Agjencia e lajmeve “Al Jazeera” ka analizuar konfliktin në veri të Kosovës dhe tregon gjendjen e vështirë në të cilën ndodhet Vuçiç…
Më 24 shtator, paraushtarakë të armatosur serbë i zunë pritë një patrulle policie pranë fshatit Banjska në pjesën veriore të Kosovës, duke vrarë një polic. Personat e armatosur më pas u larguan në një manastir afër kufirit Kosovë-Serbi, ku u përfshinë në një përplasje zjarri me forcat e policisë. Ishte një nga episodet më të rënda të dhunës në vend që nga përfundimi i luftës në Kosovë në vitin 1999.
Pas incidentit, Beogradi dhe Prishtina shkëmbyen fajin. Presidenti serb Aleksandar Vuçiç tha se “terrori” i qeverisë së Kosovës e kishte shtyrë minoritetin serb në pjesën veriore të vendit në një “kryengritje”. Kryeministri i Kosovës Albin Kurti akuzoi Serbinë për mbështetjen e grupeve të krimit të organizuar financiarisht dhe logjistik që sulmojnë vendin e tij – diçka që Beogradi e mohoi.
Më 29 shtator, zëdhënësi i Shtëpisë së Bardhë John Kirby tha se Serbia po grumbullonte një numër të paparë forcash në kufi. Me 4500 trupa të NATO-s të stacionuara në Kosovë përmes misionit paqeruajtës të KFOR-it, kërcënimi i përballjes ushtarake me Perëndimin si dhe me Kosovën mund të jetë dukur real. Por nuk pati asnjë përshkallëzim të mëtejshëm.
Pas një telefonate me Sekretarin Amerikan të Shtetit, Antony Blinken, Vuçiç njoftoi se u kishte bërë thirrje disa trupave të tërhiqeshin nga kufiri.
Incidenti nuk shkaktoi një konflikt të armatosur, por zbuloi disa realitete të rëndësishme. Së pari, Beogradi vazhdon të përdorë çështjen e Kosovës për të larguar vëmendjen nga problemet e brendshme; së dyti, Vuçiç mund të jetë duke humbur kontrollin mbi aleatët e tij serbë në veri të Kosovës; dhe së treti, momentumi në negociatat Kosovë-Serbi ka humbur, gjë që mund të rezultojë në më shumë shpërthime.
Problemet e brendshme të Vuçiçit
Gjatë muajve të fundit, presidenti serb dhe kabineti, i dominuar nga Partia e tij Progresive Serbe, janë përballur me pakënaqësi në rritje të publikut. Dy të shtëna masive në Serbi shkaktuan protesta të përjavshme antiqeveritare.
Zemërimi i publikut është fokusuar në aparatin e konsiderueshëm të sigurisë të vendit, i cili ishte i pafuqishëm në parandalimin e të shtënave masive në zemër të kryeqytetit serb, dhe në mediat besnike të Vuçiçit, të cilat kanë nxitur kultin e dhunës së paarsyeshme.
Protestuesit kanë kërkuar dorëheqje nga ministria e Brendshme, Agjencia e Inteligjencës së Sigurisë (BIA), rregullatori i medias dhe mbylljen e dy kanaleve televizive pro-qeveritare, Pink dhe Happy. Ka pasur edhe kërkesa për zgjedhje të parakohshme.
Duke u përballur me presionin në rritje, Vuçiç ka treguar se mund të ketë zgjedhje të parakohshme për Parlamentin dhe këshillat lokale në dhjetor.
Incidenti në Kosovë ishte një shpërqendrim i mirëpritur për presidentin. Zhvendosja e vëmendjes në gjendjen e vështirë të serbëve në Kosovën veriore dhe përkulja e muskujve është strategjia e tij dalluese e mbijetesës politike. Nuk ishte hera e parë që ai prodhonte pamjen e shkuarjes në luftë për të mbrojtur serbët. Shanset janë që nuk do të jetë as i fundit.
Përballja me Prishtinën mbart vërtet shumë kapital politik në Serbi. Retorika Gung-ho në mediat nacionaliste serbe ka shtyrë që Serbia të “sulmojë” dhe të “ripushtojë” Kosovën. Disa në shoqërinë serbe e kanë këtë ide, veçanërisht pasi ata e perceptojnë Perëndimin si në rënie, ndërsa Beogradi – gjoja – gëzon mbështetjen e superfuqive si Rusia dhe Kina.
Beogradi humbet kontrollin e përfaqësuesve serbë të Kosovës
Teksa në frontin e brendshëm, përshkallëzimi mund ta ketë ndihmuar Vuçiçin të përmirësojë pasurinë e tij politike, kontrolli i tij mbi politikën e rajonit të dominuar nga serbët në Kosovën veriore mund të jetë në rrezik.
