Ngadalësimi i vazhdueshëm ekonomik i Kinës ka nxjerrë një sërë shpjegimesh. Por parashikimet kanë kryesisht një gjë të përbashkët: ndërsa të dhënat afatshkurtra janë disi të paqëndrueshme – ritmet e rritjes vjetore janë shtrembëruar nga trashëgimia e politikës drakoniane të autoriteteve me zero-kovid – shumica e vëzhguesve presin që rritja e PBB-së kineze të vazhdojë të jetë në rënie. Fondi Monetar Ndërkombëtar, për shembull, pret që rritja të arrijë vetëm 4.5% në 2024 dhe të bjerë në 3% deri në fund të kësaj dekade – më mirë se shumica e ekonomive të përparuara, por shumë larg nga normat dyshifrore të një dekade më parë. Megjithatë, rritja është vetëm një pjesë e historisë.
Sigurisht, fokusi në të është i kuptueshëm. Për dekada, Kina ka zënë një pjesë të konsiderueshme të rritjes së PBB-së globale. Për më tepër, madhësia e ekonomisë së Kinës – një përcaktues kyç i aftësisë së saj për të vazhduar zgjerimin e aftësive të saj ushtarake – do të formësojë evolucionin e balancës së fuqisë me rivalin e saj kryesor, Shtetet e Bashkuara. Por rritja nuk është i vetmi – dhe ndoshta as edhe kanali kryesor – përmes të cilit ekonomia kineze ndikon në pjesën tjetër të botës. Bilanci i kursimeve dhe investimeve gjithashtu ka rëndësi, ndoshta edhe më shumë.
Një nga karakteristikat dalluese të ekonomisë kineze janë normat e saj jashtëzakonisht të larta të investimeve dhe kursimeve, të cilat tejkalojnë 40% të PBB-së. Ky është dyfishi i nivelit në Bashkimin Evropian dhe SHBA, dhe më i lartë se niveli në vendet e tjera të kursimeve të larta të Azisë, si Japonia dhe Koreja e Jugut.
Investimet – veçanërisht në infrastrukturën me cilësi të lartë – kanë qenë integrale për ruajtjen e rritjes së shpejtë të PBB-së së Kinës. Kina ndërtoi rrjetin më të madh hekurudhor të shpejtësisë së lartë në botë në një kohë rekord. Sot, edhe qytetet e mesme kanë linja metroje dhe aeroportet e shumta të reja me shkëlqim të Kinës i vënë në turp terminalet e vjetruara që shihen në SHBA dhe Evropë.
Por, siç ka theksuar Kenneth Rogoff i Harvardit, një investim i tillë gjeneron kthime në rënie. Kjo ilustrohet më së miri nga problemet e sektorit të ndërtimit. Gjatë dekadës së fundit, aq shumë banesa janë ndërtuar në Kinë sa që tashmë ekzistojnë rreth 40 metra katrorë (430 këmbë katrorë) për person – afërsisht po aq sa në Gjermani ose Japoni. Me fjalë të tjera, Kina ka ndërtuar stokun e kapitalit të një ekonomie të zhvilluar, duke përmbushur në mënyrë efektive kërkesën për strehim – përpara se të arrijë nivelin e të ardhurave përkatëse.
Kjo kufizon ashpër potencialin e investimeve për të nxitur rritje të mëtejshme të të ardhurave. Në këtë pikë, ndërtimi i mëtejshëm i banesave thjesht do të krijonte më shumë qytete fantazmë – me shkëlqim, të rinj dhe bosh. Dhe për shkak se stoku shtesë i banesave – dhe infrastruktura më gjerësisht – ka një jetëgjatësi të gjatë, kjo nuk do të ndryshojë ndjeshëm së shpejti.
Për të qenë të sigurt, qeveria e Kinës ndoshta do të jetë në gjendje të gjejë mënyra të reja për të mbështetur sektorin e ndërtimit, duke përfshirë gjetjen e projekteve infrastrukturore që të paktën mund të bëhen të duken të vlefshme – për shembull, në provincat më të varfra dhe rurale në brendësi. Por, në përgjithësi, investimet mund të pritet të bien gradualisht nga tani e tutje.
