Më 24 shkurt Amerika shënoi përvjetorin e pushtimit të Ukrainës nga Vladimir Putin duke ngrirë asetet e një duzinë bankash të tjera ruse. Britania dhe BE-ja gjithashtu zgjatën listat e tyre të zeza. Një pjesë e arsyes për shtrëngimin e sanksioneve përsëri është mbyllja e zbrazëtirave në regjimin ekzistues: Amerika po shkon pas “objektivave të lidhura me evazionin”; Evropa zotohet të ndëshkojë ata që “tradhtojnë” ukrainasit. Siç sugjeron hulumtimi i përbashkët i The Economist dhe SourceMaterial, një grup investigativ, shmangia e sanksioneve nga Rusia po bëhet më e avancuar – veçanërisht kur bëhet fjalë për fshikullimin e naftës që financon luftën e Putinit.
Një muaj më parë Evropa vendosi një ndalim importi për naftën e rafinuar ruse, pasi tashmë kishte ndaluar blerjet e naftës së papërpunuar të vendit. Për të mbajtur furnizimin global të rrjedhshëm duke kufizuar të ardhurat e Putinit, BE-ja i lejon transportuesit, siguruesit dhe bankat e saj të vazhdojnë të lehtësojnë eksportet ruse në vendet e tjera për sa kohë që nafta shitet nën një çmim të vendosur nga grupi i ekonomive të mëdha G7. Por nafta e Rusisë nuk është bërë aq shumë e volitshme sa pritej. Shumica e vendeve jashtë Perëndimit nuk kanë vendosur sanksionet e tyre, duke lejuar ngritjen e një ushtrie ndërmjetësuesish të dyshimtë përtej mundësive të masave perëndimore. Hetimi ynë hedh dritë mbi një pjesë të munguar të enigmës: si financohet tregtia e tyre.
Merrni Bellatrix, një tregtar dikur i panjohur, për të cilin të dhënat e transportit sugjerojnë se tani kontrollon shtatë cisterna të afta të mbajnë 3 milion fuçi. Firma nuk iu përgjigj pyetjeve tona, por një deklaratë e kthimit tatimor në Hong Kong, ku ajo ka vendbanimin, tregon se pronësia e saj i është transferuar Bilal Aliyev, një shtetas azerbajxhanas, gjashtë javë pas luftës. Të dhënat sugjerojnë se ajo ka qenë e përfshirë në të paktën 22 tregti produktesh nafte ruse që nga 1 janari. Në të gjitha, përveç tre rasteve, ajo bleu fuçi nga Rosneft, gjiganti shtetëror i naftës në Rusi. Ku i gjeti paratë?
Një gjurmë letre jep të dhëna. Një dosje në Hong Kong tregon se Banka Bujqësore Ruse, një huadhënës në pronësi të shtetit, miratoi një kredi deri në 350 milion dollarë për Bellatrix më 30 dhjetor, për t’u shlyer deri në maj 2025. Kjo është pavarësisht nga Viktoria Abramchenko, zëvendëskryeministrja e Rusisë , duke thënë më 22 dhjetor se duhet të hiqen sanksionet nga banka për të lehtësuar furnizimin me ushqime, duke shtuar se “ne nga ana jonë garantojmë se vetëm ushqimi, vetëm plehra minerale do të jenë mallrat që kalojnë nga kjo bankë”. Një tjetër dosje, e datës 27 dhjetor, tregon Bellatrix duke nënshkruar një lehtësi kredie me Bankën Ruse të Zhvillimit Rajonal, një filial i Rosneft.
Deri kohët e fundit, dukej se një pjesë e mirë e eksporteve të naftës ruse financohej me kredi të hapur nga qeveria ruse, me tregtarët që paguanin për mallrat pasi të kishin mbledhur vetë të ardhurat. Gjetjet tona sugjerojnë se tregtia po bëhet më e institucionalizuar. Shumë tregtarë të panjohur duket se po përgjojnë bankat ruse në emër të blerësve më poshtë zinxhirit. Vetë Bellatrix duket se ka një marrëdhënie të ngushtë biznesi me Coral Energy, një tregtar me qendër në Dubai dhe në pronësi të një biznesmeni tjetër azer. Një dosje e datës 28 dhjetor thotë se Bellatrix ka një marrëveshje parapagimi dhe tërheqjeje me rafinerinë Nayara në Indi (49% në pronësi të Rosneft) që ia ka caktuar Coral.
A mund të bëjë Perëndimi shumë për të frenuar rrjedhën e financave gri? Disa e interpretojnë vendimin e Amerikës për të vendosur në listën e zezë mts, një bankë ruse, vetëm disa ditë pasi Abu Dhabi i dha një licencë, si një sinjal se së shpejti mund të ushtrojë më shumë presion. Por karburanti rus mbetet në kërkesë të lartë. Importet nga rafinerët e pavarur të Kinës u rritën me 180% muajin e kaluar. Dërgesat e karburanteve të rënda në Fujairah, një port në Emiratet e Bashkuara Arabe, po thyejnë rekorde falë rritjes së eksporteve ruse.
Një pjesë e naftës së papërpunuar ruse po gjen rrugën e kthimit në Evropë pasi të jetë rafinuar. Global Witness, një grup avokues, pretendon se kompanitë dhe tregtarët perëndimor të energjisë, si Shell dhe Vitol, po dërgojnë disa në bllok, shpesh nga Turqia. Firmat me të drejtë kanë thënë se tregti të tilla nuk janë të paligjshme. Hetimi ynë sugjeron se, më herët në zinxhirin e furnizimit, mekanika e tregtisë ruse të naftës po lyhet gjithnjë e më shumë nga paratë e Kremlinit.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “The Economist“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Deutsche Welle”: Davos 2023, pret elitën globale