Me kalimin e viteve, presidenti serb ia doli të merrte kontrollin mbi udhëheqjen lokale, e cila dyshohet se është e lidhur me kontrabandën dhe krimin e organizuar. Politika e Listës Serbe, partia kryesore në katër komunat veriore ku serbët janë shumicë, ka qenë kryesisht në një linjë me Beogradin.
Por të premten, nënkryetari i LS-së, Milan Radoiçiç, i cili është i sanksionuar nga SHBA dhe i kërkuar në Kosovë, pranoi përgjegjësinë për sulmin, duke pretenduar se Beogradi nuk kishte asnjë lidhje me të.
Nëse kjo është e vërtetë, do të nënkuptonte se Vuçiç nuk mund t’i kontrollojë aleatët e tij në terren, gjë që, natyrisht ngre pikëpyetje për politikën e BE-së për t’u mbështetur te presidenti serb për të mbajtur nën kontroll situatën në Kosovë.
Pranimi i Radoiçiçit mund të ishte bërë edhe nën presionin e Beogradit: Vuçiç u kërkon shërbëtorëve të tij lokalë serbë të pranojnë gabimin e tyre dhe ta çlirojnë atë nga një pjesë e përgjegjësisë.
Megjithatë, Kurti dhe Ministri i Brendshëm i Kosovës Xhelal Sveçla – i cili fillimisht tregoi pamjet e pranisë së Radoiçiçit në manastir gjatë përleshjeve – kanë theksuar se vetëm ushtria serbe mund të kishte siguruar armatimin e rëndë dhe uniformat e sulmuesve të përfshirë në incident.
Sido që të jetë, dëmtimi i reputacionit të Beogradit është bërë. Është e sigurt të supozohet se marrëdhënia ndërmjet Vuçiçit dhe paraushtarakëve, liderëve dhe grupeve nacionaliste serbe në veri të Kosovës po bëhet më e vështirë. Në rastin më të keq, kjo mund të çojë në veprime më të paparashikueshme nga lidershipi serb i Kosovës.
Perspektiva e zymtë për negociata
Pas gjithë zhurmës për konsumin e brendshëm, Vuçiçit iu desh të de-përshkallëzohej, pasi u gjend në një vend të vështirë. Të shtënat në Banjskë e bënë atë të dukej sikur ishte prishësi i përpjekjeve perëndimore për të gjetur një zgjidhje të mosmarrëveshjes me Kosovën. Ky mund të jetë një lajm i keq për të, pasi nëse ai është problemi dhe jo zgjidhja, nuk ka arsye që Perëndimi ta zvogëlojë atë në çështje të tjera kyçe, siç është ngurrimi i Serbisë për t’iu bashkuar sanksioneve kundër Rusisë.
Më parë, BE dhe SHBA kishin fajësuar Kurtin se ishte kokëfortë dhe sabotoi të ashtuquajturat bisedime të normalizimit të udhëhequra nga Përfaqësuesi i Lartë i BE-së për Politikën e Jashtme dhe Sigurinë Josep Borrell. Brukseli madje zbatoi disa sanksione kundër Prishtinës. Megjithatë, tani Serbia del si pala fajtore.
Kurti, natyrisht, ka shfrytëzuar rastin për ta çuar më tej këtë pikë. Ai ka ekspozuar çdo ditë keqbërjen e Beogradit në rrjetet sociale. Brenda vendit, në Kosovë, ai ka dyfishuar narrativën se ai qëndron për ligjin dhe rendin – si dhe për ruajtjen e sovranitetit të vendit në veri. Incidenti – edhe pse ngriti perspektivën e errët të dhunës në veri – duket se ka funksionuar në favor të Prishtinës.
Kjo gjendje i ndërlikon përpjekjet perëndimore për të nxitur zgjidhjen e çështjes së Kosovës. Plani është i qartë dhe ka qenë i tillë që nga viti 2013: njohja de fakto e pavarësisë së Kosovës nga Serbia në këmbim të vetëqeverisjes për pakicën serbe nën Asociacionin e Komunave Serbe (ASM).
Por raundi i fundit i bisedimeve në Bruksel nuk çoi askund dhe marrëveshjet e arritura në shkurt-mars mbeten të panënshkruara. Kosova para së gjithash kërkon njohje. Serbia do të preferonte të bënte Asociacionin.
Për të thyer bllokimin, BE-ja dhe SHBA-ja ndoshta do të duhet të dyfishojnë përpjekjet e tyre diplomatike për të siguruar një kompromis. Por rruga nuk do jetë e njëjtë, nëse jo më e frikshme, do të ketë më shumë shpërthime dhe tensione gjatë rrugës.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
‘Amerika s’ka ndryshuar qëndrim për Kosovën’
‘Ata që flasin për ndryshim kufijsh janë proserb e prorus’