Japonia u përball me një problem të ngjashëm disa dekada më parë. Pasi flluska e saj e pasurive të paluajtshme shpërtheu në fund të viteve 1980, qeveria u përpoq të nxirrte ekonominë nga një rënie e rëndë duke kanalizuar fonde të mëdha drejt investimeve në infrastrukturë. Por shumica e rrugëve të reja nuk çuan askund, kështu që pas disa vitesh shpenzime të rënda, qeveria duhej të hiqte dorë.
Në Kinë, përgjigja ndaj investimeve më të ulëta mund të duket e thjeshtë: kinezët mund të konsumojnë më shumë. Por kujtoni se raporti i kursimeve të Kinës është gjithashtu jashtëzakonisht i lartë dhe ka mbetur i tillë pavarësisht përpjekjeve të autoriteteve gjatë dekadës së fundit për të nxitur konsumin e brendshëm si një nxitës i rritjes. Prandaj, një rritje e konsiderueshme nuk ka gjasa në të ardhmen e parashikueshme.
Përtej konsumit, Kina mund të kanalizojë kursimet drejt investimeve në burimet e rinovueshme të energjisë si dielli dhe era. Por me një investim të tillë që i afrohet tashmë 300 miliardë dollarëve në vit – shumë më tepër se në SHBA apo Evropë – aftësia e burimeve të rinovueshme për të absorbuar kursimet kineze është e kufizuar.
Mes investimeve në rënie, kursimet e larta të Kinës derdhen në pjesën tjetër të botës nëpërmjet tepricave të llogarisë korente. Në Kinë, këto teprica janë edhe më të mëdha se ato të vendeve të tjera me kursime të tepërta, si Gjermania apo Japonia, për shkak të madhësisë së tepricës së mundshme dhe madhësisë së madhe të ekonomisë.
Nëse kursimet mbeten në nivelin e tyre aktual (mbi 40% të PBB-së), por investimet bien në 30% të PBB-së – ende një raport shumë i lartë – Kina do të duhet të mbajë një suficit të llogarisë korrente prej dhjetë pikë përqindje të PBB-së për të mbajtur ekonominë në ekuilibër. Me GDP-në e Kinës që do të arrijë së shpejti në 20 trilion dollarë, kjo do të arrinte në gati 2 trilion dollarë. Kjo është disa herë më e madhe se tepricat e mëparshme të Gjermanisë ose Japonisë, dhe mjaft e madhe për të ndikuar në bilancin global të kursimeve/investimit.
Një efekt përhapës i suficitit të kursimeve të Kinës – presioni në rënie mbi normat e interesit – do të ishte relativisht i mirë. Por një tjetër rrezik, më i madh, shfaqet: tepricat e mëdha të llogarisë korente kineze do të nxisnin një prirje tashmë të përshpejtuar drejt mbrojtjes së industrive vendase kundër konkurrencës kineze.
Nuk ka pse të jetë kështu. Me investimet e tyre në teknologji si bateritë, panelet diellore dhe automjetet elektrike, eksportuesit kinezë janë në rrugën e duhur për të fituar një avantazh gjithnjë e më të madh në industritë e gjelbra me kapital intensiv. Evropa dhe SHBA mund të mirëpresin importet e lira të gjelbra si një mjet për të ulur kostot e politikave të tyre klimatike. Por kjo duket e pamundur në klimën e sotme të konfrontimit gjeopolitik. Në vend të kësaj, ne mund të presim më shumë politika proteksioniste, të cilat do të rrisin kostot dhe nuk do të bëjnë asgjë për të reduktuar kursimet kineze.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Project Syndicate“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Bota do vazhdojë të vuaj nëse japim zgjidhje afatshkurtër”
‘Skandali’ i kompanisë kineze po tremb investitorët në të gjithë botën
