorur figura nga mitologjia e lashtë, gjë që shpreh faktin e një kulture të re humaniste, karakteristikë për kulturën evropiane në përgjithësi në shekullin XVII
Poeti Françesk Azopardi përmendet vetëm për këtë poezi, nuk dihet se ç’u bë më tej me të mbas mbarimit të studimeve, a shkoi në Maltë, apo në ndonjë vis tjetër, ndoshta në Shqipëri (gjë që edhe ka qenë e mundshme, po të mendojmë miqësinë midis Frangut dhe Françeskut).
Cikli prej katër poezish, mendojmë se nuk i ka shërbyer vetëm nderimit të figurës së Frang Bardhit, por ka pasur rëndësi edhe për vetë zhvillimin e poezisë në këtë lak kohor, të vetë kulturës shqiptare, sepse të mos harrojmë, këto poezi ishin me tematikë shqiptare e për më tepër kishin karakter atdhetar të theksuar.
Po ju japim më poshtë poezinë e përkthyer në shqip të Françesk Azopardit nga Malta:
Kush do të dijë se ç’gjuhë flitet
në tokat e Epirit
le të lexojë me endje të veçantë
këtë libër!
Ka për të gjetur thesaret që foli
Pellada epirotase
dhe monumente ashtu siç janë
në vetvete.
Le të krenohet Shqipëria e të
gëzojë shqyti i Bardhajve.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
